ENA vulaikatakata ni 1970 au a davo tu ena idavodavo ena valenibula na Valley Forge General Hospital, Phoenixville, Pennsylvania, e Merika. A vakarautaka tiko noqu dra e dua na nasi tagane ena veiyatolusagavulu na miniti. Au sotia yabaki 20 qai tauvi au e dua na matedewa bibi. Dua na ka nona lomaleqa na nasi, e qase toka ga vakalailai vei au ena vica na yabaki. Ni lutu sobu tiko ga na ivakarau ni noqu dra au mani tukuna vua, “O se sega ni raica e dua me mate?” E vulaci na matana qai tukuna, “Se bera.”

Ena gauna ya au sega sara ga ni kila se cava ena yacovi au. Au mai tu vakacava e valenibula? Meu talanoataka mada.

Au qai tauvimate niu veivuke tiko ena rumu ni veisele ena gauna ni valu e Vietnam. Au dau marautaka na qaravi tauvimate kei ira na mavoa, au vinakata tale ga meu dua na vuniwai ni veisele. Au yaco yani e Vietnam ena Julai 1969. Me vakataki ira ga na ka vovou, e dua na macawa noqu vakavulici ena so tale na tabana ni cakacaka meu matau ena veisau ni gauna kei na warumisa ni katakata.

Niu yaco ga yani ena noqu ilesilesi ena valenibula ni veisele ena Veibuca kei Mekong, mai Dong Tam. Era ro mai e vica vata na elikopta ni usani ira mai na mavoa. Au sega ni wawa tale niu solia kina noqu dina qai taleitaka meu cakacaka. Era vakarautaki sara na mavoa mai ra qai cicivaki ena loma ni konteina e vakabatabatataki tu me rumu ni veisele. Eratou veiosoosoti toka ena loma ni rumu qo e dua na dauniveisele, dauveivakamoceri ni veisele, kei na rua na kena nasi. Eratou solia na nodratou vinaka kece mera bula na mavoa mai qo. Au raica sara eso na taga lelevu loaloa era sega ni vakasoburi mai ena elikopta. Tukuni vei au ni usani tu kina na tikiniyagodra na sotia era mate ena ivalu. Qori na itekitekivu ni ka au sotava ena ivalu.

Niu se gone au a vulica toka vakalailai na ka dina vei ira na iVakadinadina i Jiova. A vulivolatabu na marama na tinaqu vei ira na iVakadinadina, a sega ga ni toso me papitaiso sara. Au dau marautaka vakalevu niu dau dabe tiko ena gauna e vuli  tiko kina o tinaqu. Donuya na gauna qo, au a tavali ena dua na Vale ni Soqoni kei tamaqu vakacabecabe. Au tarogi koya sara, “Na cava ya?” E kaya, “Kua ni o tovolea mo lako vei ira qori!” Niu lomana qai nuitaki koya au mani rogoca na nona ivakasala. Mai na gauna ya, au sega tale ni qai sotavi ira na iVakadinadina i Jiova.

Au raica niu gadreva na Kalou ena noqu bula niu lesu mai Vietnam. E vusolo na lomaqu niu vakananuma na veika mosimosi ena gauna ni ivalu. E vaka ga me sega ni dua e kila vinaka na ka e yaco mai Vietnam. Au vakasamataka nodra tayabe na dau kudru nira tukuna nira dau vakamatei ira na gonedramidrami na sotia ni Mereke. Era cakava qori nira rogoca nira mate e levu na gone ena ivalu.

Au tekivu lako ena so na lotu meu vakaceguya ga kina noqu gagadre vakayalo. Dau tu noqu lomana na Kalou, e sega ga ni uqeti au na ka au raica ena duidui lotu qori. Au sa qai tini gole ena Vale ni Soqoni ni iVakadinadina i Jiova e Delray Beach, mai Florida, ena Sigatabu ni Feperueri 1971.

Niu curu yani sa voleka ni oti na ivunau, au mani tiko ga ena vulici ni Vale ni Vakatawa. Au sega ni nanuma na ulutaga e veitalanoataki, au se nanuma vinaka ga nodra cega na gone na nodra iVolatabu. Qori e vakadrukai au sara ga! Au vakarorogo qai vakadidike lo tu. Niu vakarau biubiu mai na Vale ni Soqoni, e gole sara yani vei au e dua na tacida e via yabaki 80 toka. Na yacana o Jim Gardner. E solia vei au na ivola Na Ka Dina sa Basika Ki na Bula Tawamudu qai kaya, “Yalovinaka mo taura qo me nomu.” Keirau tuvanaka sara na mataka ni Lotulevu me keirau tekivu vulivolatabu kina.

