تأدیب فرزند به چه معنی است؟
«بی‌صبرانه منتظر بودم. با صدای هر ماشینی که عبور می‌کرد گوشهایم تیز می‌شد. این مرتبهٔ سوم بود که جُردن، پسرم ساعتی که باید به خانه بر می‌گشت، برنگشته بود. از خودم می‌پرسیدم: ‹کجاست؟ یعنی اتفاقی برایش افتاده؟ اصلاً برایش اهمیت داره که ما چه قدر نگرانش هستیم؟› زمانی که به خانه برگشت از شدّت عصبانیت می‌خواستم منفجر شوم.»—جورج.
«جیغ دخترم بلند شد، ناگهان وحشت تمام وجودم را گرفت. برگشتم و دیدم که سرش را گرفته و گریه می‌کند. برادر چهارساله‌اش او را زده بود.»—نیکوله.
«ناتالی، دختر شش‌ساله‌مان می‌گفت: ‹من اون حلقه رو ندزدیدم. پیداش کردم!› چشمان آبی و درشتش به ما التماس می‌کرد که حرفش را باور کنیم. می‌دانستیم دروغ می‌گوید. دیدن این که چگونه آن را تکذیب می‌کند چنان بود که ما را به گریه انداخت.»—اِستیون.
آیا شما والدین نیز با احساساتی همچون آنچه در بالا ذکر شد، روبرو شده‌اید؟ شاید در موقعیت‌هایی مشابه از خود پرسیده باشید: ‹اگر باید فرزندم را تأدیب کنم، چگونه باید عمل کنم؟ آیا اصلاً تأدیب فرزند درست است؟›
تأدیب چیست؟
در کتاب مقدّس واژهٔ «ادب کردن» یا «تأدیب» تنها به معنی تنبیه نیست. اصولاً تأدیب در ارتباط با راهنمایی، تعلیم و اصلاح است و هیچ ارتباطی به بدرفتاری و خشونت ندارد.—امثال ۴:۱، ۲.
والدین و تأدیب را می‌توان به باغبان و کار باغبانی تشبیه کرد. باغبان زمین را آماده می‌کند، آن را آب و کود می‌دهد و از آفت و علف‌های هرز حفظ می‌کند. برای این که گیاه در جهت درست رشد کند ممکن است لازم باشد که آن را هرس کند. باغبان می‌داند که برای داشتن گیاهی سالم باید با دقت و توجه شیوه‌های مختلفی به کار بندد. مشابهاً، والدین برای تربیت فرزندانشان از شیوه‌های مختلف استفاده می‌کنند. گاه نیز لازم است فرزندانشان را تأدیب کنند. همچون هرس کردن، شاید لازم باشد تمایلات نادرست آنان را از همان ابتدا اصلاح کنند تا فرزندانشان در جهت درست رشد کنند. هرس گیاه باید با دقت و احتیاط انجام شود، در غیر این صورت می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیر به همراه داشته باشد. تأدیب از طرف والدین نیز باید با مهربانی اعمال شود.
یَهُوَه خدا، آفرینندهٔ ما که شخصیتش در کتاب مقدّس توصیف شده در این خصوص برای والدین نمونه‌ای فوق‌العاده است. او پرستندگان مطیعش را تأدیب می‌کند؛ این تأدیب، مؤثر و مطلوب است طوری که آنان ‹آن را دوست می‌دارند.› (امثال ۱۲:۱) کتاب مقدّس آنان را ترغیب می‌کند که آن را ‹به چنگ آورند و فرو مگذارند.› (امثال ۴:۱۳) شما می‌توانید با به کار بستن سه خصوصیت اصلی‌ای که یَهُوَه هنگام تأدیب بندگانش بکار می‌بندد، به فرزندتان کمک کنید تا تأدیب را بپذیرد. این تأدیب ۱) محبت‌آمیز ۲) معقول ۳) راسخ و تغییرناپذیر است.
