'Dho -a 'gü -wɔn -ta

Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu mɛn ˗nu ˗bha ˈkɔdhi ˗wü ˗ee ɛɛnˈˈ ˗wa ˗gɛn ˗gban ˗ee?

Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu mɛn ˗nu ˗bha ˈkɔdhi ˗wü ˗ee ɛɛnˈˈ ˗wa ˗gɛn ˗gban ˗ee?

 Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu yi˗ ˈˈslö ˗mɛɛn kö yi ˗bha ˈkɔdhi ˗yö ˈwaannu, kö yi ˗yayɔɔ ˗nu ˗bha ˗yö kë ˗së ˈpö. ˗Zlan ˈnën ˈö ˗tɔ ˈkɔdhi ˈˈpɛpɛ Dëmɛn, ˈö ˈyi˗ ꞊bhlëë ˗ya ˈpö ˗a ˗kɔ ˗bha. (ˈWunzüdɔdhɛ 2:​21-​24; Efɛzö 3:​14, 15) Biblö ˈgü, ˗Zlan ˗yö ˈˈslö ˗së ˗zɔn dhegɔndë, dhebɔ waa ˈnën ˗nu ˗an ˗dhɛ kö ˗an ˗bha ˈkɔdhi ˗yö ˈwaannu, kö ˗wo kë zuʋ̈gblüdhi ˈgü.

Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗wo ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˗an ˗bha ˈkɔdhi ˗yö ˈwaannu?

 Yi yi ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˈyi to Biblö ˗bha ˗dhioo ˗nu ˈˈpiʋ̈, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗wo yi ˗takun ˈö ˈyi ˗kë dhegɔndë, gwaanbhadhe waa ˈnënmɛn ˗tiaandhö ˗nu ˈka. (Proverbes 31:10-​31; Efɛzö 5:22-​6:4; 1 Timote 5:8) ˈTɔŋ˗ ˗tiaandhö ˗nu ˈwo Biblö ˈgü, ˗wo mɛn ˗nu ˈö ˈwaa ˗zlanwo do ˈgü ˗Ʒiaanwo ˗an ˗takun ˈö zuʋ̈gblüdhi ˗yö ˗kë ˗an ˗bha ˈkɔdhi ˈgü. (1 Piɛdhö 3:​1, 2) Mɛn ˗nu ˈö ˈwaa Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka, ˈö ˗an ꞊gɔn ɛɛnˈˈ ˗an ˗bha dhebɔ ˗nu ˗wo ˗kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈka, ˈpë ˈwo˗ pö ˈyö ꞊nɛn:

  •   «ˈDhɛ ˈyi yi ˈko sü, ˗a ˗kwɛ ˈˈsɔɔdo ˗blɛɛsü ˈgü, yi ˗zuöödhe ˗dɔ ˗kplawo, ˈö yi ˈgü ˗yö ga. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ n ˗bha dhebɔ Ivɛtö ˗yö ˗kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka, ˈyö ˗kë ꞊dhɔŋsü, ˈö˗ zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗kë ˗saa. ˗A ˗bha ˈwɔn ˗nu kë ˗kɔ ˗dɛɛ ˈö bhë, ˗ya ˗kë ˈö yi ˗bha ˈkɔdhi ˗gɛn ˗yö ˗gban».​—Kloii ˈö go Blezilö.

  •   «ˈDhɛ n ꞊gɔn Shansa ˗ya Biblö draansü ˗bha Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈˈpiʋ̈, yö ˈti kë n ˗dhɛ ˗së. N ˗bha ˈgü ˗be ˗wo mɛn ˗nu ˗bha ˈkɔdhi ˗wü. ˈˈKɛɛ ꞊taabha a˗ ˗yö ꞊dhɛ Biblö ˗ya yi ˗bha ˈkɔdhi ˗gɛn ˗gban ꞊dedewo.»​—Ayɛsö ˈö go Zanbi.

