МӘН 1926-ҹы илдә, Јунаныстанын Каритса кәндиндә, зәһмәткеш бир аиләдә дүнјаја ҝөз ачмышам. Аиләнин сәккиз ушағындан једдинҹиси идим.

Мән доғулмаздан бир ил әввәл валидејнләрим Иоаннис Папаризос адлы шүҹаәтли вә үнсијјәтҹил Мүгәддәс Китаб тәдгигатчысы илә (әввәлләр Јеһованын Шаһидләри белә адланырды) таныш олур. Иоаннисин Мүгәддәс Китабдан ҝәтирдији мәнтигли дәлилләр атамла анама ҝүҹлү тәсир бағышлајыр вә онлар Мүгәддәс Китаб тәдгигатчыларынын кәндимиздә кечирдији ибадәт ҝөрүшүнә ҝетмәјә башлајырлар. Анамын Јеһова Аллаһа иманы чох ҝүҹлү иди. О, савадсыз гадын иди, лакин һәр дәфә фүрсәт јарананда инсанлара әгидәси барәдә данышырды. Тәәссүфләр олсун ки, атам инсанларын анҹаг сәһвләринә фикир вердији үчүн ибадәт ҝөрүшләриндән узаглашды.

Баҹы-гардашларым вә мән Мүгәддәс Китаба еһтирамла јанашырдыг, амма бөјүдүкҹә ҝәнҹлијимизи јашамаг истәји бизи даһа чох ҹәлб едирди. 1939-ҹу илдә Икинҹи Дүнја мүһарибәси Авропаны ағушуна аланда кәндимиздә бизи сарсыдан һадисә баш верди. Һәм гоншумуз, һәм дә гоһумумуз олан јениҹә вәфтиз олмуш Николас Сарас јунан ордусуна чағырылды. Николасын 20 јашы олса да, о, дөвләт нүмајәндәләринә ҹәсарәтлә демишди: «Мән әлимә силаһ ала билмәрәм, чүнки мән Мәсиһин әсҝәријәм». Онун иши һәрби мәһкәмәјә өтүрүлдү вә мәһкәмә она он ил иш кәсди. Бу хәбәр бизи мүтәәссир етмишди.

1941-ҹи илин әввәлиндә Британија илә бир нечә өлкәнин бирләшмиш ордусу Јунаныстана дахил олду вә беләҹә, Николас вахтындан әввәл һәбсдән азад олуб кәндимизә гајытды. Бөјүк гардашым Илиас она Мүгәддәс  Китабла бағлы чохлу суаллар верирди, мән дә онлара диггәтлә гулаг асырдым. Нәтиҹәдә, Илиас, мән вә ән кичик баҹым Ефмарфија Мүгәддәс Китабы өјрәнмәјә вә ибадәт ҝөрүшләринә ҝетмәјә башладыг. Нөвбәти ил үчүмүз дә вәфтиз олдуг. Сонралар ики баҹым вә ики гардашым да Јеһованын Шаһиди олду.

1942-ҹи илдә кәндимиздәки јығынҹагда 15—25 јаш арасы доггуз ҝәнҹ баҹы-гардаш вар иди. Билирдик ки, гаршыда бизи ағыр сынаглар ҝөзләјир, буна ҝөрә дә иманымызы мөһкәмләндирмәк үчүн фүрсәт тапыб бирликдә Мүгәддәс Китабы арашдырыр, һәмд нәғмәләри охујур вә дуа едирдик. Бунларын сајәсиндә иманымыз ҝүҹләнди.

Икинҹи Дүнја мүһарибәси битәр-битмәз јунан коммунистләри Јунанынстан һөкумәтинә гаршы гијама галхдылар, бунунла да өлкәдә амансыз вәтәндаш мүһарибәси башлады. Коммунист кәшфијјатчылары өлкәнин уҹгар әразиләринә сәпәләниб кәнд ҹамаатыны онларын сыраларына гошулмаға мәҹбур едирди. Онлар бизим кәндә басгын едәндә үч нәфәр ҝәнҹ Јеһованын Шаһидини — Антонио Сукариси, Илиасы вә мәни гачырдыб өзләри илә апардылар. Биз онлара дедик ки, мәсиһи олдуғумуз үчүн әлимизә силаһ алмырыг. Бунунла белә, онлар бизи кәнддән Олимп дағына кими 12 саат пијада ҝетмәјә мәҹбур етдиләр.

Сонра коммунист забит бизә онларын партизан дәстәсинә гошулмағы әмр етди. Биз она дејәндә ки, әсл мәсиһиләр әлинә силаһ алыб инсанлара гаршы вурушмур забит һирсләниб бизи ҝенералын јанына апарды. Мөвгејимизи ҝенерала изаһ едәндә о, бизә әмр едиб деди: «Онда ҝедин гатыр ҝөтүрүб јаралылары дөјүш мејданындан госпитала дашыјын».

Биз дедик:

— Бәс дөвләт әсҝәрләри бизи тутса, неҹә олаҹаг? Ахы онлар елә биләҹәк ки, биз дә онлара гаршы дөјүшүрүк.

