1-2. Ano nga importante nga desisyon ang dapat himuon sang mga Judiyo nga nagaistar sa Babilonia? (Esdras 1:2-4)

 SETENTA ka tuig na nga bihag ang mga Judiyo sa Babilonia, pero nagsiling ang hari nga puede na sila makabalik sa ila pungsod nga Israel. (Basaha ang Esdras 1:2-4.) Si Jehova lang ang puede magpahanabo sini. Ngaa masiling naton ini? Kay man, wala ginahilway sang Babilonia ang mga bihag sini. (Isa. 14:4, 17) Pero napierde ang Babilonia, kag ginsilingan sang bag-o nga hari ang mga Judiyo nga puede sila makahalin sa Babilonia. Gani kinahanglan magdesisyon ang kada Judiyo, ilabi na ang mga ulo sang pamilya. Mahalin bala sila sa Babilonia ukon indi? Posible nga indi mahapos himuon ini nga desisyon. Ngaa?

² Madamo sa ila ang tigulang na, gani mabudlayan gid sila sa malawig nga paglakat. Kag bangod sa Babilonia natawo ang kalabanan nga mga Judiyo, wala gid sila nakaistar sa iban nga lugar. Para sa ila, indi nila pungsod ang Israel, kundi pungsod ini sang ila mga katigulangan. Nagmanggaranon man ang pila ka Judiyo sa Babilonia, gani posible gid nga nabudlayan sila nga biyaan ang ila manami nga mga balay ukon mga negosyo para mag-istar sa lugar nga indi pamilyar sa ila.

3. Ano nga pagpakamaayo ang mabaton sang matutom nga mga Judiyo nga magabalik sa Israel?

³ Kabalo ang matutom nga mga Judiyo nga kon magbalik sila sa Israel, mas madamo ang mabaton nila nga mga pagpakamaayo sangsa himuon nila nga mga sakripisyo. Ang pinakadaku nga pagpakamaayo nga mabaton nila amo ang parte sa ila pagsimba. Sobra 50 ka templo ang ara sa Babilonia, pero templo ini sang mga pagano ukon sang mga tawo nga nagasimba sa mga diosdios. Wala gid sang templo ni Jehova sa sini nga siudad. Wala man sing halaran sa Babilonia nga puede gamiton sang mga Israelinhon. Bangod sini, indi nila mahimo ang ginapatuman sa ila sang Mosaikong Kasuguan parte sa paghalad kay Jehova, kag wala naorganisar ang mga saserdote  para himuon ini nga mga paghalad. Mas madamo man ang mga tawo nga nagasimba sa indi matuod nga mga dios sangsa mga tawo nga nagapalangga kay Jehova ukon nagapabalor sa iya mga kasuguan. Gani gusto gid sang linibo ka Judiyo nga nagapalangga kay Jehova nga magbalik sa ila pungsod para masimba nila sia liwat sa husto nga paagi.

4. Ano ang ginpromisa ni Jehova sa mga Judiyo nga magabalik sa Israel?

⁴ Mga apat ka bulan ang paglakat halin sa Babilonia pakadto sa Israel, kag mabudlay gid ini. Pero nagpromisa si Jehova nga kuhaon niya ang bisan ano nga problema nga posible makapugong sa ila pagbalik. Amo ini ang ginsulat ni Isaias: “Hawani ninyo ang dalan ni Jehova! Maghimo kamo sing matadlong kag malapad nga dalan sa desyerto para sa aton Dios. . . . Ang kudolkudol nga dalan patagon, kag ang bulubakulod tapanon.” (Isa. 40:3, 4) Imadyina nga may malapad kag matapan nga dalan sa desyerto. Sigurado nga gusto gid ini sang mga tawo. Mas mahapos kag mas madasig ang paglakat sa matadlong kag malapad nga dalan sangsa magtaklad kag magdulhog sa mga bukid.

5. Ano ang ngalan sang malapad nga dalan halin sa Babilonia pakadto sa Israel?

⁵ Subong, madamo nga dalan ang may ngalan ukon numero. May ngalan man ang malapad nga dalan nga ginsambit ni Isaias. Amo ini ang mabasa naton sa iya ginsulat: “May malapad nga dalan didto, huo, isa ka dalan nga ginatawag Dalan sang Pagkabalaan. Ang indi matinlo indi makaagi sa sini.” (Isa. 35:8) Base sa sini nga promisa, ano ang dapat himuon sang mga Israelinhon sadto nga tion? Kag ano ang ginapalig-on sini sa aton subong?

