Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

Levii nun selili’n i nun ninnge’m be ti tɛkɛtɛkɛ dan. ADN nin ninnge kanngan uflɛ wie’m be o selili sɔ’n nun. Ninnge sɔ mun yɛ be mɛn i aliɛ naan w’a di junman titi-ɔ.

?Ngue yɛ ninnge nga be o nguan nun’n be kle e-ɔ?

?Ngue yɛ ninnge nga be o nguan nun’n be kle e-ɔ?

Ninnge nga be o nguan nun’n be ɲin, be trɛ yɛ be kwla kɔ likalika’m be nun. I sɔ’n ti’n, asiɛ’n ti i liɛ ngunmin kun. Andɛ’n sran’m be si ninnge nga be o nguan nun’n be su like kpanngban tra laa’n. ?Sanngɛ ngue yɛ ninnge sɔ’m be kle e-ɔ? Maan e fa e ɲin e sie i sa nga’m be su.

Wafa nga ninnge nga be o nguan nun’n be ti’n kle kɛ sran kun yɛ ɔ yili be-ɔ. Like kun o ninnge nga be o nguan nun’n be kwlaa be nun. Be flɛ i kɛ selili. Selili’m be di junman kekle kpa naan ninnge nga be o nguan nun’n b’a kwla tran nguan nun’n. Ninnge kanngan’m be nun bɔbɔ’n, selili’m be di junman kekle kpa wie. I wie yɛle levii nun selili mun. Sɛ e fa junman nga levii nun selili’m be di’n e fa sunnzun sran’m be nun selili’m be junman liɛ’n, e kwla se kɛ levii nun selili’m be yoman like fi. Ɔ nin i sɔ ngba’n, junman nga levii nun selili’m be di’n i wlɛ wunlɛ ti kekle kpa. Like kun o levii nun selili’m be afiɛn lɔ. Be flɛ i kɛ ADN. ADN sɔ’n yɛ ɔ kle be like ng’ɔ fata kɛ be yo’n niɔn. Asa’n, ninnge kanngan wie mɔ be ti kɛ “mannzin” sa’n be o selili sɔ’m be nun wie. Ninnge sɔ mun yɛ be sua aliɛ ko man selili mun-ɔn. I sɔ’n ti’n, selili’m be kwla di junman titi. Sɛ selili sɔ’m be ɲanman aliɛ be diman’n, be bɔbɔ be kpɛ junman nga be di’n su naan be wunmiɛn’n w’a wieman. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, ɔ ti kɛ be su lafi sa. I sɔ’n ti yɛ levii’n saciman ndɛ’n niɔn.

Siansifuɛ’m be suan levii nun selili’m be su like naan bé wún wafa nga klɔ sran’m be nun selili’m be di junman’n i wlɛ. Nán andɛ sa yɛ be yo sɔ-ɔ. Ɔ nin i sɔ ngba’n, be nin-a wunman wafa nga levii nun selili’m be di junman’n i wlɛ kpa sa. Be flɛ like klefuɛ dan kun kɛ Rɔsu Kingin. Ɔ seli kɛ: “Junman nga levii nun selili’m be di’n ti tɛkɛtɛkɛ dan. Ɔ maan sɛ e waan é wún i wlɛ’n, ɔ fata kɛ e di be su junman kaka kpa. Kusu fluwa sifuɛ nga be kwla yo sɔ’n, b’a sɔnman. Kusu nn levii nun selili’m be su like suanlɛ ti pɔpɔ tra selili onga mun.”

Kannzɛ levii nun selili’m be su like suanlɛ ti pɔpɔ’n, sanngɛ wafa nga be di junman’n i wlɛ wunlɛ ti kekle. ?Kɛ a niɛn i sa’n, i sɔ’n kleman kɛ sran kun yɛ ɔ yili be-ɔ?

Ninnge nga be o nguan nun’n be kwlá boman nun sa ngbɛn. Ninnge kanngan wie’m be o ADN nun, be flɛ be kɛ nikleotidi. Selili nga be o sran’m be nun’n, kɛ be fa kunngba’n, i nun nikleotidi’m be ju miliaa 3 tra su. Nikleotidi sɔ’m be ti siesiewa sɛsɛsɛ selili’m be nun. Be yɛ be kle selili mun wafa nga be kwla yi ninnge wie mɔ be flɛ be kɛ anzimun nin ploteinin’n niɔn.

Siansifuɛ’m be waan kannzɛ bɔbɔ nikleotidi’m be ngunmin be sasa be wun su miliaa kaka kpa bɔbɔ’n, atrɛkpa’n ADN kunngba cɛ yɛ bé kwlá yí-ɔ. Kɛ ɔ ko yo naan i sɔ sa liɛ’n kusu w’a ju’n ɔ ti kekle.

Siansifuɛ’m be bɔbɔ be nin-a faman like kun m’ɔ nunman nguan nun’n, be nin-a fa yiman like kun m’ɔ o nguan nun’n le.

Sran’m be ti be liɛ ngunmin kun. Sran’m be yo ninnge wie mɔ ninnge onga’m be kwlá yoman-ɔn. I wie yɛle kɛ e kwla kpɛ e ti nun e yi like. Asa’n, e nin e wiengu mun e kwla tran klanman. Kpɛkun e kwla kan wafa nga e wun yo e’n i ndɛ. Asa ekun’n, e kwla kan wafa nga ninnge’m be fa yo fɛ’n, annzɛ be tɛ’n, annzɛ be bɔn’n, annzɛ be ɲin fa ti’n be ndɛ. Asa kusu’n, e kwla sunnzun kɛ é yó ninnge wie mun. Yɛ e kunndɛ kɛ é sí like nga ti yɛ e o mɛn’n nun’n.

E mianman ninnge sɔ’m be wun naan y’a kwla tran nguan nun. Ɔ nin i sɔ ngba’n, e le ninnge sɔ mun. ?I sɔ’n kleman kɛ sran kun m’ɔ klo sran’n yɛ ɔ yili e-ɔ?