Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

 JUPJAM IYAWSÄWINÏPJJAÑÄNI | JOSÉ

“Istʼapjjeta, kuntejj samkaskta ukwa avistʼapjjama”

“Istʼapjjeta, kuntejj samkaskta ukwa avistʼapjjama”

WALI llaktʼataw Joseyajj Inti jalsu toqer uñti. Jupajj walja jaqenak taypin sarkasajj walpun tʼijtjjañ munaski. Utapajj janiw jayankkiti, qollunak maysäjjankiwa, Hebrón sat cheqana. Jacob awkipajj ikir sarjjañatakiw wakichasiskpacha, kunatï wali munat wawapar pasaski ukjja, janiw yatkiti. Joseyajj janiw kunjamatsa qhespirjamäkiti, inas munasir awkiparojj jan mayampsa uñkatjjchiniti. Niyakejjay alakip jaqenakajj jupar alapjjchïnjja, janiw tʼijtañap munapkiti, ukatwa camellonakap anakkasajj jupar wal uñchʼukipjje. Jupanakajj Egipton Joseyaru esclavjam aljasa ukat resinanaka, qʼapkir aceitenakamp aljasajj walja qollqwa gantʼasipjjani.

Joseyajj 17 maranïpachawa. Inti jalanta toqeruw jupajj uñti, Jachʼa Qota toqeru. Intejj niya jalantañampïski ukwa nayranakap turpa chʼirmthapis uñchʼuki. Joseyajj janiw ukhaman uñjasiñap amuyaskpachänti. Ni jilanakapan niy jiwayapjjañapsa ukat esclavjam aljapjjañapsa amuykpachänti. Jupajj jachaqtʼasirjamawa. Kunas jupampi pasani uk janiw yatiskiti.

Joseyarojj taqe kunwa apaqapjjäna, ukampis iyawsäwipjja janiw kunjamatsa apaqapkänti

¿Kunatsa Joseyajj ukhamar purtʼaspachäna? José waynajj familiapan wali tʼaqhesiyatänwa ¿kunsa iyawsäwipat yateqsna?

FAMILIAP TAYPIN JAKAÑAJJ CHʼAMÄNWA

Joseyan familiapajj janiw kusisitas ni mayachtʼatas jakapkänti, waljanïpjjänwa. Niyakejjay awkipajj walja warminïchïnjja, familjamajj janiw sum apasipkänti. Judionakatakejj walja warminïñajj walikïkaspas ukhamänwa, ukampis Diosajj janiw jankʼak uk chhaqtaykänti, Yoqaparuw qalltan kunjamäkäntï uk qhanañchañapatak suytʼäna. Mä chachajj mä sapa warminikiñapawa sasaw Jesusajj sum qhanañchawayäna (Mateo 19:4-6). Jacob chachajj pusi warmimpiw 14 wawanakanïna, pä warmipajja, Lea, Raquel satäpjjänwa ukat jupanakan sirvientanakapajj Zilpa, Bilha satäpjjarakïnwa. Raquelaruw Jacob chachajj jukʼamp munäna, Raquelan Lea sat jilïr kullakaparojj janiw munkänti. Suegropaw aleqat jupampïñapatakejj churäna. Ukatwa kullak purajj envidiasipjjäna. Uk uñjasajj wawanakapas jupanakkamajj envidiasipjjarakïnwa (Génesis 29:16-35; 30:1, 8, 19, 20; 37:35).