6. Ngaa gintawag nga balaan ang malapad nga dalan?

⁶ Kanami gid sang ngalan sang malapad nga dalan nga “Dalan sang Pagkabalaan.” Pero ngaa gintawag ini nga balaan? Kay man, indi pagpaistaron sa Israel ang mga “indi matinlo,” ukon ang mga Judiyo nga nagahimo sang imoralidad, nagasimba sa mga diosdios, ukon nagahimo sang serioso nga mga sala. Ang magabalik nga mga Judiyo mangin ‘balaan nga katawhan’ para sa ila Dios. (Deut. 7:6) Pero indi buot silingon sini nga wala na sing dapat himuon nga pagbag-o ang mga Judiyo nga mahalin sa Babilonia para malipay sa ila si Jehova.

7. Ano nga mga pagbag-o ang dapat himuon sang pila ka Judiyo? Maghatag sing halimbawa.

⁷ Ginsambit kaina nga sa Babilonia natawo ang kalabanan nga mga Judiyo, gani posible gid nga nailog sang madamo sa ila ang panghunahuna kag pamatasan sang mga Babilonianhon. Pagkatapos sang madamo nga tinuig sugod sang nagbalik ang mga Judiyo sa Israel, nabal-an ni Esdras nga may pila ka Judiyo nga nagpangasawa sang pagano nga mga babayi. (Ex. 34:15, 16; Esd. 9:1, 2) Kag sang ulihi, nakibot si Gobernador Nehemias sang nabal-an niya nga indi kabalo sang lenguahe sang mga Judiyo ang mga bata nga natawo sa Israel. (Deut. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Kon indi kaintiende sang Hebreo ini nga mga bata, indi nila matun-an nga palanggaon kag simbahon si Jehova kay ginsulat sa Hebreo ang kalabanan nga libro sa Pulong sang Dios. (Esd. 10:3, 44) Gani daku nga mga pagbag-o ang dapat himuon sini nga mga Judiyo. Pero bangod ara na sila sa Israel kag amat-amat na nga ginasimba ang Dios sa husto nga paagi sa sini nga pungsod, mas mahapos himuon ini nga mga pagbag-o.—Neh. 8:8, 9.

8. Ngaa dapat kita mangin interesado sa mga natabo sang una? (Tan-awa ang piktyur sa kober.)

⁸ Posible hunahunaon sang iban: ‘Kanami sini nga impormasyon. Pero, may benepisyo bala sa aton subong ang pagtuon sa natabo sa mga Judiyo sang una?’ Huo, bangod makumparar sa paglakat sa “Dalan sang Pagkabalaan” ang aton ginahimo subong. Hinaplas man kita ukon bahin sang “iban nga mga karnero,” dapat kita magpabilin sa  “Dalan sang Pagkabalaan.” Makabulig ini sa aton nga padayon nga simbahon si Jehova asta sa tion nga mabaton na naton ang mga pagpakamaayo sang Ginharian sa palaabuton. b (Juan 10:16) Sugod sang 1919 C.E., minilyon na ka lalaki, babayi, kag kabataan ang naghalin sa Babilonia nga Daku, nga amo ang bug-os kalibutan nga emperyo sang butig nga relihion, kag nag-umpisa sila sa paglakat sa “Dalan sang Pagkabalaan.” Posible nga isa ka sa ila. Ginbuksan ini nga dalan mga 100 ka tuig na ang nagligad. Pero ginatos ka tuig antes ini ginbuksan, ginhanda na sang iban ini nga dalan.

9. Base sa Isaias 57:14, paano ginhanda ang “Dalan sang Pagkabalaan”?

⁹ Ginkuha ni Jehova ang mga balagbag sa dalan nga agyan sang mga Judiyo nga naghalin sa Babilonia. (Basaha ang Isaias 57:14.) Kamusta naman ang “Dalan sang Pagkabalaan” sa aton tion subong? Sa sulod sang ginatos ka tuig antes sang 1919, gingamit ni Jehova ang mga tawo nga may tudok nga pagtahod sa iya para buligan ang iban nga makagua sa Babilonia nga Daku. (Ipaanggid ang Isaias 40:3.) Bangod sa ila ginhimo nga paghanda sang dalan, nangin posible sang ulihi para sa sinsero nga mga tawo nga maghalin sa butig nga relihion kag simbahon si Jehova upod sa iya katawhan. Ano ang ila mga ginhimo para mahanda ang dalan? Binagbinagon naton ang pila sa sini.

