Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Ufịkn̄kpọ ‘Enyenede Jucal’

Ufịkn̄kpọ ‘Enyenede Jucal’

Ufịkn̄kpọ ‘Enyenede Jucal’

KE ỌYỌHỌ isua ikie itiaba M.E.N., Nebuchadnezzar andikara mme Chaldean ama akan Jerusalem, ọfọp enye ke ikan̄, onyụn̄ owụri ibibene esie. Enye ama omụm onyụn̄ etịbi Zedekiah, kpa edidem Judah, enyịn. “Edidem Babylon onyụn̄ owot kpukpru ikpọ owo Judah n̄ko-n̄ko.”—Jeremiah 39:1-8.

Jucal eyen Shelemiah ekedi kiet ke otu ikpọ owo, m̀mê mbọn̄, Judah oro mbon Babylon ẹkewotde. Enyene n̄kpọ emi ẹfiọkde ke ndondo emi ẹban̄a Jucal. Nte ededi, mbemiso inemede n̄kpọ emi, ẹyak ise se N̄wed Abasi etịn̄de aban̄a Jucal ye eyo esie.

“Idikemeke Ubọk ye Afo”

Jehovah ọkọdọhọ prọfet Jeremiah atan̄a ubiomikpe odori Judah ye Jerusalem. Abasi ama asian Jeremiah ke ndidem, mbọn̄, mme oku, ye mbio obio Judah “ẹyen̄wana ekọn̄ ye” enye. Abasi ama adian do ete: “Edi idikemeke ubọk ye afo; koro ami ndude ye afo, man nnyan̄a fi: uyo Jehovah edi emi.”—Jeremiah 1:17-19.

Ke ini emi mbon Babylon ẹkekande Jerusalem ibuot obio Judah ẹkụk, Edidem Zedekiah ama ọdọn̄ mme isụn̄utom utịm ikaba ẹka ẹkebụp Jeremiah m̀mê Nebuchadnezzar ayafiak ọnyọn̄, ẹnyụn̄ ẹdọhọ prọfet oro ọbọn̄ akam man enye afiak ọnyọn̄. Jucal emi ẹkediọn̄ọde n̄ko nte Jehucal ekedi kiet ke otu mme isụn̄utom edidem emi. Etop emi Abasi ọkọnọde Jeremiah ekedi ke mbon Babylon, m̀mê Chaldean, ẹyesobo Jerusalem. Owo ekededi eke etiede ke Jerusalem ayakpa ke ofụt, ke biọn̄, ye ke udọn̄ọ. Edi mbon oro ẹwọrọde ẹtiene mme Chaldean ẹyebọhọ. Ikọ Jeremiah akayat mbọn̄ Judah didie ntem!—Jeremiah 21:1-10; 37:3-10; 38:1-3.

Jucal ekedi kiet ke otu mbọn̄ emi ẹkedọhọde Zedekiah ẹte: “Mbọk, yak ẹwot owo emi [Jeremiah]: koro . . . enye anam ubọk emem mbon-ekọn̄.” Idiọk Jucal emi ama esịne n̄ko ke otu mbon oro ẹketopde Jeremiah ẹsịn ke obube mbat, ndien ẹma ẹsio prọfet mbon nte ini akakade. (Jeremiah 37:15; 38:4-6) Sia Jeremiah okokopde uyo Jehovah, enye ama ọbọhọ nsobo Jerusalem, edi anaedi Jucal ama akpa ke ini ẹkesobode editịm n̄kpọ oro enye ọkọbuọtde idem.

Inem Inem Utịt

Ẹkekụt n̄kpọ emi ẹfiọkde ke ndondo emi ẹban̄a Jucal ke Jerusalem ke isua 2005 emi osụk ebebe mi. Mme ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset ẹkedọk ebiet emi mmọ ẹkedoride enyịn ndikụt ufọk ubọn̄ Edidem David. Mmọ ẹma ẹkụt akamba ufọkitiat emi mmọ ẹnịmde ke ẹkewụri ke ini emi mbon Babylon ẹkedade Jerusalem ẹnyene ke eyo Jeremiah.

Owo ifiọkke m̀mê ufọk ubọn̄ David edi emi m̀mê idịghe. Edi mme ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset ẹfiọk n̄kpọ kiet emi ẹkekụtde—oro edi ufịkn̄kpọ mbateso oro an̄wan̄ade sentimita kiet, emi ẹwụtde ke page 14. Ẹma ẹda enye ẹfịk n̄wed oro ama akadiahade anyan ini ko. Ẹwet ntem ke ufịkn̄kpọ oro: “Enyene Yehuchal eyen Shelemiyahu eyen Shovi.” Anaedi ufịkn̄kpọ Yehuchal, m̀mê Jucal, eyen Shelemiah, asua Jeremiah ke ẹkeda ẹwet n̄kpọ emi.

Eilat Mazar emi edide ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset, emi akakabarede se ẹwetde ke ufịkn̄kpọ oro, ewet ete ke Jehucal edi “udiana isụn̄utom edidem,” emi enyịn̄ odude ke ufịkn̄kpọ oro ẹkekụtde ke Obio David, ke ẹsiode eke Gemariah eyen Shaphan ẹfep. *

Idịghe mme n̄kpọ oro ẹsion̄ode ke esịtisọn̄ anam ẹnyene mbuọtidem ke Ikọ Abasi; edi mme ntịn̄nnịm ikọ eke odudu spirit oro ẹsude ẹnam ẹnịm Bible ke akpanikọ. Se iketịbede ẹwụt ke Jeremiah ama ebem iso etịn̄ nte enende aban̄a nsobo Jerusalem. Esuene esuene n̄kpa mme asua Jeremiah ekpenyene ndinam nnyịn inen̄ede inịm ke edieke inyenede mbuọtidem nte Jeremiah, ke mme asua nnyịn ‘idikemeke ubọk ye nnyịn koro Jehovah odude ye nnyịn.’

[Ikọ idakisọn̄]

^ ikp. 11 Ke oyomde ntọt efen efen aban̄a Gemariah ye Shaphan, se ibuotikọ oro “Nte Afo Ememehe ye Shaphan ye Ubon Esie?” ke nsiondi Enyọn̄-Ukpeme eke December 15, 2002, page 19-22.

[Ndise ke page 15]

Jeremiah ikayakke ẹnyịk enye asiak mmọn̄ ke etop Abasi

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 14]

Gabi Laron/Institute of Archaeology/ Hebrew University ©Eilat Mazar