KYONGO KYA ĨTHANGŨ YA MBEE | NĨKĨ YESŨ WATHĨNIW’E NA AKW’A?
Kwa W’o Ũndũ Ũsu Nĩweekĩkie?
Mwaka wa 33 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto, Yesũ wa Nasaleti nĩwoowaiwe. Ailĩĩilwe maũndũ ma ũvũngũ ta kũkitanĩthya andũ na silikalĩ, o na nĩwakũniwe ateĩw’ĩwa tei, na ĩtina aathĩĩwa mũtĩnĩ. Akwie kĩkw’ũ kĩ woo mũno. Ĩndĩ Ngai nĩwamũthayũũkisye, na ĩtina wa mĩthenya 40 Yesũ ambata ĩtunĩ.
Ndeto isu sya ũsengy’a syumĩte mavukunĩ ana ma Ũvoo Mũseo ala me nthĩnĩ wa Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto, ala mesĩkĩe ta Ũtianĩo Mweũ. Ĩndĩ maũndũ asu nĩmeekĩkie? Yĩu nĩ ĩkũlyo ya vata mũno. Maũndũ asu makethĩwa mataaĩkĩka, mũĩkĩĩo ũla Aklĩsto me naw’o wĩthĩwa wĩ wa mana, na wĩkwatyo wa thayũ ũtathela nthĩnĩ wa Nthĩ Nzaũ wĩthĩwa wĩ ndoto. (1 Akolintho 15:14) Ĩndĩ kwa w’o ethĩwa maũndũ asu nĩmeekĩkie, ve na wĩkwatyo mũseo vyũ kwondũ wa andũ, o naku nĩwaĩle kwĩthĩwa na wĩkwatyo ũsu. Ĩkũlyo nĩ, Mo maũndũ ala maandĩkĩtwe mavukunĩ ma Ũvoo Mũseo nĩ ma w’o, kana nĩ ma ũvũngũ?
ŨNDŨ ŨKUNĨKĨLI WONANĨTYE
Kĩvathũkany’o na mbano sya tene, mavuku ma Ũvoo Mũseo maandĩkĩtwe maũndũ ma w’o vyũ na maeleetw’e nesa. Kwa ngelekany’o, mavukunĩ asu ve masyĩtwa maingĩ ma kũndũ kwĩ kĩvathũkany’o andũ matonya kũtembea kw’o ũmũnthĩ. Maeleetye ĩũlũ wa andũ maĩ kw’o, na ũkunĩkĩli ũla wĩkĩtwe nĩ andũ ma isitoli wĩonany’a kana andũ asu maĩ thayũ.—Luka 3:1, 2, 23.
Aandĩki ma mavuku ala maĩ kw’o myakanĩ ya mbee 200 ĩvindanĩ ya atũmwa nĩmaandĩkie ĩũlũ wa Yesũ. * O tondũ mavuku ma Ũvoo Mũseo monanĩtye, Yesũ ooaiwe o ũndũ Alomi mooaa andũ. Ũndũ ũngĩ nĩ kana maũndũ ala maandĩkĩtwe mavukunĩ ma Ũvoo Mũseo nĩ ma w’o na maeleetye maũndũ mate kũvithany’a, nũndũ o na nĩmawetete maũndũ mate maseo ala amanyĩw’a ma Yesũ meekie. (Mathayo 26:56; Luka 22:24-26; Yoana 18:10, 11) Maũndũ asu onthe meonany’a kana aandĩki ma mavuku ma Ũvoo Mũseo maĩ aĩkĩĩku na maandĩkie ũvoo wa w’o ĩũlũ wa Yesũ.
NAO NATA ĨŨLŨ WA KŨTHAYŨŨKW’A KWA YESŨ?
O na kau andũ nĩmetĩkĩlaa kana Yesũ aĩ kũũ ĩũlũ wa nthĩ na kana nĩwakwie, amwe nĩmethĩawa na nzika ĩũlũ wa kũthayũũka kwake. O na atũmwa make mayaaĩkĩĩa ĩla mataviw’e ya mbee kana Yesũ nũthayũũkiw’e. (Luka 24:11) Nzika ila maĩ nasyo nĩsyathelile ĩla mo, na amanyĩw’a angĩ mamwonie Yesũ mavinda me kĩvathũkany’o. O na ve ĩvinda yĩmwe andũ mbee wa 500 mamwonie.—1 Akolintho 15:6.
Mate kũkĩa kũkwatwa na kũawa, amanyĩw’a asu nĩmatavisye andũ onthe na ũkũmbaũ ĩũlũ wa kũthayũũkw’a kwa Yesũ, o na nĩmamatavisye ala mamũaie. (Meko ma Atũmwa 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32) Kwa w’o amanyĩwa asu maingĩvĩte ũu no methĩwe maĩ na ũkũmbaũ wĩana ũu o mesĩ kana Yesũ ndaathayũũkw’a? Ũw’o nĩ kana, ũthayũũkyo wa Yesũ nĩwatumie Ũklĩsto wĩthĩwa na vinya ĩvinda ya tene na nũtumĩte Ũklĩsto wĩthĩwa na mĩi mĩlũmu ũmũnthĩ.
Mavuku ma Ũvoo Mũseo ala maeleetye ĩũlũ wa kĩkw’ũ kya Yesũ na ũthayũũkyo wake mawetete maũndũ ma w’o. Wasoma mavuku asu nesa makakũĩkĩĩthya kana maũndũ asu nĩmeekĩkie. Mũĩkĩĩo waku no ũlũlũmĩĩlw’e wamanya nĩkĩ maũndũ asu meekĩkie. Kĩlungu kĩla kĩatĩĩe nĩkĩkũelesya.
^ kal. 7 Tacitus, ũla wasyaiwe vakuvĩ mwaka wa 55 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto, aisye kana “Klĩsto, ũla ĩsyĩtwa [Aklĩsto] yaumanie nake nĩwatw’ĩĩiwe kũawa nĩ Vondio Vilato ĩvindanĩ ya ũsumbĩki wa Tivelio.” Yesũ nũwetetwe nĩ Suetonius (wa ĩvinda ya atũmwa); Mũyuti waandĩkaa maũndũ ma isitoli wĩtawa Josephus (wa ĩvinda ya atũmwa); na Pliny the Younger, ũla waĩ ngavana wa Vithinia (ũla waĩ kw’o mwambĩĩonĩ wa myaka ya 100 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto).