10-11. Paano nakabulig ang pag-imprinta kag pag-translate sang Biblia para mas madamo nga tawo ang makabalo sang ginatudlo sang Biblia? (Tan-awa man ang piktyur.)

¹⁰ Pag-imprinta. Asta sang mga 1450, manomano gihapon ang pagkopya sang Biblia. Madugay matapos ini nga paagi sang pagkopya, gani pila lang gid ka tawo ang may Biblia kag mahal ini katama. Pero sang naimbento ang mga makina sa pag-imprinta, mas mahapos na ang paghimo sang madamo nga kopya sang Biblia, gani mas madamo na nga tawo ang posible makapanag-iya sini.

¹¹ Pag-translate. Sa sulod sang madamo nga tinuig, Latin nga lenguahe ang gingamit sa kalabanan nga kopya sang Biblia, kag ang mga may tinun-an lang ang nakaintiende sini. Pero sang nagdamo na ang mga imprintahan, ginpanikasugan gid sang mga tawo nga may tudok nga pagtahod sa Dios nga i-translate ang Biblia sa mga lenguahe nga naintiendihan sang ordinaryo nga mga tawo. Gani, nabuligan ang mga tawo nga nagabasa sang Biblia nga mabal-an kon bala ang ginatudlo sa ila sang mga lider sang relihion amo gid ang ginatudlo sang Biblia.

12-13. Sugod sang mga 1835, paano ginbuyagyag sang sinsero nga mga tawo nga nagtuon sang Biblia ang sala nga mga panudlo sang mga relihion?

¹² Mga gamit sa pagtuon sang Biblia. Gintun-an sing maayo sang iban ang Biblia kag madamo gid sila sang nabal-an nga kamatuoran. Pero naakig sa ila ang mga lider sang relihion bangod ginsugid nila sa iban ang ila mga natun-an sa Pulong sang Dios. Halimbawa, sang mga 1835, may pila ka sinsero nga mga tawo nga nag-publish sang mga tract nga nagabuyagyag sang sala nga mga panudlo sang mga relihion.

¹³ Sang mga 1835, nag-publish si Henry Grew sang isa ka tract nga nagapaathag sang kahimtangan sang mga patay. May tudok sia nga pagtahod sa Dios, kag gingamit niya ang Biblia para pamatud-an nga isa ka regalo sang Dios ang imortal nga kabuhi. Nagsiling sia nga sang ginbata kita, wala kita sang imortal nga kalag. Nagsiling man sia nga indi mabasa sa Biblia ang ginatudlo sang kalabanan nga relihion nga may imortal kuno kita nga kalag. Sang 1837, samtang nagasakay sa tren ang isa ka ministro nga si George Storrs, nakakita sia sang tract nga gin-publish ni Henry Grew. Ginbasa niya ini kag nakumbinsi sia nga isa ini ka importante nga kamatuoran. Gani nagdesisyon sia nga isugid sa iban ang iya natun-an.  Sang 1842, nagpamulongpulong sia sing madamo nga beses, kag makapahunahuna gid ang iya tema nga “An Inquiry—Are the Wicked Immortal?” (Imortal Bala ang Malain nga mga Tawo?) Ginsulat ni George Storrs ang iya mga natun-an, kag nakabulig gid ini sa isa ka pamatan-on nga si Charles Taze Russell.

14. Paano nakabenepisyo si Brother Russell kag ang iya mga kaupod sa ginhimo sang mga nauna sa ila? (Tan-awa man ang piktyur.)

¹⁴ Paano nakabenepisyo si Brother Russell kag ang iya mga kaupod sa ginhimo sang mga nauna sa ila? Antes pa ginsugdan ni Brother Russell kag sang iya mga kaupod ang pagtuon sang Biblia, may ara na mga gamit sa pagtuon pareho sang mga lexicon, mga concordance, kag sarisari nga mga translation sang Biblia. Daku gid ang nabulig sini sa ila. Nakabulig man sa ila ang mga research nga ginhimo ni Henry Grew, ni George Storrs, kag sang iban pa. Naghimo man si Brother Russell kag ang iya mga kaupod sang madamo nga libro kag mga tract parte sa mga topiko sa Biblia, gani nakabulig man sila sa paghanda sang dalan.

