Mapan iti linaonna

Mapan iti listaan dagiti linaonna

 PANANGTALDIAP ITI NAPALABAS

Zheng He

Zheng He

“Nasurok a sangagasut a ribu a li * ti dinaliasatmi iti naglawa a taaw. Nakitami dagiti kasla bantay ti kadakkelna a dalluyon a kunam la no dumanon iti tangatang. Nasaripatpatanmi dagiti adayo a ganggannaet a rehion . . . bayat a dagiti nangato a layagmi a nakaukrad a kas kadagiti ulep iti aldaw ken rabii ket nagtultuloy a nagdaliasat a kas (iti kapartak ti) bituen, a nangballasiw kadagiti nadawel a dalluyon a kas man la magmagnakami kadagiti pangpubliko a lansangan.”—Maika-15 a siglo a kitikit idiay Changle, Fujian, China a maipagarup nga inaramid ni Zheng He.

TI China ket lugar ti dadakkel a bambanag. Dayta a pagilian ti kaaduan iti populasion ken maysa kadagiti kalawaan ti dagana a nasion. Dagiti umilina ti nangibangon iti Great Wall a maysa kadagiti kadakkelan ken karirigatan pay laeng a proyekto iti konstruksion. Ti bunggoy dagiti dadakkel a barko ket naaramid iti tiempo dagiti emperador a da Yongle ken Xuande iti dinastia a Ming iti China. Dakdakkel dagita ngem iti aniaman a naaramid a barko iti simmaruno a 500 a tawen. Ti admiral dagita a barko ket ti Muslim a ni Zheng He manipud iti abagatan a laud a China.

PANANGITURAY, PANAGNEGOSIO, KEN PANANGPADAYAW

Sigun iti kitikit a nadakamat ti dadduma a pasetna iti rugi daytoy nga artikulo, panggep ni Zheng He a “maipakita ti mamagbalbaliw a pannakabalin ti kinaimbag (ti imperio) ken ti kinaasina kadagiti tattao iti adayo a luglugar.” Kas resulta dagita a panaglayag, “nagbalin a sakup [ti China] dagiti adayo a pagilian . . . Dagiti ganggannaet iti ballasiw taaw . . . napanda dimmatag [iti palasio ti emperador] nga awitda dagiti agkakapateg a gameng ken sagut.”

Dadduma kadagiti puerto a nadanon ti bunggoy dagiti barko ni Zheng He

Agduduma ti opinion maipapan iti panggep dagiti emperador ti dinastia a Ming a nangyusuat kadagita a panaglayag. Para iti dadduma, ni Zheng He ket maysa nga embahador ti kultura ken pannakigayyem ti nabileg ngem natalna a nasion. Kuna met ti dadduma a ti misionna ket naranggas ken napolitikaan a panangkontrol  kadagiti maiturturayanen a lugar. Agpayso a nangipaay ni Zheng He kadagiti agkakapintas a sagut ken napolitikaan a suporta kadagiti agtuturay a nangabrasa kenkuana, ngem pinarmek ken imbaludna dagidiay nagkitakit a mangipakita iti panagpasakup ken panangpadayaw iti emperador ti dinastia a Ming. Gapu kadagiti nakaskasdaaw a panaglayag ni Zheng He, adu nga agtuturay iti aglawlaw ti Indian Ocean ti nangibaon kadagiti embahadorda tapno mangipaay iti pammadayaw iti emperador ti China.

Aniaman ti napasamak, awit ti bunggoy dagiti barko ni Zheng He dagiti naidumduma ken nabarnisan a dekorasion, porselana, ken seda nga inaramid dagiti nasigo a trabahador ti emperador ti dinastia a Ming tapno ilako kadagiti adayo a puerto. Idi nagawidda, awitda dagiti agkakapateg a pang-alahas a bato, marfil, rekado, kayo iti tropiko, ken dadduma pay a nangingina a banag a tinagipateg dagiti Tsino. Nangisangpetda pay iti giraffe a namagsiddaaw kadagiti umili. Babaen iti daytoy a panagsisinnukat kadagiti tagilako ken ideya, ti dadduma a pagilian ket naaddaan iti pamalatpatan maipapan iti nangayed a sibilisasion ti China idi maika-15 a siglo.

Saan a nagtultuloy dagita a naisangsangayan a panaglayag. Sumagmamano a dekada kalpasan dagiti panagdaliasat ni Zheng He, insardeng ti China ti makinegosio ken makigayyem iti dadduma a nasion. Impagarup ngamin ti baro nga emperador ken dagiti mammagbagana a pasurot ti pilosopo a ni Confucius a dagiti umili ket din kasapulan a rummuar iti China, isu a pinadasda nga iputong ti nasionda iti impluensia ti dadduma a nasion. Inwaksida iti panunotda ti bunggoy dagiti barko a naglaon iti gameng babaen ti panangdadaelda kadagiti mismo a barko ken kadagiti rekord ti naisangsangayan a panaglayag dagita. Iti laeng nabiit pay a tawtawen a naammuan dagiti Tsino ken dadduma a nasion ti naisangsangayan idi a panaglayag ti nagdakkel a bunggoy dagiti barko ni Zheng He.

^ par. 3 Ti li ket pagrukod dagiti Tsino a nagbaliwbaliw ti kaatiddogna iti panaglabas dagiti siglo. Maipagarup nga idi kaaldawan ni Zheng He, agarup kagudua a kilometro ti maysa a li.