Go long ol haf insaed long hem

Go long lis blong ol haf

?Yu Yu Save Safan Mo Famle Blong Hem?

?Yu Yu Save Safan Mo Famle Blong Hem?

?Yu Yu Save Safan Mo Famle Blong Hem?

?TAEM yu ridim Baebol, yu luk finis ol tok long saed blong Safan mo sam memba blong famle blong hem we oli gat paoa? ?Olgeta oli hu? ?Oli bin mekem wanem? ?Oli tijim yumi long wanem samting?

Baebol i tokbaot “Safan, . . . [we] papa blong hem Ajalia, mo bubu blong hem Mesulam” long taem ya we Josaea i stanemap bakegen trufala wosip samwe long 642 B.K.T. * (2 King 22:3) Long ol 36 yia we oli kam biaen, gogo kasem taem we Jerusalem i lus long 607 B.K.T., Baebol i tokbaot ol fofala boe blong Safan, hemia Ahikam, Elasa, Gemaria, mo Jahasania, mo tufala smol bubu blong hem, Mikaea mo Gedalia. (Lukluk famle laen.) Encyclopaedia Judaica i eksplenem se: “Famle blong Safan i bos antap long ol wok [long kingdom blong Juda] mo hem i holem wan posisen olsem man blong raetem loa blong king, i stat long taem blong Josaea go kasem taem we ol man Juda oli go kalabus.” I gud yumi stadi long ol samting we Baebol i talem long saed blong Safan mo famle blong hem. Bambae yumi kasem save olsem wanem oli bin sapotem profet Jeremaea mo trufala wosip blong Jeova.

Safan i Sapotem Trufala Wosip

Long 642 B.K.T., taem King Josaea i gat samwe 25 yia blong hem, Safan i stap wok blong king olsem sekretari mo man blong raetem loa. (Jeremaea 36:10, NW ) ?Posisen ya i minim wanem? Buk ya we yumi tokbaot antap i talem se wan man we i raetem loa mo i sekretari blong king, hem i stap klosap long king oltaem mo i givim advaes long hem, hem i stap lukaot long mane, i naf blong toktok blong mekem pis wetem ol narafala neson, i gat save long saed blong politik wetem ol narafala kantri, i savegud ol loa blong narafala kantri, mo i mekem bisnes. Taswe, Safan we i sekretari blong king, hem i wan man we i gat bigfala paoa long kingdom.

Ten yia bifo, yangfala Josaea “i stat blong mekem wosip long Hae God olsem we olfala bubu ya blong hem bifo, King Deved, i stap mekem.” I luk olsem we Safan i olfala moa long Josaea, taswe hem i naf blong givim ol gudfala advaes mo i sapotem Josaea long bigfala wok we hem i statem blong stanemap trufala wosip bakegen. *2 Kronikel 34:1-8.

Taem oli stap fiksimap tempol, oli faenem “buk blong Loa blong Hae God,” ‘nao Safan i ridim buk ya’ long fored blong king. Josaea i sek taem hem i harem ol tok ya. Hem i jusum sam man we hem i trastem olgeta, i sanem olgeta i go luk woman profet ya Hulda blong save wanem tingting blong God long saed blong buk ya. King i soem se hem i trastem Safan mo boe blong hem Ahikam from we hem i sanem tufala i go wetem grup blong ol man we oli go luk profet ya.—2 King 22:8-14; 2 Kronikel 34:14-22.

Hemia wan taem nomo we Baebol i tokbaot samting we Safan hem wan i bin mekem. Long ol narafala vas, Baebol i tokbaot hem se hem i papa, no bubu blong laen olsem. Famle blong Safan i wok tugeta wetem profet Jeremaea.

Ahikam Mo Gedalia

Olsem yumi makem finis, fastaem we Baebol i tokbaot Ahikam, pikinini boe blong Safan, hemia taem king i sanem wan grup blong man oli go luk woman profet ya Hulda. Wan buk i talem se: “Nating se Hibru haf blong Baebol i no talem posisen blong Ahikam, be i luk olsem we hem i gat wan haefala posisen.”

Feftin yia afta we samting ya i hapen, laef blong Jeremaea i stap long denja. Taem hem i givim woning long ol man se Jeova i wantem spolem Jerusalem, “wantaem nomo, olgeta evriwan oli girap, oli holem hem, oli singaot bigwan se, ‘!Yu mas ded from tok ya!’ ” ?Wanem i hapen biaen? Baebol i talem se: “Be from we Ahikam, pikinini blong Safan i givhan gud long Profet Jeremaea, ol lida ya oli no putum hem long han blong ol man ya, blong oli kilim hem i ded.” (Jeremaea 26:1-24) ?Samting ya i soem wanem? The Anchor Bible Dictionary i talem se: “Stori ya i pruvum se Ahikam i gat bigfala paoa, mo tu i soem se, olsem sam narafala memba blong famle blong Safan, Ahikam i stanap long saed blong Jeremaea.”

