Kɛ́ wɔnaanyo ko ná jwɛŋmɔŋ naagba lɛ, ebaanyɛ ewo wɔ jwɛŋmɔ waa. Shi kɛ́ wɔye wɔbua lɛ koni enyɛ ekpee enaagba lɛ naa lɛ, no baahã ena akɛ wɔjwɛŋɔ ehe waa. Mɛni obaanyɛ ofee kɛye obua lɛ?

‘Ohe afee oya kɛ sane toiboo.’​—YAKOBO 1:19.

Gbɛ ko ni hi waa ni obaanyɛ otsɔ nɔ owa onaanyo lɛ ji, ni kɛ́ eewie lɛ obaabo lɛ toi. Kaanu he akɛ esa akɛ owie nɔ ko yɛ nɔ fɛɛ nɔ ni ebaawie lɛ he. Hã ena akɛ oobo lɛ toi, ni akɛ ojwɛŋɔ ehe. Bɔɔ mɔdɛŋ ni onu bɔ ni enuɔ he ehãa lɛ shishi, ni kaawie ehiɛ. Kaimɔ akɛ, ebaanyɛ ewie nɔ ko ni jeee gbɛ eje ewie, ni sɛɛ mli lɛ ebaashwa ehe.​—Hiob 6:2, 3.

‘Shɛjemɔ emii.’—1 TESALONIKABII 5:14.

Ekolɛ onaanyo lɛ miiye etsui fe nine loo eenu he akɛ sɛɛnamɔ ko bɛ ehe. Kɛ́ oleee nɔ tuuntu ni esa akɛ owie po lɛ, kɛ́ ohã ena akɛ ojwɛŋɔ ehe lɛ, no baanyɛ ashɛje emii ni ewo lɛ hewalɛ.

“Naanyo kpakpa sumɔɔ mɔ yɛ bei fɛɛ mli.”​—ABƐI 17:17.

Okɛ yelikɛbuamɔ ni sa ahã lɛ. Bo diɛŋtsɛ kaafee nɔ ko ni osusuɔ akɛ ebaaná he sɛɛ, bi lɛ ni etsɔɔ bo nɔ ni esa akɛ ofee. Kɛ́ ewa kɛhã onaanyo lɛ akɛ ebaatsɔɔ bo nɔ ni he hiaa lɛ lɛ,  bi lɛ kɛji ebaasumɔ ni nyɛfee ekome kɛfee nɔ ko, tamɔ shisharamɔ nɛkɛ. Obaanyɛ obi lɛ hu kɛji ebaasumɔ ni oyaye jara, osaa shĩa lɛ, loo ofee nɔ kroko ohã lɛ.​—Galatiabii 6:2.

‘Too otsui shi ohã lɛ.’—1 TESALONIKABII 5:14.

Jeee be fɛɛ be onaanyo lɛ baasumɔ ni ewie. Hã ena akɛ be fɛɛ be ni ebaasumɔ ni ewie lɛ, obaabo lɛ toi aahu. Ejwɛŋmɔŋ naagba lɛ hewɔ lɛ, ebaanyɛ ewie loo efee nɔ ko ni baadɔ bo. Ebaanyɛ efo gbɛjianɔ ko ni okɛ lɛ eto lɛ mli loo etseŋ ehiɛ ehãŋ bo. Be ni okɛ yelikɛbuamɔ ni sa lɛ hãa lɛ lɛ, too otsui shi ohã lɛ ni onu lɛ shishi.​—Abɛi 18:24.

“Mifeɔ mihe naanyo ni ebaanyɛ ekɛwie be fɛɛ be. Eyɛ mli akɛ mibɛ enaagbai lɛ anaa tsabaa moŋ, shi be fɛɛ be kɛ́ eewie lɛ miboɔ lɛ toi jogbaŋŋ. Bei komɛi lɛ, nɔ ni he hiaa lɛ nɔŋŋ ji, ni ebaaná mɔ ko ni baabo lɛ toi, ni no hãa etsui nyɔɔ emli.”​—Farrah, a eyɛ naanyo ko ni yɛ jwɛŋmɔŋ naagba ni hãa eyeɔ etsui fe nine, efeɔ basaa, ni esaa eniyeli he hu.

“Miyɛ naanyo ko ni kɛ mi yeɔ jogbaŋŋ ni woɔ mi hewalɛ. Gbi ko lɛ, efɔ̃ mi nine ni miyaye niyenii ko ni ŋɔɔ waa yɛ eshĩa lɛ. Akɛni ehã mihe jɔ mi hewɔ lɛ, minyɛ migba lɛ bɔ ni minuɔ he mihãa. Enɛ wo mi hewalɛ waa!”​—Ha-eun, eyɛ jwɛŋmɔŋ naagba ko ni hãa efeɔ basaa.

“Tsuishitoo he hiaa waa. Kɛ́ miŋa fee nɔ ko ni egba minaa lɛ, mikɛɔ mihe akɛ, ‘Ehela lɛ hewɔ efee nakai lɛ, shi jeee nakai eyɔɔ.’ Enɛ waa mi ni mimli fuuu, moŋ lɛ minuɔ he waa mihãa lɛ.”​—Jacob, eŋa yɛ jwɛŋmɔŋ naagba ko ni hãa efeɔ basaa.

“Miŋa yeɔ ebuaa mi waa ni eshɛjeɔ mimii hu. Kɛ́ miye mitsui fe nine ni mifee basaa lɛ, ebiii mi ni mifee nɔ ko ni misumɔɔɔ ni mafee. Enɛ hewɔ lɛ, bei komɛi lɛ, etsiɔ nɔ ko ni kulɛ ebaasumɔ waa ni efee lɛ etoɔ. Mishwɛɛɛ ehe kwraa, ejaakɛ efeɔ ejurɔ waa ni efóoo lɛ pɛ enɔ mli.”​—Enrico, eyɛ jwɛŋmɔŋ naagba ko ni hãa eyeɔ etsui fe nine.