 Yi ˗bha ˗zlanwopösü ˈgü, yi Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗kɔ ˗zɔn yi ˗yayɔɔ ˗nu ˗dhɛ, kö ˗yö ˗an ˗takun kö:

˗Da ˗zlanwo ˈˈwɛɛ ˈgü ˗sü ˗yö ˈˈdhinaan ˗da dhe waa ö ꞊gɔn ˗an ꞊zinŋgü ˗ee?

 Gagade ˈka, ˗dho ˗zlanwo ˈˈwɛɛ ˈgü ˗sü ˗yö ˗nu ˈwɔn ˈka ˗shiö ˈkosümɛn ˗nu ꞊zinŋgü. ˗Kwɛ 1998 ˈgü, soete ˈwo˗ Sofres ˗kë bhë, ˗a ˗bha ˈsëëdhɛ ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ kosümɛn ˗nu ˈö˗ mɛn do ˈdhö Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka, kö ˗wo ˗an ˗gwaa 20 ˈsü, ˗zuöödhe ˗yö ˗kë ˗an do ꞊zinŋgü ˈˈtʋ̈ŋ ˈö gɔn ɛɛnˈˈ dhebɔ ˗yö ˗kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka bhë ˗a ˈgü.

 Yesu ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ˗dho Ʒiö ö ˈˈpiʋ̈, ˗zuöödhe ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗da ˗an ˗bha ˈkɔdhi ˈgü. (Matiö 10:32-36) Pë ˗nu ˈwo kun ˗a blɛɛ ˗ni kletiɛn ˗nu ˈwo ˗kë wlɔmö ˈˈsɛ ˈgü ˗an ˗bha, ˗kwɛzlanbhomɛn Wil Duran ˗ya ˗bɛnzë ˈö˗ pö: «˗Wo ˗kun ˗a pö ˗ni ˈgü ꞊dhɛ kletiɛn ˗nu ˗bha ˗zlanwo ˗yö ˈkɔdhi ˗wü.» a Pë do ˈö bhë ˗wa ˗pö Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈbhaa ˗nu ˗bha ꞊dɛɛ. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈ kwa ˗dho ˗a pö dhe waa ö ꞊gɔn, ˗a ˈmɛn Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka yö ˈnën nu ˗zuöödhe ˈka ˗ee?

Mɛn ˗gɔ ˗wɔn ˗zadɔ ˗a ˈgü ˈkɔ ˈkpii˗ ˈwo˗ ˗dhɛ Cour européenne des droits de l’homme

 ˗A pö ˗sü ˈö ꞊dhɛ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗wo ˈkɔdhi ˗wü bhë, mɛn ˗gɔ ˗wɔn ˗zadɔmɛn ˗nu ˈwo˗ Cour européenne des droits de l’homme ˗kë ˗bhë ˗wa ˗daakë. ˗Wa pö ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö ˈwaa Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈka ˈkɔdhi ˈgü wo ˈnën ˈwo nu ˗zuöödhe ˗nu ˈka ꞊shiö ˈyö ˗tɔ «wo ˈnën wo ˈti ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˗an ˗mɛn ˗nu ˗bha ˗zlanwo ˈö ˗dhi ˗an ˗dhɛ ˗wo ˗da ˗a ˈgü ɛɛnˈˈ kö ˗wa ˈtɔŋ˗ ˈkun.» ˗Wa ˗pö ˈzü: «˗Yö ˈˈdhʋ̈ ˈkɔdhi ˈˈpɛpɛ ˈö˗ ˈgümɛn ˗nu ˈwaa ˗zlanwo do ˈgü ˗an ˈgü, Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu do ˗bha ˈwɔn ˈyaa ˗mü.» b ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwo ˗gban Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗gɔ ˗wo wo ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˈwo Biblö ˗bha ˗dhioo ˈö yö ˗a ˗ya ꞊bhlëë ˈgü. ˗Ya ˗pö:« Kö ꞊kun ˈö ˈka ˈwun yaa ˈpë bho mɛ ˗gɔ ˈwun yaa ˈka [...] ˗Ka ka ˈgü dɔ ˈgbee˗ kö ꞊zuöyagluu ˗bha ˗kë kaa˗ mɛ ˗nu ka ziën ˗sü bhë, ˗yö ˈgo ka ˈgü.» ​—Romans 12:17, 18, NTBL.