Au cakacaka ena bogi ni Sigatabu tiko ga ya. Au cakacaka ena rumu ni veiqaravi totolo (emergency room) ena valenibula saumi e Boca Raton, mai Florida. Au yadra ena tinikadua ena bogi me yaco ena vitu na matakalailai. Ni vakanomodi tu na bogi, au wilika rawa kina na ivola na Ka Dina. E lako yani vei au na sisita qai dreta vei au na ivola, raica na waqanivola qai kailavaka mai, “Kua ni tukuna ni o na dua vei ira.” Au dreta lesu mai na ivola qai kaya, “Au se bera ni wilika oti, kena irairai niu na dua vei ira!” E biubiu sara, au qai wilika oti na ivola ena bogi ya.

E tekivu noqu vuli iVolatabu kei Brother Gardner niu tarogi koya, “Na cava me daru vulica?” E tukuna, “Na ivola au solia vei iko.” Au kaya, “Au sa wilika oti.” E sauma ga mai ena yalovinaka o Brother Gardner, “Sa vinaka, daru raica vata mada ga na imatai ni wase qo.” Au kurabuitaka ena levu ni ka au sega tu ni kila. E uqeti au o koya meu wilika e levu na tikinivolatabu ena noqu iVolatabu damudamu na King James Version. Au sa qai vulici koya tu na Kalou dina o Jiova. Keirau vulica e tolu na wase ena ivola na Ka Dina ena mataka ya kei Brother Gardner. Au dau kacivi koya ena yaca Jim. Tekivu mai na gauna qori keirau dau vulica e tolu na wase ena mataka ni veisiga Lotulevu. Dua na ka noqu marautaka noqu vuli. Ka dokai dina ni vakavulici  au na tacida lumuti qori erau veikilai vinaka sara kei Charles T. Russell!

Oti ga e vica na macawa, au sa vakadonui meu dua na dautukutuku. Dau vukei au vakalevu o Jim ena ka au kauai kina kei na so tale na ituvaki dredre ena noqu cakacaka vakaitalatala. (Caka. 20:20) Au marautaka na noqu cakacaka vakavunau ni keirau dau cakacaka vata kei Jim. Au okata tiko ga na noqu cakacaka vakaitalatala me itavi dokai duadua. E ka marautaki dina nida cakacaka vata kei na Kalou!—1 Kor. 3:9.

Meu tukuna mada e dua na ka e baleti au, na imatai ni gauna au lomani Jiova kina. (Vkta. 2:4) E vukei au noqu lomani Jiova meu kila na ka meu cakava ni dau votu mai ena noqu vakasama na gauna mosimosi ena gauna ni ivalu kei na levu tale na ituvaki dredre.—Aisea 65:17.

Au nanuma sara e dua na siga guiguilecavi dredre ena vulaitubutubu ni 1971. Au sa qai vakasavi ga mai ena vanua rau biuti au kina na noqu itubutubu meu tiko kina. A sega ni vinakata o tamaqu vakacabecabe me tiko ena nona lomanibai e dua na iVakadinadina i Jiova! Sega soti vei au na ilavo ena gauna oya. Dau saumi au ena veimacawa rua na valenibula au cakacaka tiko kina. Levu na gauna au dau vakayagataka na kequ isau ena noqu isulu meu rawa ni gole ena cakacaka vakaitalatala, niu matataki Jiova tale ga. Au maroroya tu eso na ilavo ena baqe mai Michigan, na vanua au susu mai kina. Koya gona au vakavale tu ena noqu motoka me vica na siga. Au dau lai tavoi qai torotoro ena valenivakacegu ni gunugunu ni benisini.