Raquelajj jaya tiempow jan wawan warmïna, qhepatsti wawanëjjänwa ukat José sasaw sutichäna.  Jacob chachajj chuymanëjjän ukhaw Joseyajj nacïna, ukatwa jupar wal munäna. Mä urojja, Esaú jilapampi jikisiriw saräna. Jilapan jupar jiwayañ munatap yatisajja, wal ajjsaräna. Niyakejjay taqpach familiapampi sarchïnjja, jupanakarojj jarkʼaqañwa munäna, jukʼampis Raquelata ukat José wawapampitwa llakisïna. Ukatwa jarkʼaqañatakejj qhep qhepa grupor uchäna. Uka urojj Joseyatakejj jan armkayapunïpachänwa. Jacob chachajj wali jilirëjjchïnsa, chʼamanïskakïnwa. Ukampis uka alwajja, Joseyajj kujnaqaskirwa awkiparojj uñjäna. Kunatsa kujnaqaskän uk yatisajj wal muspharpachäna. Awkipajja, Jehová Diosan jarkʼaqañapataki ukat bendiciñapatakejj arum paqaraw wali chʼamani mä angelaru katjjasïna. Diosajj ‘jarkʼaqämawa ukat janiw jichhajj Jacob satäjjätati sutimajj Israel satäjjaniwa’ sasaw bendicïna. Ukhamawa, jupatwa mä markajj mistuñapäna ukat sutipwa apañaparakïna (Génesis 32:22-31). Tiempompejja, Joseyajj jupasa ukat jilanakapasa Israel markan jilïr awkinakapapjjañapwa yatisjjäna.

Mä qawqha maranakatjja, Joseyajj mä jachʼa llakinwa uñjasïna: munat mamapaw Benjamín jilapar ususkasin jiwjjäna. Jacobojj walpun llakisïna. Ukat kunjamsa jiwatanakajj jaktanipjjani uk parltʼasaw Joseyarojj jachanakap pichartʼkasajj chuymachtʼäna. Uka pachpa suytʼäwiw Abraham achachilaparojj chuymacharakïna. Jehová Diosajj kunjamsa mamaparojj jiwatat jaktayani uk yatisajja, Joseyajj janiw sinti llakisjjpachänti. Uka suytʼäwirakiw ‘jakirinakan Diosaparu’ jukʼamp confiyañatakejj yanaptʼpachäna (Lucas 20:38; Hebreos 11:17-19). Jacob chachajj Raquelampi wawanïkäna uka pä wawanakaparojj munasiñampipuniw uñjirïna (Génesis 35:18-20; 37:3; 44:27-29).

Ukham sinti munatajj wali munañaniw jila parte wawanakajj tukupjjaspa, ukampis Joseyajj janiw ukhamäkänti awk taykapjamänwa, Diosarojj jukʼampiw confiyäna ukat kunatï walïki jan walïki uksa amuyasirakïnwa. Mä urojj jilanakapar uwijanak awatiñ yanapkasajja, mä jan wali lurapjjatapwa amuyäna, ukhajja 17 maranïskänwa. ¿Jilanakapampi askit uñjatäñ laykojj janit awkipar yatiykpachäni? Ukhajj kunjjay lupʼchïna uk janiw Bibliajj qhanañchkiti, ukampis kunatï askïki ukwa luräna: ‘Awkiparojj yatiyänwa’ sasaw qhanañchi (Génesis 37:2). Joseyajj jan jilanakapar ajjsaras yatiyatapatwa awkipajj jupar jukʼamp confiypachäna. Ukajj cristiano wayn tawaqonakatakejj wali yateqaskayawa. Jilaparu jan ukajj amigoparu mä jachʼa jucha luraskatap yatipjjchi ukhajja, jankʼakiw khitinakatï yanaptʼapkaspa ukanakar yatiyapjjañapa (Levítico 5:1).

Joseyan familiapatjja, jukʼampinakwa yateqsna. Jichhürunakanjja, Diosan servirinakapajj  janiw walja warminakampi casarasipkiti, ukampis yaqhep familianakanjja, yaqha awkini yaqha taykani ukat awkip toqe jan ukajj taykap toqe yaqha jil kullakani ukhamäpjjewa. Uka kasta familianakanjja, ak janiw armtʼapjjañapäkiti: mayni saparuki munañajj familjja tʼaqjjtayiwa. Ukatwa sum amuytʼasir awk taykanakajj ukham familianïchi ukhajj taqeniru munasipjje. Cheqas sapa mayniw mayj mayjäpjje, ukampis taqeniw familian kusisitäñatakejj yanaptʼapjjaspa (Romanos 2:11).

