NDEVOLA ekisye metho oona asikalĩ aingĩ mamũthyũlũlũkĩte ngalĩ syonthe ĩũlũ wa Kĩĩma kya Tavoli. Ũndũ ũsu nĩwamwendeeisye mũno nũndũ nĩwoonie ũndũ maĩ na ũkũmbaũ na mũĩkĩĩo. Kwakya kũu, nĩwasũanĩie ĩũlũ wa ũkũmbaũ woo, na mũĩkĩĩo wa Mbalaka mũtongoi woo. O na kau maĩ aũme 10,000, ũkũmbaũ na mũĩkĩĩo woo nĩwesaa kũtatwa mũno mũthenya ũsu. Maendete kũkita na amaitha maĩ na vinya kũmakĩla, nũndũ maĩ na mĩio myai ya kaũ kwĩ ĩla yoo. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, mookĩte kaũnĩ nũndũ nĩmeekĩiwe vinya mũno nĩ Ndevola.

Kwasũanĩa Ndevola na Mbalaka maũngye vandũ ve kaseve vau kĩĩmanĩ ĩũlũ masyaĩĩsye kũũya nthĩ. Kĩĩma kya Tavoli kyailyĩ mbĩla, ĩndĩ vaaya mũthya vaĩ veananu. Wĩ ĩũlũ waĩ ũtonya kwona nthĩ ndindimalu ya Esdraelon (Plain of Esdraelon), ĩla yĩ vuti 1,300 (mita 400) kuma kĩĩmanĩ ĩũlũ, na yĩ ngalĩ ya ĩtheo ya ũthũĩlonĩ wa syũa. Ũsĩ wa Kisoni watheelele ũiĩnĩ, ũvaasene na Kĩĩma kya Kameli ũkathi kũlika Ũkanganĩ Mũnene. Nĩvatonyeka kwakya kũu ũsĩ ũsu ũkethĩwa waĩ mũng’alu, ĩndĩ wasisya kũũya ũiĩnĩ, ve kĩndũ kyoonekaa kĩikena. Ita sya Sisela syaendeee kũthengeea, na ũtisu wa mĩio yoo ya kaũ ya kũtĩsya nĩwoonekaa. Ĩsu yaĩ mĩio ĩla mĩseo vyũ ya ita sya Sisela ĩla yaĩ makasya ma kaũ 900, ala matonya kwĩthĩwa mathinĩkĩtwe mbyũ ndeenĩ sya ndĩa. Sisela avangĩte kũwaa Aisilaeli aingĩ na mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka!

Ndevola nĩweesĩ kana Mbalaka na ita syake nĩmeeteele amatavye ũndũ maĩle kwĩka. No we waĩ mũndũ mũka vau e weka? Eew’aa ata nũndũ wa kĩanda kĩu kĩito waĩ nakyo? Yo nĩweekũlasya eĩka ata vau? Vate nzika ndaaĩka ũu. Yeova, Ngai wake, nĩwamwĩĩte ambĩĩe kaũ ũsu na nĩwamũvuanĩisye kana mũndũ mũka nĩwe ũkaũmina. (Asili 4:9) Ngelekany’o ya Ndevola na aũme asu ma kaũ maĩ na ũkũmbaũ yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa mũĩkĩĩo?

Mbivilia ĩmũwetete Ndevola ya mbee ta “mwathani mũndũ mũka.” Ti ũndũ weekĩkaa mũno aka kwĩthĩwa me athani ta Ndevola, ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, tiwe ũwetetwe e weka Mbivilianĩ ta mwathani mũndũ mũka. * Ve wĩa ũngĩ Ndevola waĩ naw’o. Nĩweew’anĩthasya andũ kwa kũmanenga motao ma Yeova ĩũlũ wa ũndũ matonya kũmina mathĩna maumĩla.—Asili 4:4, 5.

Ndevola ekalaa nthĩ yĩ iĩma ya Evalaimu, katĩ katĩ wa Mbethieli na Lama. E kũu ekalaa ungu wa mũtende, aisilany’a andũ ma Yeova kwosana na ũndũ Yeova wamwĩaĩaa. Wĩa ũsu wake ndwaĩ laisi, ĩndĩ ndaaĩtĩkĩla ũndũ ũsu ũmũtũle ngoo. Vaĩ vata mũnene mũno wa mũndũ wa kũtethya wĩa ũsu. O na nĩwaveveewe kũtunga wathi ũla waĩ na maũndũ mawetete ũndũ Aisilaeli mataĩ aĩkĩĩku. Aisye atĩĩ: “Nĩmanyuvie ngai ingĩ; na ĩndĩ kwaĩ kaũ i mbingĩlonĩ.” (Asili 5:8) Nũndũ Aisilaeli nĩmamũtiie Yeova na mathaitha ngai ingĩ, nĩwamaekie mathĩnw’e nĩ amaitha moo. Mũsumbĩ wa Kanaani weetawa Yavini nĩwamasumbĩkĩte Aisilaeli na akamavinyĩĩa mũno atũmĩĩte mũnene wa ita weetawa Sisela.

Aisilaeli meew’a Sisela awetwa matelemaa na makakwatwa nĩ wia mũno. Ndĩni na syĩthĩo sya Akanaani  syaĩ nthũku mũno nũndũ nĩmathembaa syana, na kweethĩawa na malwaya ĩkalũnĩ. Kweethĩawa kũilyĩ ata Aisilaeli masumbĩkĩtwe nĩ mũnene wa ita sya Kanaani na asikalĩ make? Wathi ũla Ndevola watungie wonanasya kana ndwaĩ ũndũ wĩ laisi andũ kũtembea na kwĩkala nthĩ ĩsu. (Asili 5:6, 7) No tũsũanĩe Aisilaeli mayĩvitha mĩtĩnĩ mĩnene na iĩmanĩ, maikĩa kũĩma na kwĩkala kũndũ kũte kwiĩĩe na ngũta, maikĩa kũtembea lelũnĩ nĩ kana maikavithũkĩwe, na syana syoo iikoswe, na iveti syoo iikwatwa na vinya. *

Aisilaeli meethĩiwe me thĩnanĩ kwa ĩvinda ya myaka 20 nginya ĩla Yeova woonie kana nĩmatw’ĩte kũalyũla mwĩkalĩle woo mũthũku, na o tondũ ndeto ii mbeveee sya Ndevola na Mbalaka syaĩtye, “Mũvaka yĩla nyie Ndevola nookĩlile, nookĩla nĩ inyia nthĩnĩ wa Isilaeli.” Tũyĩsĩ kana Ndevola, kĩveti kya Lavitothi kyaĩ na syana, ĩndĩ ĩla Mbivilia yaĩtye kana ookĩlile ta inyia, ndeto ĩsu ