Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ani Yohane Baptisilɔ Lɛ Hi Shi Lɛɛlɛŋ?

Ani Yohane Baptisilɔ Lɛ Hi Shi Lɛɛlɛŋ?

 Sanekpakpai lɛ tsĩ nuu ko ni atsɛɔ lɛ Yohane Baptisilɔ lɛ tã akɛ mɔ ko ni shiɛ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ he sane yɛ Yudea. Ani amaniɛ ni Biblia lɛ bɔ yɛ nuu nɛɛ he lɛ ji anɔkwale? Susumɔ saji ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ ahe okwɛ:

  •   Biblia lɛ kɛɛ: “Yohane Baptisilɔ lɛ ba ebashiɛ yɛ Yudea ŋa lɛ nɔ, ekɛɛ akɛ: ‘Nyɛtsakea nyɛtsui, ejaakɛ ŋwɛi Maŋtsɛyeli lɛ ebɛŋkɛ.’” (Mateo 3:1, 2) Yɛ Biblia lɛ sɛɛ lɛ, ani saji krokomɛi yɛ ni maa enɛ nɔ mi? Hɛɛ.

     Yinɔsaneŋmalɔ ko ni atsɛɔ lɛ Flavius Josephus ni hi shi yɛ klɛŋklɛŋ afii 100 lɛ mli lɛ wie nuu ko ni atsɛɔ lɛ “Yohane Baptisilɔ lɛ” he, ni etsɔɔ akɛ Yohane nɛɛ “wo Yudafoi lɛ hewalɛ koni amɛba amɛjeŋ jogbaŋŋ, . . . amɛjá Nyɔŋmɔ,” ni amɛhã “abaptisi amɛ.”​—Jewish Antiquities, Book XVIII.

  •   Biblia lɛ tsɔɔ mli akɛ, Yohane jaje Herode Antipa ni no mli lɛ, eji Galilea kɛ Perea kpokpai lɛ anɔyelɔ lɛ. Herode nɛɛ naa ehe akɛ Yudanyo ni yɔɔ Mose Mla lɛ shishi. Yohane wie akɛ ejaaa akɛ Herode kɛ enyɛmi nuu ŋa Herodia hiɔ shi. (Marko 6:18) Jeee Biblia lɛ pɛ wie sane nɛɛ he.

     Yinɔsaneŋmalɔ Josephus wie akɛ, Antipa “ná suɔmɔ ehã Herodia” ni “ekɛɛ lɛ ni ekɛ lɛ abote gbalashihilɛ mli, ni efeee lɛ hiɛgbele.” Herodia kpɛlɛ ni eshi ewu lɛ ni ekɛ Antipa bote gbalashihilɛ mli.

  •   Biblia lɛ bɔ amaniɛ akɛ “mɛi ni yɔɔ Yerusalem kɛ Yudea fɛɛ kɛ Yordan niiaŋ fɛɛ lɛ yaa [Yohane ŋɔɔ], ni ebaptisiɔ amɛ yɛ Yordan Faa lɛ mli.”​—Mateo 3:5, 6.

     Josephus hu wie nakai nɔŋŋ, eŋma akɛ “mɛi babaoo” baa koni amɛbakwɛ Yohane, ni “ewiemɔi ni amɛnu lɛ hã amɛmii shɛ amɛhe [loo ewo amɛ hewalɛ] waa.”

 Ekã shi faŋŋ akɛ, yinɔsaneŋmalɔ Josephus ni hi shi yɛ klɛŋklɛŋ afii 100 lɛ mli lɛ na Yohane Baptisilɔ lɛ akɛ mɔ ko ni hi shi lɛɛlɛŋ. Ni wɔ hu wɔkpɛlɛɔ nɔ nakai.