Nagtuo ba ka nga masulbad sa tawo ang daghang problema nga nakawala sa kalinaw ug kasegurohan ug nagpameligro sa atong kaugmaon? Aron masulbad gyod ang atong mga problema, kinahanglang masayran nato ang pinakahinungdan niana.

Sa pag-ilustrar, ang pasyente nga si Tom nagsakit ug namatay. Nganong namatay siya? “Dihang mitungha ang unang mga simtomas, walay nakahunahuna sa pagsusi sa hinungdan niana,” misulat ang doktor sa ospital nga nag-atiman kang Tom una siya namatay. Tingali ang mga doktor nga unang nag-atiman kang Tom igo lang naghatag niyag tambal nga makapaarang-arang sa iyang gibati.

Ingon ana ba sab ang gihimo sa mga tawo bahin sa mga problema sa kalibotan? Pananglitan, aron mamenosan ang krimen, ang gobyerno nagpatuman ug mga balaod, nagtaod ug mga CCTV camera, ug nagpalig-on sa puwersa sa kapolisan. Nakatabang ni nga mga pamaagi, pero wala ni makawala sa pinakahinungdan sa problema. Ang tinuod, ang binuhatan sa tawo sagad magpaila kon unsay iyang kinaiya, gituohan, ug gitinguha.

Si Daniel, nga nagpuyo sa usa ka nasod sa South America diin nagkalisod ang ekonomiya, miingon: “Maayo ra among kahimtang kaniadto. Wa mi mabalaka nga basin naay manulis. Pero karon, wala nay lungsod o baryo nga malinawon. Tungod sa lisod nga kahimtang sa ekonomiya, nakita gyod kon unsay kinaiya sa daghang tawo​—hakog ug way pagtahod sa kinabuhi o propidad sa uban.”

Ang usa ka lalaki nga tawgon natog Elias ang miikyas sa kagubot sa Middle East, ug sa ulahi nagtuon ug Bibliya. Siya miingon: “Daghang batan-ong lalaki sa among siyudad ang gidasig sa ilang pamilya, relihiyon, ug gobyerno nga moapil sa giyera aron isipong mga bayani. Ug mao pod nay gidasig sa kontra ngadto sa ilang mga sakop! Tungod niini, nakaamgo ko nga wala gyoy ayo nga mosalig sa tawhanong mga lider.”

Tinuod gyod ang giingon sa usa ka karaang libro sa kaalam:

• ‘Ang kasingkasing [sa tawo] naay tendensiya sa pagkadaotan sukad sa pagkabata.’​—Genesis 8:21.

• “Ang kasingkasing labaw nga malimbongon kay sa bisan unsang butang, ug kini desperado. Kinsa ang makahibalo niini?”​—Jeremias 17:9.

• “Naggikan sa kasingkasing ang daotang mga pangatarongan, pagpatay, . . . seksuwal nga imoralidad, pagpangawat, pagbutangbutang.”—Mateo 15:19.

Wala gyod makakitag solusyon ang mga tawo nga makawala sa daotang mga kinaiya nga makapasakit sa uban. Gani, ang maong mga kinaiya nagkagrabe pa, sumala sa gihisgotang mga problema sa nag-unang artikulo. (2 Timoteo 3:1-5) Misamot ni bisan pa sa daghang impormasyon nga mabatonan karon ug sa mas paspas nga paagi sa komunikasyon! Busa nganong dili nato mahimong luwas ug malinawon ang kalibotan? Nangandoy ba tag labaw sa atong mahimo? Naningkamot ba tang himoon ang imposible?

Bisan pag mausab nato ang daotang mga kinaiya sa tawo, dili gihapon nato mahimong luwas ang kalibotan. Ngano? Kay naay limitasyon ang tawo.

 Kini ang kamatuoran: “Dili iya sa tawo . . . bisan ang pagtultol sa iyang lakang.” (Jeremias 10:23) Oo, wala ta buhata sa Diyos aron mandoan ang atong kaugalingon. Gani, sama nga wala ta buhata aron mabuhi sa kawanangan (outer space) o sa tubig, wala ta buhata sa Diyos aron mandoan ang atong isigkatawo.

Hunahunaa kini: Ganahan ba ang mga tawo nga but-an sila sa ilang kinabuhi o kon unsang moral nga mga prinsipyo ang ilang sundon? Ganahan ba ang mga tawo nga diktahan sila kon unsay angay nilang panglantaw sa aborsiyon, silot nga kamatayon, o kon unsaon nila pagdisiplina ang ilang mga anak? Pipila lang ni sa mga isyu nga nakapabahinbahin sa mga tawo. Mao nga bisag lisod ning dawaton, sakto ang giingon sa Bibliya. Wala gyod tay abilidad o katungod nga mandoan ang atong isigkatawo. Busa asa man ta makakitag tabang?

Ang pinakamaayong tubag mao ang pagpangayog tabang sa Diyos kay siyay naghimo nato. Ug dili sama sa gihunahuna sa uban, wala ta niya kalimti. Gani, makita diha sa Bibliya nga naa siyay pagtagad nato. Dihang masabtan nato kining talagsaong basahon, mas masabtan nato kon nganong naay limitasyon ang tawo. Ug masabtan sab nato ang makapasubo nga kasaysayan sa tawo. Makita nato kon nganong ang usa ka German nga pilosopo misulat, “ang mga tawo ug gobyerno wala gyod makakat-on sa kasaysayan, mao nga wala sila magbag-o sa ilang binuhatan.”

Ang usa ka maalamong tawo sa panahon sa Bibliya miingon nga “ang kaalam mapamatud-ang matarong pinaagi sa resulta niini.” (Lucas 7:35) Ang pananglitan niana nga kaalam makita sa Isaias 2:22, nga nag-ingon: “Alang sa inyong kaayohan, hunong na sa pagsalig sa tawo.” Kining maayo nga tambag motabang nato nga dili molaom sa butang nga dili gyod mahitabo. Si Kenneth, nga nagpuyo sa usa ka siyudad sa North America diin kaylap ang kapintasan, miingon: “Tanang politiko mosaad nga sulbaron nila ang kahimtang, pero dili nila matuman. Ang ilang mga kapakyasan nagpamatuod nga sakto ug maalamon ang giingon sa Bibliya.”

Si Daniel, nga gihisgotan ganiha, misulat: “Kada adlaw mas nakombinsir ko nga dili gyod makamando sa maayong paagi ang tawo. . . . Bisag naa kay pensiyon o pondo sa bangko, dili kana garantiya nga segurado na ang imong kaugmaon. Daghan kog nakita nga grabeng nadismaya tungod niini.”

Gawas nga gipanalipdan ta sa Bibliya gikan sa dili realistikong mga pagdahom, gihatagan sab ta niinig paglaom, sama sa ato unyang makita.