ˈMɛn ˈyaa Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka, Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈyaa˗ ˈsü dhe ˈka ɛɛnˈˈ ˈyaa gwaan˗ ˈkpɔ ˗a ˗gɔ. ˈMën ˗kë?

 Biblö ˗ya ˗pö kletiɛn dua ˗mü kö ˗yö ˗ya ‹˗bhɛa ˗Zlan ˗dhɛ ˗mɛ›, ˈö waa˗ ˗nu ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˈdhö do ˗a ˗gɔ. ˗Dhioo ˈö bhë ˈyö Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗wo to ˗a ˈˈpiʋ̈. (1 Kodhɛngtö 7:39) Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈö bhë ˗yö ˗tiaandhö. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈsëëdhɛ wo˗ ˗dhɛ Journal of Marriage and Family bhë, ˗a ˈdhɛ yö ˈˈkpɛnŋ ˗kwɛ 2010 ˈgü ˗ya ˗pö ꞊dhɛ «dhe waa ö ꞊gɔn ˈö ˈwo ˗zlanwo do ˈgü, ˈö ˗an ˗bha wɔkɔ waa ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˈdhö do  c», ˗ya kë ꞊shiö ˗an ˗bha ˈkɔdhi ˗gɛn ˗yö ˗gban.

 ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈwaa wo ˗bha ˗zlanwo ˈgümɛn ˗nu ꞊faan ˈmën kö ˗wo ˈˈkan wo ꞊gɔn ɛɛnˈˈ ˗an ˗bha dhebɔ ˈö ˈyaa Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka ˗a ˗bha. Biblö ˗ya ˗pö: «ˈMɛ ˈö ˈdhang bho Yesu ˗wɔn ˈˈdhiʋ̈, dhebhɔ ˈö ˈyaa ˈdhang bho˗ ˗wɔn ˈˈdhiʋ̈ ꞊ya kë˗ ˗gɔ, kö˗ dhebhɔ ˈkö bha yö ˗zë ˈyii ˈˈkan gɔɔn˗ bha˗ ˗bha, ˗a ˗dhɛ ˈyaa˗ ˗bha ꞊dhɛ ˗a ˗mɛ ˗ya dhebhɔ bha˗ bho ˈˈbü. ˗Kɔ do bha˗ ˈgü ˈzü, ꞊ya kë ꞊dhɛ dhebhɔ ˈö ˈdhang bho Yesu ˗wɔn ˈˈdhiʋ̈ ꞊ya kë gɔɔn˗ ˈö ˈyaa ˈdhang bho˗ ˗wɔn ˈˈdhiʋ̈ ˗a ˗gɔ, kö gɔɔn˗ ˈkö bha ˈyii˗ dhebhɔ bha˗ bho ˈˈbü, yö ˗zë ˈya ˈdho bo˗ ˈka» (1 Kodhɛngtö 7:​12, 13) Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗wo ˗to ˗dhioo ˗bhë ˗a ˈˈpiʋ̈.

a Kpɔɔˈˈ Histoire de la civilisation, « César et le Christ », trad. J. Marty, Lausanne, Rencontre, vol. III, 1963, p. 320 ˗bha.

b Pë ˈwo˗ pöTémoins de Jéhovah de Moscou et autres c. Russie, p. 26-27, § 111 ˈgü bhë, kpɔɔˈˈ ˗a ˗bha.

c Kpɔɔˈˈ Journal of Marriage and Family, vol. 72, no 4, août 2010, p. 963 ˗bha.