E SIVIA e 70 na tikinivolatabu e kune kina na vosa vakaIperiu na sheʼohlʹ kei na vosa vaKirisi erau balebale vata, na haiʹdes. Erau semati ruarua na vosa qo kei na mate. Ena so na iVolatabu erau vakadewataki me “ibulubulu,” “eli,” se “qara.” Ia e dredre me kune ena levu na vosa nikua na vosa e tautauvata vinaka sara na kena ibalebale kei na kedrau ibalebale na vosa e rua ya. Qori na vuna e dau vakayagataka kina na Vakadewa ni Vuravura Vou na vosa “Seoli” kei na “Etesi” ena ivakamacala e ra. Ena vakarawarawataka noda kila na ibalebale ni rua na vosa qo ke da dikeva na kedrau ivakavakayagataki ena so na tikinivolatabu.

E kaya na Dauvunau 9:10: “Ni sega na cakacaka se na vakasama se na kilaka se na vuku ena iBulubulu [“Seoli,” ivakamacala e ra] o lako tiko kina.” E vakaraitaka qo ni o Seoli e vakaibalebaletaka ga na qara se ibulubulu yadua era bulu kina na wekada? Sega. Ni tukuna tiko na iVolatabu na nodra dui ibulubulu na tamata ena gauna oya e dau vakayagataka eso tale na vosa vakaIperiu kei na vosa vaKirisi, sega ni o sheʼohlʹ se haiʹdes. E sega tale ga ni vakayagataka na iVolatabu na “Seoli” ni vakamacalataka tiko na vanua era bulu vata kina na lewe ni dua na vuvale, se ibulubulu era bulu vakavudi kina e levu.—Vakatekivu 49:30, 31.

Na cava gona na ibalebale ni “Seoli”? E vakaraitaka na Vosa ni Kalou ni “Seoli” kei na “Etesi” erau vakaibalebaletaka e dua na ka e vakaitamera, sega ni dua ga na ibulubulu. Kena ivakaraitaki, e kaya na Aisea 5:14 ni o Seoli “ena vakalevutaki koya . . . , ena dalaga vakalevu sara na gusuna.” E sega ni tukuni rawa na levu ni tamata era sa tu e Seoli, e vaka e “dalaga” tiko ga me tiloma eso tale. (Vosa Vakaibalebale 30:15, 16) Eda dau raica ni vakaiyalayala ga na levu ni yagonimate e rawa ni bulu ena ibulubulu ni veikoro lelevu. Ia e vakaraitaka na iVolatabu ni duidui sara o Seoli. E kaya ni ‘ibulubulu [Seoli] e sega ni mamau rawa.’ (Vosa Vakaibalebale 27:20) E sega ni sinai rawa se oso o Seoli. O Seoli gona kei Etesi erau sega ni vakaibalebaletaka e dua dina na vanua, erau vakaibalebaletaka ga na vanua vakaivakatakarakara era tu kina na iwase levu ni kawatamata era sa mate.

Ena matata tale ga vei keda na ibalebale ni “Seoli” kei na “Etesi” ke da dikeva na ka e tukuna na iVolatabu me baleta na veivakaturi. E dau vakayagataka na iVolatabu na vosa “Seoli” se “Etesi” ni dusia tiko na mate ena rawa tale kina na veivakaturi. * (Jope 14:13; Cakacaka 2:31; Vakatakila 20:13) E vakaraitaka tale ga na Vosa ni Kalou ni sega ni o ira ga na dauveiqaravi i Jiova era lako i Seoli se Etesi ena gauna era mate kina, era tiko tale ga e kea e levu era sega ni kilai Jiova. (Vakatekivu 37:35; Same 55:15) Oya na vuna e kaya kina na iVolatabu “nira na vakaturi mai na yalododonu kei ira na sega ni yalododonu.”—Cakacaka 24:15.