— Онда өн ҹәбһәјә чөрәк дашыјын.

— Бәс бирдән забит бизи гатырла ҝөрүб өн ҹәбһәјә силаһ апармағы әмр етди?

Ҝенерал чох дүшүнәндән сонра деди: «Јахшы, онда ҝедин дағда галыб гојунлары отарын!»

Вәтәндаш мүһарибәсинин гызғын дөврү иди. Дүшүндүк ки, гојун отармаға виҹданымыз јол верир. Бир ил сонра аиләнин бөјүк оғлу олдуғу үчүн Илиасы евә бурахдылар ки, дул анамызын гејдинә галсын. Антониону хәстә олдуғу үчүн азад етдиләр. Мән исә галдым гијамчыларын әсирлијиндә.

Бу арада јунан ордусу коммунистләрә үстүн ҝәлирди. Мәни әсир тутан дәстә Албанијаја гачмаг үчүн дағлара үз тутду. Сәрһәдә чатачатда јунан әсҝәрләри бизи әһатәјә алды. Гијамчылар вәлвәләјә дүшүб гачмаға үз гојдулар. Мән јыхылмыш бир ағаҹын архасына ҝизләндим. Сонра әввәлдә данышдығым һадисә баш верди.

Мән јунан әсҝәрләринә коммунистләр тәрәфиндән әсир тутулдуғуму дејәндә онлар мәни Верија шәһәринин јахынлығындакы һәрби дүшәрҝәјә  апардылар. Орада мәнә әсҝәрләр үчүн сәнҝәр газмағы әмр етдиләр. Бу әмри јеринә јетирмәкдән имтина етдијим үчүн командир мәни дәһшәтли Макронисос адасына сүрҝүн етди.

Јалын, сусуз, даш-кәсәкли, истидән говрулан Макронисос адасы Афинадан 50 километр аралыда јерләшир. Аданын узунлуғу 13, ени 2,5 километрдир. Бу гәдәр кичик өлчүдә олмасына бахмајараг, орада 1947—1958-ҹи илләр арасы 100 000-дән артыг дустаг сахланылыб. Онларын арасында коммунистләр, коммунист һәрәкатына гошулмагда шүбһәли билинәнләр, кечмиш гијамчылар вә чохлу сајда Јеһованын Шаһиди олуб.

1949-ҹу илин әввәлиндә мән бу адаја ҝәләндә дустаглар бир нечә дүшәрҝәјә бөлүнмүшдү. Мән бир нечә јүз дустағын сахланылдығы үмуми режимли дүшәрҝәјә дүшмүшдүм. Он нәфәрлик чадырда гырх нәфәр јатырдыг. Ичдијимиз су чох чиркли иди. Әксәр һалларда мәрҹи вә бадымҹан јејирдик. Күләк вә тоз-торпаг вәзијјәти даһа да чәтинләшдирирди. Јахшы ки бизи, һеч олмаса, о бири дустагларын ҝөрдүјү әзијјәтли иши ҝөрмәјә мәҹбур етмирдиләр. Онлара амансызҹасына бүтүн ҝүнү даш дашытдырырдылар. Бу иш онлара һәм физики, һәм дә мәнәви зәрбә вурурду.

Бир ҝүн саһилдә ҝәзәндә башга дүшәрҝәдә сахланылан бир нечә Јеһованын Шаһиди илә растлашдым. Бир-биримизи ҝөрәндә чох севиндик! Фүрсәт јаранан кими бир јерә јығышырдыг. Әлимиздән ҝәләни едирдик ки, бизи јахаламасынлар. Биз о бири дустаглара еһтијатла тәблиғ едирдик. Онлардан бир нечәси сонралар Јеһованын Шаһиди олду. Бүтүн бу шејләрин вә дуанын сајәсиндә Јеһоваја садиг гала билдик.

Мәни он ај, неҹә дејәрләр, ислаһ едәндән сонра дустагхана нәзарәтчиләри дүшүндүләр ки, мән һәрби ҝејим ҝејинәҹәјәм. Мән имтина едәндә онлар зор тәтбиг едәрәк мәни дүшәрҝә командиринин јанына апардылар. Орада өз мөвгејими јазылы шәкилдә билдирдим: «Мән јалныз Мәсиһин әсҝәри олмаг истәјирәм». Командир һәдә-горху ҝәлиб мәни өз көмәкчисинин, јунан православ килсәсинин архијепископунун јанына ҝөндәрди. О, өз дини либасыны ҝејинмишди. Мән онун суалларына Мүгәддәс Китабдан әминликлә ҹаваб вердим. Онда о, гәзәблә гышгырыб деди: «Апарын буну бурадан, бу, фанатдыр!»

Сәһәри ҝүн әсҝәрләр јенидән мәнә һәрби ҝејим ҝејинмәји әмр етдиләр. Мән јенә дә имтина етдим. Онда әсҝәрләр мәни јумруглајыб дәјәнәклә дөјдүләр. Сүмүкләримин саламат олуб-олмадығыны јохламаг үчүн мәни тибб мәнтәгәсинә апардылар. Сонра сүрүјә-сүрүјә чадыра гајтардылар. Бу сәһнә дүз ики ај давам етди.