Dua na siga niu se vakavale tiko ena noqu motoka, au gole sara ena Vale ni Soqoni ni vo toka e vica na aua me caka kina na sota ni cakacaka  vakavunau. Au sa qai suka ga mai na yadra e valenibula. Niu dabe tiko ena Vale ni Soqoni ena vanua e sega ni dua e raici au kina, e votu tale tiko mai o Vietnam, na iboi ni yagodra kama na tamata, na dra kei na tikitiki ni dra, e vakamalumalumutaki au sara ga. Ena noqu vakasama, au rogoca qai vaka meu raici ira na tagane gone nira vakamamasu mera bula. Au kila nira na mate, au dau saga ena noqu vinaka taucoko meu vakacegui ira, meu kua ga ni vakaraitaka e mataqu na kena dina. E vusolo na lomaqu niu dabe tu ya.

Au masu ni drodro vakayauyau mai baluqu na wainimataqu. (Same 56:8) Au vakananuma sara vakatitobu na inuinui ni veivakaturi. Sa qai votu mai noqu vakasama: Ena gauna ni veivakaturi na Kalou o Jiova ena vakaotia na veivakamatematei au dau vakasamataka tu, na mosi ni yalo e yacovi au kei ira tale eso. Na Kalou ena vakaturi ira mai na cauravou qori, mera qai vulica na ka dina me baleti koya. (Caka. 24:15) Ena gauna qori e vuabale na lomaqu na noqu lomani Jiova, e tara sara ga noqu bula. Qori na siga guiguilecavi dredre vei au. Tekivu mai na gauna qo, au tovolea ena noqu vinaka taucoko, vakabibi niu sotava na dredre kei na ka ni veivakatovolei, me kua vakadua ni seavu na imatai ni gauna au vakaraitaka kina noqu lomani Jiova.

Dau levu na ka vakadomobula era cakava na tamata ena gauna ni ivalu. Sega ni vakuai kina o yau. E uqeti au ga noqu dau vakananuma vakatitobu e rua na tikinivolatabu au taleitaka. Na kena imatai na Vakatakila 12:10, 11, e vakamacalataki kina ni vakamalumalumutaki na Tevoro ena itukutuku eda kacivaka tiko kei na dra ni Lami. Na kena ikarua na Kalatia 2:20. Au kila mai na tikina qo ni mate o Jisu Karisito “ena vukuqu.” E raici au o Jiova ena vuku ni dra i Jisu, e vosoti au tale ga. Noqu vakadinadinataka na tikina qo, e rawa kina ni savasava noqu lewaeloma qai uqeti au meu solia noqu vinaka kece meu vukei ira eso tale mera kila na ka dina me baleta noda Kalou dauloloma o Jiova!—Iper. 9:14.

Niu raica lesu noqu bula, au vakavinavinakataka vakalevu ni dau kauaitaki au tu ga o Jiova. Kena ivakaraitaki, na siga e kila kina o Jim niu vakavale tu ga ena noqu motoka, e veivosakitaki au sara vua na ganequ vaKarisito e tiko nona bure ni vulagi. Au vakabauta dina ni vakayagataki Jim o Jiova kei na tacida qo me rau vakarautaka na vanua vinaka meu lai tiko kina. Sa rui vinaka ga o Jiova! E dau kauaitaki ira na nona dauveiqaravi yalodina.

Ena Me 1971, sa na vinakati meu gole e Michigan meu lai qarava kina eso na ka. Ni bera niu biubiu mai na ivavakoso e Delray Beach mai Florida, au vakasinaita na muaimuri ni noqu motoka ena ivola, niu gole sara yani ena veiyasana naba 75. E lala vakadua na muaimuri ni motoka ni bera mada ga niu dewa ena yasana o Georgia. Au gumatua na vunautaka na itukutuku ni Matanitu ni Kalou ena veivanua kece ga. Au kele ena so na valeniveivesu qai soli tikidua ena nodra valenivakacegu na tagane. Me yaco mai nikua, au se vakasamataka tiko ga ke a kadre eso na sore ni ka dina au kaburaka ena gauna oya.—1 Kor. 3:6, 7.

Meu tukuna vakadodonu, na gauna au vulica kina na ka dina, au sega soti sara ni maqosataka noqu vosa vei ratou na wekaqu voleka. Niu rui lomani Jiova vakalevu, au dau yaloqaqa qai dau vunau tu ga yani vakadodonu vei ratou. Dua na ka noqu lomani rau na taciqu o John kei Ron, au vakasaurarataka tale ga vei rau na ka dina. E muri au sa qai kere veivosoti ena noqu nanumi au ga. Au dau masulaka me rau kila na ka dina. Tekivu mai na gauna ya e vakavulici au o Jiova, au sa maqosa tale ga ena vunau kei na veivakavulici.—Kolo. 4:6.