تأدیبی محبت‌آمیز
محبت، اساس و انگیزهٔ تأدیب از طرف خداوند است. در کتاب مقدّس آمده است: ‹یَهُوَه هر که را دوست دارد تأدیب می‌نماید، مثل پدرْ پسر خویش را که از او مسرور می‌باشد.› (امثال ۳:۱۲) افزون بر این «یَهُوَه، خدای رحیم و رئوف و دیرخشم» است. (خروج ۳۴:۶) از این رو یَهُوَه هیچ گاه بدرفتار یا بی‌رحم نیست. هیچ گاه به سخنان تند متوسل نمی‌شود، مدام انتقاد نمی‌کند یا گوشه و کنایه‌های دردآور نمی‌زند؛ تمامی این‌ها می‌تواند «مثل ضرب شمشیر» صدمه بزند.—امثال ۱۲:۱۸.
گوش دهید
درست است که برای والدین ممکن نیست که خویشتنداری خدا را کاملاً سرمشق قرار دهند و گاه از کوره در می‌روند. اما به خصوص در زمان‌های سخت همواره به یاد داشته باشید که تنبیهی که بر پایهٔ خشم و عصبانیت باشد، معمولاً ظالمانه و افراطی است و نتیجهٔ معکوس دارد. در واقع تنبیهی از سر خشم یا رنجش اصلاً تأدیب نیست بلکه تنها نشانهٔ عدم خویشتنداری است.
از سوی دیگر اگر تأدیب با محبت و خویشتنداری اعمال شود، قاعدتاً نتیجهٔ بهتری خواهد داد. توجه کنید جورج و نیکوله که در ابتدای مقاله از آنان نقل‌قول شد، چگونه عمل کردند.
دعا کنید
«وقتی جُردن سرانجام به خانه آمد، من و همسرم خیلی عصبانی بودیم، با این حال حین گوش دادن به توضیحاتش، خود را کنترل کردیم. چون خیلی دیر وقت بود، تصمیم گرفتیم روز بعد با او صحبت کنیم، با هم دعا کردیم و به رختخواب رفتیم. صبح روز بعد، در شرایط بهتری بودیم و توانستیم در مورد آن وضعیت به‌آرامی صحبت کنیم و به دل پسرمان راه یابیم. او پذیرفت که کار نادرستی کرده است و حاضر شد جریمه‌ای که برای رفتار نادرستش در نظر گرفتیم، بپذیرد. خوشبختانه ما متوجه شده بودیم که هنگام ناراحتی و عصبانیت، شخص ممکن است واکنشی نشان دهد که نتیجهٔ معکوس به بار آورد. زمانی که پیش از هر اقدامی، ابتدا به گفته‌های فرزندمان گوش دادیم، اغلب بهترین نتیجه را گرفتیم.»—جورج.
گفتگو کنید
«از دیدن این که پسرم خواهرش را بدون دلیل زد، خیلی عصبانی شدم. اما به جای این که فوراً واکنش نشان دهم، او را به اتاقش فرستادم، چون عصبانی‌تر از آن بودم که بتوانم تصمیمی عاقلانه بگیرم. چندی بعد، وقتی آرام شدم، برایش با جدّیت توضیح دادم که خشونت درست نیست و به او نشان دادم که به خواهرش آسیب رسانده است. این واکنش نتیجهٔ خوبی داد. از خواهرش عذرخواهی کرد و او را بغل کرد.»—نیکوله.
بله، تأدیب مناسب همواره از محبت برمی‌خیزد، حتی اگر با تنبیه همراه باشد.
تأدیب معقول
تأدیب از طرف یَهُوَه همواره «به انصاف» و حد مناسب اعمال می‌شود. (اِرْمیا ۳۰:۱۱؛ ۴۶:۲۸) او موقعیت و تمام جوانب آن را در نظر می‌گیرد، حتی آن‌هایی که آشکار نیست. والدین چگونه می‌توانند همچون یَهُوَه خدا عمل کنند؟ استیون که در ابتدای مقاله از او نقل‌قول شد، چنین می‌گوید: «با این که واقعاً ناراحت شده بودیم و نمی‌توانستیم درک کنیم که چرا دخترمان دزدیدن حلقه را چنین انکار می‌کند، سعی کردیم سن، شعور و عدم پختگی او را نیز در نظر بگیریم.»