Samwe 20 yia biaen, afta we ol man Babilon oli spolemgud Jerusalem long 607 B.K.T. mo oli tekem bighaf blong ol man oli go long kalabus, oli putumap smol bubu blong Safan, hemia Gedalia, boe blong Ahikam, olsem distrikejen blong ol man Jiu we oli stap yet long Jerusalem. ?Hem i keagud long Jeremaea olsem ol narafala memba blong famle blong Safan? Baebol i talem se: “Nao [Jeremaea] i go long Mispa, i stap wetem Gedalia [we papa blong hem Ahikam].” Sam manis i pas nao sam man oli kilim i ded Gedalia, mo ol man Jiu we oli stap yet long Jerusalem oli tekem Jeremaea wetem olgeta taem oli muv i go long Ijip.—Jeremaea 40:5-7; 41:1, 2; 43:4-7.

Gemaria Mo Mikaea

Boe blong Safan, Gemaria, mo smol bubu blong Safan, Mikaea, tufala i bin mekem wan impoten wok long stori we i stap long japta 36 blong buk blong Jeremaea. Samting ya i hapen samwe long 624 B.K.T., long namba faef yia blong King Jehoeakim. Baruk, sekretari blong Jeremaea, i ridimaot ol tok long buk blong Jeremaea long haos blong Jeova, hemia “long rum blong wan sekretari blong king we nem blong hem Gemaria, we papa blong hem Safan.” Nao “i gat wan man i stap we nem blong hem Mikaea, we papa blong hem Gemaria, mo bubu blong hem Safan. Hem i stap lesin gud long ol tok ya blong Hae God we Baruk i ridimaot long olgeta.”—Jeremaea 36:9-11.

Mikaea i tokbaot buk ya long papa blong hem mo long ol narafala haeman, nao olgeta evriwan i wantem harem ol tok blong buk ya. ?Taem oli harem finis, oli mekem wanem? “Oli sapraes, mo oli fraet tu, nao oli talem long hem se, ‘Bambae mifala i mas go talemaot ol tok ya long king.’ ” Be bifo we oli go talemaot ol tok ya long King, oli givim advaes ya long Baruk se: “I gud yutufala [Baruk wetem Jeremaea] i ronwe, yutufala i go haed. Mo yutufala i no mas letem man i save weples yutufala i stap long hem.”—Jeremaea 36:12-19.

Advaes blong olgeta i stret nomo. King i no glad long mesej blong buk ya nao i terterem ol pej blong hem mo i bonem hem long faea. Sam haeman, wetem boe blong Safan, hemia Gemaria, ‘oli strong long king blong i no bonem buk ya, be hem i no save harem tok blong olgeta.’ (Jeremaea 36:21-25) Buk ya JeremiahAn Archaeological Companion i talem se: “Gemaria i wan strong sapota blong Jeremaea long medel blong ol haeman blong King Jehoeakim.”

Elasa Mo Jahasania

Long 617 B.K.T., Babilon i bos long kingdom blong Juda. Plante taosen man Jiu, “ol haeman mo ol lida blong Jerusalem, wetem ol narafala man . . . olgeta we oli savegud ol fasin blong wok, wetem olgeta we oli save wokem ol samting long aean,” olgeta evriwan oli go long kalabus, wetem profet Esikel tu. Matania, we biaen ol man Babilon oli putum niufala nem blong hem se Jedekia, i kam niufala king we i stap aninit long paoa blong Babilon. (2 King 24:12-17) Biaen Jedekia i sanem wan grup blong man i go long Babilon, mo long olgeta ya i gat Elasa, boe blong Safan. Jeremaea i givim wan leta long Elasa, hem i wan impoten mesej we i kamaot long Jeova i go long ol man Jiu we oli kalabus.—Jeremaea 29:1-3.

Taswe, yumi luk we Baebol i talem se Safan, wetem tri boe blong hem, mo tu smol bubu blong hem, olgeta oli yusum haefala posisen blong olgeta blong sapotem trufala wosip mo profet Jeremaea. ?Olsem wanem long Jahasania, boe ya blong Safan? Defren olgeta, i luk olsem se Jahasania i wosipim ol aedol. Samwe long 612 B.K.T., Esikel i bin stap sikis yia finis long kalabus long Babilon, nao hem i gat wan vison. Hem i luk 70 man oli stap bonem insens blong ol aedol long tempol long Jerusalem. Jahasania i stap long medel blong olgeta man ya. Baebol i no talem hu nao ol narafala man be i givim nem blong Jahasania nomo. Maet samting ya i soem we hem i gat wan impoten posisen long grup blong ol man ya. (Esikel 8:1, 9-12) Eksampol blong Jahasania i pruvum se sipos wan man i gruap long wan famle we i obei long God, be samting ya i no min se hem tu bambae i kam wan man we i stap tru long Jeova. Evri man wanwan i mas tekem prapa responsabiliti blong hem.—2 Korin 5:10.