JUKʼAMPIW ENVIDIASJJAPJJÄNA

Jacobojj Joseyan iyawsäwinïtap layku ukat kunatï cheqapäki uk arjjatatap laykuw bendicïna

Jacobojj Joseyaruw jukʼamp askit uñjäna, inas kunatï cheqapäki uk jan ajjsartʼas arjjatatap layku ukham uñjchïna. Jupatakejj mä suma isi lurayarapïna (Génesis 37:3). Inas uka isejj manganakani suma isïchïna, kunjamtï reyinakan wawanakapajj uchasipkaspa ukhama.

Jacob chachajj suma amtampiw uk luräna, Joseyajj awkipan ukham munasiñampi uñjatapatjja, wal yuspärpachäna. Ukampis uka isi laykojj jan walinakanwa uñjasïna. Niyakejjay jupajj uwij awatirïchïnjja, uka machaq isipampi jachʼa alinak taypi, qarqanak thoqokipañasa, chʼapirar alinak taypin chhaqat uwijanakap thaqhañas wali chʼamäpachänwa. Ukas walikïskänwa, ukampis jilanakapajj awkipan Joseyataki mä suma isi lurayarapitap yatisajj ¿kamsapjjakinisa?

Bibliajj akham siwa: “Jilanakapasti awkipan Josearu sinti munatapatsti uñisipjjänwa, janirakiw Josearojj aruntapjjerïkänsa” sasa (Génesis 37:4). * Joseyataki colerapjjañapajj walikïskchispasa, envidiasisin kuntï qhepat lurapkäna ukajj janiw walïkänti (Proverbios 14:30; 27:4). ¿Jumajj ukhaman uñjasirïtati? ¿Mayniruki wal munapjjatap laykojj envidiasirïtati? Ukhamächëjja, Joseyan jilanakapat amtañamapuniwa. Jupanakajj envidiasipjjatap laykojj jan walinakwa lurapjjäna, ukampis qhepatjja arrepentisipjjänwa. Uka sarnaqäwejja, cristianonakarojj ‘khitinakatï kusisitäpki ukanakampi kusisiñwa’ amtayi (Romanos 12:15).

Jilanakapan uñisitapjja, Joseyajj amuyaspachänwa. Jupanakampïkasajj ¿suma isip apsusjjerïpachati? Inas apsusjjañ munirïchïna. Ukampis awkipajj jupar askit uñjatapa ukat munasitap laykuw uka isi lurayarapïna, Joseyajj kusisitaw uchtʼasïna, janiw apsusirïkänti. ¿Kunsa ukat yateqsna? Diosajj taqenirus munaskchejja, servirinakaparojj jukʼamp sumwa awisajj uñji. Qʼañu lurañanakamp phoqantat akapachat mayjapjjañapwa munaraki. Cheqpach cristianonakan sarnaqatapajj Joseyan suma isipar uñtatawa: jupanakat sipanjja, mayjapjjewa. Ukhamïpansti  yaqheppachajj uñisita, envidiasita ukhamaw uñjasipjje (1 Pedro 4:4). Ukhamanakan jan uñjasiñ laykojj ¿jupanakjamakit sarnaqjjapjjañapa? Janiwa, Joseyatwa yateqasipjjañapa, janiw cheqpach cristianöpjjatap imtʼapjjañapäkiti (Lucas 11:33).

JOSEYAN SAMKANAKAPA

Qhepatjja, Joseyajj pä samkanakwa samkasïna. Nayrïrinjja, jupasa ukat jilanakapasa sapa mayniw trigo marqanaka chinusipkäna. Ukat mayakwa jupan trigo marqapajj saythapïna, ukat jilanakapan trigo marqanakapajj Joseyan trigo marqaparuw muyuntasin altʼasipjjäna. Payïrinsti, Intiru, Phajjsiru ukat 11 warawaranakaruw jupa nayraqatapan altʼasiskir uñjarakïna (Génesis 37:6, 7, 9). Samkanakapajj cheqjampunïnwa, ukampis mayjarakïnwa. ¿Kunsa Joseyajj lurpachäni?

Joseyan uka samkanakapajja, Jehová Diosan pä profecianakapänwa. Kuntï uka samkanakajj sañ munki uk Joseyan qhanañchañapwa Diosajj munäna. Mä arunjja, kunjamtï Diosan profetanakapajj juchañchäwi arunakap jan istʼasir markapar yatiyapjjerïkänjja, ukhamarakiw Joseyajj yatiyañapäna.