Niu se nanuma tiko ga noqu lomani Jiova, au sega ni guilecava e dua tale au lomana. Qo na watiqu lomani o Susan. Au kila niu gadreva e dua na watiqu me dau tokoni au ena cakacaka ni Matanitu ni Kalou. E kaukaua vakayalo o Susan. Au nanuma sara e dua na siga ni keirau se veibuku tiko. A dabe tiko ena mata ni nodrau vale na nona itubutubu mai Cranston, e Rhode Island. E wilika tiko Na Vale ni Vakatawa qai tiko tale ga e yasana na nona iVolatabu. Na ka au taleitaka kina ni a wilika tiko e dua na iulutaga ena Vale ni Vakatawa e sega ni vulici qai cega tale tiko ga na kena tikinivolatabu. Au vakasamataka sara, ‘Qo e dua na yalewa e kauaitaka nona veika vakayalo!’ Keirau mani vakamau ena Tiseba ni 1971, au qai vakavinavinakataka tale ga ni tekivu mai na gauna ya e tokoni au tu ga o koya. Na ka au taleitaka me baleti koya oya ni lomani au, ia e lomani Jiova sara vakalevu.

Keirau vakalougatataki kei Susan ena rua na luvei keirau tagane o Jesse kei Paul. Dau nanumi rau o Jiova ni rau tubucake tiko. (1 Sam. 3:19) Rau vakamarautaki au kei Susan ni rau raica me nodrau na dina. Erau qaravi Jiova tiko ga ni rau sega ni guilecava na imatai ni gauna rau vakaraitaka kina nodrau lomani Jiova. Sa sivi qo e 20 na yabaki na nodrau veiqaravi vakatabakidua voli mai. Au sakitaki rau tale ga na vugoi keirau o Stephanie kei Racquel, ni rau vaka ga na luvequ dina. O rau na luvei  keirau erau vakamautaka e rua na yalewa kaukaua vakayalo, erau lomani Jiova na Kalou ena lomadrau taucoko.—Efeso 6:6.

Oti ga noqu papitaiso, au lai veiqaravi sara e Rhode Island me 16 na yabaki, eso tale ga kina na noqu itokani vinaka. E guiguilecavi dredre vei au eso na qase ni ivavakoso ivakaraitaki vinaka keimami veiqaravi vata. Kena ikuri nodra uqeti au e levu na ivakatawa ni tabacakacaka au sega ni rawa ni cavuti ira kece. Marautaki dina na cakacakavata kei ira na tagane era vakamareqeta na imatai ni gauna nodra lomani Jiova! Keitou toki ena vanua e vinakati kina vakalevu na veiqaravi e North Carolina ena 1987, keitou kunea tale eke eso na itokani vinaka. *

Keirau sureti kei Susan ena Okosita 2002 me keirau lewenivuvale i Peceli mai Patterson e Merika. Au cakacaka ena Tabana e Qarava na Cakacaka (Service Department), qai cakacaka ena tabana ni savasava o Susan. Dua na ka nona marautaka na cakacaka kina! Ena Okosita ni 2005, e ka dokai vei au niu lesi meu lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa. E vakavulici au na itavi qo meu yalomalumalumu. Ia o watiqu a lomaleqataka na itavi, na cakacaka kei na veilakoyaki e okati kina. E sega soti ni taleitaka o Susan na veivukayaki, qori na ka keirau dau cakava vakalevu! E tukuna o Susan ni nodra vosa vakayalololoma vua na watidra na vo ni iLawalawa Dauvakatulewa, e uqeti koya me tokoni au tiko ga vakalevu. Qori sara ga na ka e dau cakava, qori tale ga na ka au domoni koya kina.

Era tuvani wavoki tu ena noqu valenivolavola e levu sara na itaba e talei vei au! Au dau nanuma kina na levu ni noqu marautaka na noqu bula. Levu na ka au sa vakaicovitaki kina niu solia noqu vinaka kece me kua ni seavu vei au na imatai ni gauna au lomani Jiova kina!