Jonamẹ zẹẹmẹdo ma nado hia nuṣiwa whẹhutọ de tọn dokọna ẹn. To paa mẹ, hogbe Glẹki tọn he yin lilẹdo “jonamẹ” to Biblu mẹ zẹẹmẹdo “nado jodo,” taidi to whenue mẹde zẹhudo ahọ́ he yè dù do e ji bo masọ biọ ba. Jesu yí nuyijlẹdonugo ehe zan to whenue e plọn hodotọ etọn lẹ nado nọ hodẹ̀ dọmọ: “Jo ylando mítọn lẹ na mí, na mílọsu nọ jona mẹhe duahọ do mí lẹpo.” (Luku 11:4) Mọdopolọ, to apajlẹ he Jesu na gando afanumẹ he ma tindo lẹblanu lọ go mẹ, e dohia dọ jonamẹ taidi nado zẹhudo ahọ́ he mẹde dù do mí ji.​—Matiu 18:23-35.

 Eyin mí jona mẹdevo lẹ, mí ma nọ hẹn yé do homẹ podọ mí ma nọ tẹnpọn nado yiahọsu to yé go na nuhe yé wà do mí wutu. Biblu plọn mí dọ jonamẹ nugbo nọ sinai do owanyi matin ṣejannabi ji, na owanyi “ma nọ basi kandai nuṣiwa tọn.”​—1 Kọlintinu lẹ 13:4, 5.

Nuhe jonamẹ ma zẹẹmẹdo

•   Nukunpẹvi yíyí do pọ́n nuṣiwa lọ. Biblu gblewhẹdo mẹhe nọ pọ́n nuylankan taidi nuhe ma do owù kavi nuhe sọgbe.​—Isaia 5:​20.

•   Nukun mimiọn do nuṣiwa lọ taidi dọ nude ma jọ. Jiwheyẹwhe jo ylando sinsinyẹn he Ahọlu Davidi wà lẹ na ẹn, ṣigba e ma basi hihọ́na Davidi sọn kọdetọn ylankan nuṣiwa etọn lẹ tọn mẹ. Jiwheyẹwhe tlẹ hẹn ẹn diun dọ ylando Davidi tọn lẹ yin kinkandai, ehe zọ́n bọ mí yọ́n yé to egbé.​—2 Samuẹli 12:9-13.

•   Dotẹnmẹ nina mẹdevo lẹ nado tafu mí. Di apajlẹ, mí ni dọ dọ a yàn akuẹ na mẹde bọ e zan do apà mẹ bo ma penugo nado gọ̀ ẹ sú dile e dopà etọn do. Nuhe e wà lọ vẹna ẹn taun bọ e do jaale na we. A sọgan de nado jona ẹn, enẹ wẹ yindọ a ma na hẹn ẹn do homẹ bo ma nasọ nọ donù nuṣiwa etọn go whẹwhẹ, podọ a tlẹ sọgan zẹhudo ahọ́ lọ ji pete. Ṣigba, a sọgan de ma nado vọ́ yàn akuẹ na ẹn gbede ba.​—Psalm 37:21; Howhinwhẹn lẹ 14:15; 22:3; Galatianu lẹ 6:7.

•   Nado jonamẹ matin whẹwhinwhẹ́n dagbe. Jiwheyẹwhe ma nọ jona mẹhe nọ waylando sinsinyẹn sọn ojlo mẹ wá bo ma nọ kẹalọyi nuṣiwa yetọn, ma nọ lẹnvọjọ bo masọ nọ vẹvẹna mẹhe yé ṣinuwa do lẹ. (Howhinwhẹn lẹ 28:13; Owalọ lẹ 26:20; Heblu lẹ 10:26) Mẹhe ma lẹnvọjọ enẹlẹ nọ lẹzun kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn, podọ ewọ ma nọ biọ to mí si nado jona mẹhe ewọ lọsu ma ko jona lẹ.​—Psalm 139:21, 22.

   Bọ eyin mẹde yinuwa hẹ we po kanyinylan po bo gbẹ́ nado vẹvẹ kavi ma tlẹ yigbe nuṣiwa etọn tọn lo? Biblu na ayinamẹ dọmọ: “Gbọ sọn homẹgble go, bosọ jo adánjijẹ zogbe dai.” (Psalm 37:8) Nulọ sọgan vẹna we fẹẹ, ṣogan a gán magbe ma nado gblehomẹ. Deji dọ Jiwheyẹwhe na hẹn mẹlọ nado dogbè. (Heblu lẹ 10:30, 31) Homẹmiọnnamẹnu wẹ e nasọ yin na we nado yọnẹn dọ Jiwheyẹwhe na hẹn ojlẹ de wá whenue homẹgble kavi nuwadomẹ mẹdevo lẹ tọn ma nasọ yin agbàn to kọ̀ji na mí dile e nọ yindo to egbehe ba.​—Isaia 65:17; Osọhia 21:4.

•   Nado nọ “jo” onú flinflin he mí yí do mọ nuṣiwa lẹ namẹ. To whedelẹnu, kakati nado nọ jona mẹhe mí lẹndọ e ṣinuwa do mí de, e sọgan biọ dọ mílọsu ni kẹalọyi dọ whẹwhinwhẹ́n de ma ko tin nado gblehomẹ na nuhe mẹlọ wà do mí wutu. Biblu dọmọ: “A yawu to ayiha towe mẹ nado gblehomẹ blo, na homẹgble gbọjẹ to otù nulunọ tọn ji.”​—Yẹwhehodọtọ 7:9.

Lehe yè nọ jonamẹ do

1.   Flin nuhe jonamẹ bẹhẹn. E ma zẹẹmẹdo dọ a to nukunpẹvi yí do pọ́n nuṣiwa lọ kavi to nuyiwa taidi dọ nude ma jọ wẹ gba​—kakatimọ, a johodo poun wẹ.

2.   Mọnukunnujẹ ale he jonamẹ nọ hẹnwa lẹ mẹ. Eyin a ma nọ gblehomẹ bo masọ nọ hẹnmẹdohomẹ, enẹ na gọalọna we nado nọ duto dewe ji, nado nọ nọ̀ ganji to agbasa mẹ, podọ ayajẹ towe na sudeji. (Howhinwhẹn lẹ 14:30; Matiu 5:9) Humọ, nujọnu taun wẹ e yin nado nọ jona mẹdevo lẹ, na e nọ zọ́n bọ Jiwheyẹwhe nọ jo ylando mílọsu tọn lẹ na mí.​—Matiu 6:14, 15.

3.   Nọ vẹawumẹ. Mapenọ wẹ mímẹpo. (Jakọbu 3:2) Dile mí nọ jlo dọ nuṣiwa mítọn lẹ ni yin jijona do, mọ wẹ mílọsu dona nọ jona mẹdevo he ṣinuwa do mí lẹ do niyẹn.​—Matiu 7:12.

4.   Nọ yin lẹnpọn dagbenọ. Eyin mí tindo whẹwhinwhẹ́n kleun de nado wọ́ po mẹdevo po, mí sọgan hodo ayinamẹ Biblu tọn ehe dọmọ: “Mì nọ to linsinyẹn hẹ ode awetọ.”​—Kọlọsinu lẹ 3:13.

5.   Nọ yinuwa to afọdopolọji. Dovivẹnu nado nọ yawu jonamẹ dile e yọnbasi do kakati nado to gbàndọn kakajẹ whenue homẹgble towe na sinyẹn deji.​—Efesunu lẹ 4:​26, 27.