Joseyajj wali amuyumpiw jilanakapar akham säna: “Istʼapjjeta, kuntejj samkaskta ukwa avistʼapjjäma” sasa. Kuntï Joseyajj siskäna ukjja, sum amuyapjjäna ukampis jupanakatakejj janiw askïkänti ukatwa akham sapjjäna: ‘¿Jumajj nanakan reyejjäsmati, nanakaruti apnaqapjjetäta?’ sasa. “Ukatsti jukʼampiw uñisipjjäna, samkasitapatjja, ukhamarak kunjamtï cuentkatayna ukatsa” sasaw Bibliajj qhanañcharaki. Payïr samkap jupanakaru ukat awkipampir yatiykäna ukhajja, janirakikiw askïkänti, awkipajj akham sasaw toqenoqäna: “¿Kun sañsa uka samkasitamampejj munta? ¿Taykamasa, jilanakamasa, nayasa jumaruti alkatapjjäma?” sasa. Ukampis Jacobojj uka toqet wal lupʼïna. ¿Jehová Diosat José wawapampi parlaskpachäna? (Génesis 37:6, 8, 10, 11.)

Diosajj arunakap yatiyañatak khitkäna ukanakatjja, waljaniw José waynjam tʼaqhesiyata, arknaqata uñjasipjjäna. Jesusat amtañäni, jupajj Jehová Diosan nayrïri yatiyiripawa. Jupajj arkirinakaparojj akham sänwa: “Nayarojj uñisipjjetuwa, jumanakarojj uñisipjjarakïtamwa” sasa (Juan 15:20). Taqe cristianonakaw waynappasa, chuymankipstatappasa Joseyan iyawsäwipata ukat jan ajjsartʼirïtapat yateqasipjjaspa.

SINTIPUNIW UÑISJJAPJJÄNA

Uka qhepatjja, Jacobojj Joseyaruw jilïr jilanakapar uñjir sarañapatak khitäna. Jupanakajj alay toqenwa uwijanak awatisipkäna Siquem jakʼana, ukhanakakiw ukankirinakampejj jan waltʼayasipjjäna. Ukatwa Jacobojj wawanakapat llakisisajj Joseyar khitäna, uñjaniñapataki. ¿Kunjamakis Joseyajj jikjjataspachäna? Jilanakapan jupar wal uñisipjjatapjja yatïnwa. ‘Awkisaw jumanakar uñjir jutañäjatakejj khitanitu’ sani ukhajj ¿kamsapjjakinisa? Kamsapjjchiniya, ukampis Joseyajj awkipar istʼañwa amtäna (Génesis 34:25-30; 37:12-14).

Wali jayaw viajäna, inas kayuki pusi, phesqa urunak sarañankchïna. Siquem sat cheqajja, Hebrón qollut 80 kilometronak alay toqenkänwa. Ukar purisajja, jilanakapajj Dotán cheqar sarjjapjjatapwa yatïna, ukhatjja 22 kilometronak jukʼamp alay toqer sarañankänwa. Joseyar jutaskir uñjasajja, jilanakapajj walpun colerapjjäna. Jupanakkamaw akham sasipjjäna: “¡Uñtapjjam khayajj uka samkasirejj jutaski! Jutapjjam, jiwayapjjañäni, ukatsti mä pʼiyaru liwintapjjañäni, ukat mä montenkir animalaw manqʼantaskpacha sasaw sapjjañäni. ¡Uñjarakiñäniw kunas samkanakapampejj pasani uka!” sasa. Joseyar qhespiyañ munasajja, Rubenojj akham sasaw säna: “Janikucha jiwaykañäniti [...], aka wasaran phuchʼur jaqontapjjam” sasa (Génesis 37:19-22).