روبرت، شوهر نیکوله نیز سعی می‌کند موقعیت را از جوانب مختلف در نظر گیرد. وقتی از فرزندانش رفتاری نادرست سر می‌زند مرتب از خود می‌پرسد: ‹آیا این عمل ناشایست یک بار پیش آمده یا مدام روی می‌دهد؟ آیا بچه خسته است و حال خوشی ندارد؟ آیا مشکل دیگری دارد که باعث شده به این عمل دست بزند؟›
والدین معقول همواره مدّ نظر دارند که کودکان، بزرگسالانی کوچک‌اندام نیستند. پولُس یکی از رسولان عیسی با درک این امر چنین نوشت: «آنگاه که کودکی بیش نبودم، چون کودکان سخن می‌گفتم و چون کودکان می‌اندیشیدم.» (۱قُرِنتیان ۱۳:۱۱) روبرت می‌گوید: «یکی از نکته‌هایی که به من کمک می‌کند، موضوع را بیش از حد بزرگ نکنم و از واکنشی افراطی دوری کنم، این است که همواره کارهای خودم را در آن سنین به یاد آورم.»
بسیار اهمیت دارد که از فرزندانتان انتظاراتی واقع‌بینانه داشته باشید و در عین حال رفتار یا عمل خطای آنان را توجیه نکنید و نادیده نگیرید. با در نظر داشتن توانایی‌ها، محدودیت‌های فرزندتان و دیگر مسائل می‌توانید اطمینان یابید که تأدیب شما متعادل و معقول است.
تأدیب راسخ و تغییرناپذیر
در مَلاکی ۳:۶ چنین آمده است: «من که یَهُوَه می‌باشم، تبدیل نمی‌پذیرم.» خادمان خدا کاملاً به این حقیقت اعتماد دارند و این برایشان احساس امنیت می‌آورد. مشابهاً معیارها و تأدیبی تغییرناپذیر و یکسان به فرزندان احساس امنیت می‌دهد؛ احساسی که به آن نیاز دارند. اگر معیارهای شما مطابق حال روزانه‌تان تغییر کند، ممکن است فرزندتان سردرگم و درمانده شود.
عیسی چنین گفت: «پس ‹بلهِ› شما همان ‹بله› باشد و ‹نهِ› شما ‹نه.›» والدین باید این سخن را در تربیت فرزندشان به کار بندند. (مَتّی ۵:۳۷) پیش از این که التیماتوم یا اخطاری دهید، خوب فکر کنید که آیا قصد انجام آن را دارید. اگر به فرزندتان هشدار می‌دهید که در صورت رفتار یا عملی نادرست، او را به صورتی خاص تأدیب خواهید کرد، حتماً به گفتهٔ خود عمل کنید.
برای اعمال تأدیب به نحوی تغییرناپذیر و راسخ، گفتگو و توافق بین پدر و مادر بسیار اهمیت دارد. روبرت می‌گوید: «اگر فرزندانمان موفق شوند موافقت مرا در مورد کاری جلب کنند و سپس متوجه شوم که همسرم با آن تصمیم مخالفت کرده بود، حرفم را پس می‌گیرم و تصمیمی مطابق تصمیم همسرم می‌گیرم.» اگر والدین در مورد موضوعی خاص توافق نظر ندارند، بهتر است در مورد اختلافشان در خلوت با یکدیگر صحبت کنند و به توافق برسند.
تأدیب ضروری است
اگر یَهُوَه خدا را سرمشق قرار دهید و تأدیبتان محبت‌آمیز، معقول و راسخ و تغییرناپذیر باشد می‌توانید اطمینان داشته باشید که فرزندتان از این تلاش شما بهرهٔ فراوان خواهد برد. راهنمایی‌های پرمهر شما می‌تواند به فرزندتان یاری رساند که شخصی عاقل، مسئولیت‌پذیر و متعادل بار آید. همان طور که کتاب مقدّس می‌گوید: «طفل را در راهی که باید برود تربیت نما، و چون پیر هم شود از آن انحراف نخواهد ورزید.»—امثال ۲۲:۶.