15. Ano ang importante nga mga hitabo sang 1919?

¹⁵ Sang 1919, nahilway ang katawhan sang Dios sa Babilonia nga Daku. Sina nga tuig, gin-umpisahan sang “matutom kag mainandamon nga ulipon” ang ila hilikuton para makalakat ang sinsero nga mga tawo sa bag-o ginbuksan nga “Dalan sang Pagkabalaan.” (Mat. 24:45-47) Nagapasalamat gid kita sa ginhimo sang mga naghanda sang dalan. Bangod sa ila ginhimo, nabuligan ang mga tawo nga naglakat sa sini nga dalan nga madugangan ang ila nabal-an parte kay Jehova kag sa iya mga katuyuan. (Hulu. 4:18) Nabuligan man sila kon paano nila tumanon ang mga kasuguan ni Jehova sa ila kabuhi. Wala ginapaabot ni Jehova nga himuon sang iya katawhan ang tanan nga pagbag-o sa isa lang ka tion. Sa baylo, ginabuligan niya sila nga maghimo sang amat-amat nga pagbag-o. (Tan-awa ang kahon nga “ Ginabuligan ni Jehova ang Iya Katawhan nga Maghimo sang Amat-amat nga Pagbag-o.”) Gusto naton nga malipay ang Dios sa tanan naton nga ginahimo, kag magaabot ang tion nga mahimo gid naton ini. Sigurado nga grabe gid ang aton kalipay kon mag-abot na ini nga tion.—Col. 1:10.

16. Sugod sang 1919, paano ginamentinar ang “Dalan sang Pagkabalaan”? (Isaias 48:17; 60:17)

¹⁶ Importante ang regular nga pagmentinar sa mga dalan. Sugod sang 1919, regular nga ginamentinar ang “Dalan sang Pagkabalaan” para mabuligan ang mas madamo nga tawo nga makagua sa Babilonia nga Daku. Sang gintangdo ang matutom kag mainandamon nga ulipon, gin-umpisahan nila dayon ang ila hilikuton. Sang 1921, nag-publish sila sang gamit sa pagtuon sang Biblia para buligan ang mga interesado nga matun-an ang mga kamatuoran sa Biblia. Ini nga gamit amo ang publikasyon nga The Harp of God. Naimprinta ini sa halos anom ka milyon ka kopya sa 36 ka lenguahe, kag madamo ang nakatuon sang kamatuoran sa sini. Sining karon lang, may ara kita manami kag bag-o nga publikasyon nga ginagamit sa pag-Bible study, nga amo ang Magkabuhi sing Wala Katapusan! Sa sining katapusan nga mga adlaw, ginagamit ni Jehova ang iya organisasyon para regular kita nga hatagan sang mga instruksion halin sa Pulong sang Dios. Ginabuligan kita sini nga mga instruksion nga padayon nga maglakat sa “Dalan sang Pagkabalaan.”—Basaha ang Isaias 48:17; 60:17.

17-18. Diin nagapakadto ang “Dalan sang Pagkabalaan”?

¹⁷ Kon magpa-Bible study ang isa ka tawo, masiling naton nga nagaumpisa na sia sa paglakat sa “Dalan sang Pagkabalaan.” May pila nga naglakat lang sing makadali sa sini nga dalan, kag dayon naggua sila. May iban naman nga gusto gid nga padayon nga maglakat sa sini nga dalan asta nga makalab-ot sila sa ila destinasyon. Ano ang ila destinasyon?

¹⁸ Para sa mga may paglaum nga magkabuhi sa langit, ang “Dalan sang Pagkabalaan” nagapakadto sa “paraiso sang Dios” sa langit. (Bug. 2:7) Para naman sa mga may paglaum nga magkabuhi sa duta, dalhon sila sini nga dalan sa katapusan sang 1,000 ka tuig nga paggahom sang Cristo sa tion nga mangin perpekto na ang tanan. Kon nagalakat ka subong sa sini nga dalan, indi gid magbalikid. Kag indi gid maggua sa sini asta nga makalab-ot ka sa bag-ong kalibutan. Kabay pa nga mangin maayo ang imo paglakat sa “Dalan sang Pagkabalaan.”