Ol Pruf Blong Histri

Long taem ya we Safan mo famle blong hem oli laef long Jerusalem, plante man oli stap yusum ol sil long Juda. Oli yusum ol sil ya blong putum saen blong man long ol impoten pepa, mo oli wokem ol sil ya long sas ston, aean, tut blong elefen, no glas. Long ol sil ya plante taem oli raetem nem blong man we i holem sil ya, wetem nem blong papa blong hem, mo samtaem, oli raetem posisen blong man we i holem sil ya.

Oli faenem plante handred mak blong ol Hibru sil ya long redgraon we i kam strong. Profesa Nahman Avigad, wan man we i stadi long fasin blong raetem tok long Hibru lanwis blong bifo, i talem se: “Long olgeta [saen no ston we mifala i faenem we] ol man oli katem hanraet blong Hibru lanwis long olgeta, ol sil nomo oli gat nem blong ol man we Baebol i tokbaot.” ?Oli faenem sam sil we oli makem nem blong Safan mo famle blong hem? Yes, nem blong Safan mo blong boe blong hem Gemaria oli stap long ol sil we yu save luk long ol pej 19 mo 21.

Ol man blong hae save oli talem se maet nem blong fo narafala memba blong famle blong Safan oli stap tu long ol sil olsem. I gat nem blong Azalia, papa blong Safan; Ahikam, boe blong Safan; Gemaria, boe blong Safan; mo Gedalia, we mak blong sil i talem se hem i “bos blong Haos.” Sam man oli talem se namba fo sil ya i sil blong Gedalia, smol bubu blong Safan, nating se sil ya i no tokbaot papa blong hem Ahikam. Long sil ya oli putum taetel blong hem we i soem se hem i wan long ol bigman blong gavman.

?Yumi Lanem Wanem?

!Safan mo famle blong hem oli givim wan nambawan eksampol, from we oli yusum posisen blong olgeta blong sapotem trufala wosip mo Jeremaea, wan man blong bilif! Yumi tu yumi save yusum olting blong yumi mo paoa blong yumi blong sapotem ogenaesesen blong Jeova mo ol brata sista blong yumi.

Bambae yumi gat moa save, mo bilif blong yumi i kam strong moa, sipos yumi ridim Baebol oltaem, mo sipos yumi stadigud long Tok blong God mo traem save moa long saed blong ol witnes bifo olsem Safan mo ol memba blong famle blong hem. Hemia nao sam long ol ‘witnes blong God we oli plante we plante’ we i gud blong folem eksampol blong olgeta.—Hibrus 12:1.

[Ol Futnot]

^ B.K.T. i minim Bifo Kristin Taem

^ Ating Safan i olfala moa long Josaea, from we pikinini boe blong Safan, Ahikam, i bigman finis taem Josaea i gat samwe 25 yia blong hem.—2 King 22:1-3, 11-14.

[Bokis blong pija long pej 22]

Hulda—Wan Woman Profet We i Gat Paoa

King Josaea i stap lesin long ol tok blong “buk blong Loa blong Hae God” we oli faenem long tempol, nao i givim oda long Safan mo fo narafala haeman blong gavman blong oli “go faenemaot tingting blong Hae God” long saed blong buk ya. (2 King 22:8-20) ?Weples nao ol man ya oli save faenem ansa? Long taem ya, Jeremaea mo maet Neham mo Sefanaea tu, we trifala i profet mo man blong raetem Baebol, trifala i stap laef long Juda. Nating se i olsem, ol man we King i jusum oli go luk woman profet ya Hulda.

Buk ya JerusalemAn Archaeological Biography i talem se: “Wan samting blong sapraes long stori ya se, ol man ya oli no ting nogud from we profet ya i wan woman. I no gat wan we i ting se i no stret we wan grup blong man i karem Buk blong Loa i go long wan woman, blong woman i talem se buk ya i minim wanem. Nogat. Taem woman ya i talem se hemia tok blong God, i no gat wan i agensem raet no paoa we woman ya i gat blong talem samting ya. Plante taem, ol man blong hae save we oli stadi long wok blong ol woman long Isrel blong bifo oli mestem stori ya.” I klia we mesej we woman ya i kasem i kamaot long Jeova.

[Bokis/Foto blong pija long pej 21]

(Lukluk niuspepa)

Famle Laen Blong Safan

Mesulam

Ajalia

Safan

↓ ↓ ↓ ↓

Ahikam Elasa Gemaria Jahasania

↓ ↓

Gedalia Mikaea

[Tok blong pija long pej 20]

Gemaria mo sam narafala oli askem strong long Jehoeakim blong hem i no bonem buk blong Jeremaea

[Tok blong pija long pej 22]

Nating se Jahasania i wan memba blong famle blong Safan, be long wan vison hem i stap wosipim ol aedol

[Foto Credit Line blong pija long pej 19]

Courtesy Israel Antiquities Authority

[Foto Credit Line blong pija long pej 21]

Courtesy Israel Antiquities Authority