Әсҝәрләр ҝөрәндә ки, мәни әгидәмдән дөндәрә билмирләр јени үсула әл атдылар. Голларымы архадан бағлајыб кәндирлә ајағымын алтыны мөһкәм-мөһкәм шаллагладылар. Ағры дөзүлмәз иди. Бу дәм Исанын сөзләри јадыма дүшдү: «Мәнә ҝөрә инсанлар сизи тәһгир вә тәгиб едәндә... сиз неҹә дә хошбәхтсиниз! Севинин вә шадланын, чүнки ҝөјдә сизи бөјүк мүкафат ҝөзләјир, ахы сиздән әввәл пејғәмбәрләри дә белә тәгиб етмишләр» (Мәт. 5:11, 12). Мәнә елә ҝәлирди ки, бу ишҝәнҹә битмәјәҹәк, анҹаг бирдән һушуму итирдим.

Ҝөзүмү ачанда буз кими сојуг һүҹрәдә идим. Мәнә нә чөрәк, нә су вермишдиләр. Һеч әдјал да јох иди. Лакин гәлбимдә дәрин бир раһатлыг һисс едирдим. Мүгәддәс Китабда јазылдығы кими, «Аллаһын һәр бир ағылдан үстүн олан сүлһү» үрәјими вә фикирләрими горујурду (Филип. 4:7). Нөвбәти ҝүн бир үрәјијумшаг әсҝәр мәнә чөрәк, су вә палто ҝәтирди. Башга бир әсҝәр исә бир дәфә мәнә өз јемәк пајыны вермишди. Јеһова Аллаһ бу вә диҝәр јолларла мәним гајғыма галырды.

Дөвләт гаты гијамчы ады илә мәним ишими Афинанын һәрби мәһкәмәсинә өтүрдү. Мәһкәмә үч ил иш кәсиб мәни Макронисос адасындан 50 километр шәргдә јерләшән Јарос адасындакы һәбсханаја ҝөндәрди.

Јаросдакы һәбсхана гырмызы кәрпиҹдән тикилмиш бөјүк бир гала иди. Орада 5000-дән чох сијаси мәһбус сахланылырды. Онларын ичиндә битәрәф мөвгејинә ҝөрә һәбс олунан једди Јеһованын Шаһиди вар иди. Биз ҝизли-ҝизли топлашыб Мүгәддәс Китабы  арашдырырдыг, бахмајараг ки, бу, гәти гадаған иди. Һәтта ҝизлин шәкилдә «Ҝөзәтчи гүлләси» журналларыны да алырдыг. Сонра онлары әллә көчүрүб арашдырырдыг.

Бир ҝүн ҝөрүшләримизин бириндә кешикчи бизи јахалады. О, нәшрләримизи әлимиздән алды вә һамымызы һәбсхана мүдиринин мүавининин отағына апарды. Дүшүнүрдүк ки, һәбс мүддәтимизи артыраҹаглар. Амма мүавин бизә деди: «Биз сизи јахшы таныјырыг вә мөвгејинизә һөрмәтлә јанашырыг. Биз сизә етибар едирик. Ҝедин иш башына». О һәтта бәзиләримизә әввәлки илә мүгајисәдә даһа асан иш тапшырды. Јеһоваја о гәдәр миннәтдар идик ки! Мәсиһи мөвгејиндә мөһкәм галмағымыз һәбсханада белә, Јеһоваја шәрәф ҝәтирди.

Бизим гәтијјәтимиз башга ҝөзәл бәһрәләр дә ҝәтирди. Бизимлә бир јердә һәбсханада јатан ријазијјат үзрә бир профессор нүмунәви давранышымызы ҝөрүб әгидәмиз барәдә суаллар верирди. 1951-ҹи илин әввәлиндә бизи һәбсдән бурахдылар. Һәмин вахт о да азадлыға чыхды. Сонралар о вәфтиз олунуб таммүддәтли хидмәтә башлады.

Азадлыға чыхандан сонра мән Каритсаја, евимизә гајытдым. Сонралар кәндимизин бир чох ҹамааты кими мән дә Австралијанын Мелбурн шәһәринә көчдүм. Орада Ҹанет адында чох јахшы бир баҹы илә евләндим. Бизим бир оғлумуз вә үч гызымыз олду. Биз онлары Јеһованын јолунда бөјүтмүшүк.

Һазырда јашым дохсаны һаглајыб. Мән јығынҹагда ағсаггал кими хидмәт едирәм. Ҝәнҹлијимдә алдығым зәрбәләрә ҝөрә һәрдән, хүсусән дә, тәблиғдән сонра бәдәнимдә вә ајагларымда ағрылар олур. Амма бу шејләр мәним үчүн манеә дејил. Мән сон нәфәсимә кими Мәсиһин әсҝәри олаҹағам! (2 Тим. 2:3).