Suma amtampiw Joseyajj jilanakapan ukar puriskäna, janiw kuntï jupar lurañ amtasipkäna uk yatkänti. Ukampis jupanakajj mayakwa katuntasin, suma isipa apsupjjäna, ukat qatatisaw mä waña phuchʼur jaqontapjjäna. Uka manqhar jaqorantkasajj usuchjaspachänwa. Ukhampachasa saythapïnwa. Ukampis janiw sapapakejj misturjamäkänti. Uka manqhatjja, phuchʼun  lakapakiw uñjasïna. Inamayakiw apsupjjañapatakejj arnaqasïna, janiw istʼapkänti. Jilanakapajj jan llaktʼasisaw manqʼasir sarawayjjapjjäna. Rubenojj janïr jupanakampïkän ukhajja, parti jilanakapajj Joseyar jiwayañ amtapjjarakïna. Jichhakutinjja, Judá ukarakiw Joseyar jan jiwayapjjañapatak jarkʼaqarakïna, ‘uka jakʼanak pasaskir alakipanakar aljañäni’ sasaw jupajj säna. Dotán oraqejja, Egipto markar thakejj sarki uka jakʼankänwa. Ukat ukhapuniw ismaelitanaka ukat madianitanakajj uka cheqa pasasipkäna. Janïr Rubén purinkipanwa Joseyarojj pä tunka qollqeru aljapjjäna (Génesis 37:23-28; 42:21). *

Joseyajj kunatï cheqapäki ukpun lurirïna, ukatwa jilanakapajj uñisipjjäna

Qalltan parltʼaniwayktan ukar kuttʼañäni. Joseyajj aynach toqeruw saraski Egipto markaru. Janis khiti yanapiripajj utj-jjaspa ukhamawa. Sapapakiw uñjasi. Walja maranakatwa familiapat mä jukʼa yatiskani ukat kunjamsa Rubén jilapajj jupar jan jikjjatjjasajj wali llakita jikjjatasïna, awkipas jiwjjpachawa sasin jupat wal jachäna uksa yatiskarakini. Ukat Isaac achachilapatsa, Benjamín wali munat sullka jilapatsa janirakiw yatkaniti, yamas sullka jilaparojj walpun uñjañ munani. ¿Joseyajj cheqapunit jan kunani qheparjje? (Génesis 37:29-35.)

Janiwa, jupajj wali iyawsäwinïnwa, ukjja janiw jilanakapajj kunjamats apaqapkänti. Familiapsa aptʼaskchïna, Egipto markar viajkasas wal tʼaqheskchïna, ukat wali qamiri Potifar chachar esclavjam aljasin jiskʼachatas uñjaskchïnjja, Jehová Diosarojj sum uñtʼatap laykojj janiw khitis iyawsäwip mayjtʼaykaspänti (Génesis 37:36). Uka yantʼanakan uñjasisajj jukʼampiw Jehová Diosar confiyasïna, janipuniw Jupat jitheqtañ munkänti. Kunjamsa iyawsäwinïtap laykojj Jehová Diosar jukʼamp suma servïna ukat familiaparus yanaptʼäna ukjja, jutïr yatichäwinakanwa yatjjataskañäni. Joseyan iyawsäwipajja, yateqaskayapuniwa.

^ tʼaqa 15 Mä qawqha yatjjatatanakan aruparjamajja, kuna regaltï Joseyajj katoqkän ukjja, awkipajj kunatï jilïr wawapar waktʼki uksa Joseyar churjjañ amtkaspa ukhamwa jilanakapajj amuyapjjpachäna. Jacobojj Raquelampiw nayraqat casarasiñ munäna, Joseyajj Raquelan jilïr yoqapänwa. Ukat taqet jilïri Rubén sat wawapajj awkipan uñtʼatapampi ikintasisaw awkipar jiskʼachäna ukat kunatï jilïr wawatap laykojj waktʼkäna ukjja, aptʼasiwayjjänwa taqe ukanakwa jupanakajj yatipjjäna sasaw sapjje (Génesis 35:22; 49:3, 4).

^ tʼaqa 25 Biblian pä tunka qollqeruw aljapjjäna siski ukajj ukhampuniwa. Uka tiempon qellqat documentonakarjamajja, mä esclavorojj ukha qollqempipuniw Egipto markan alasipkirïna.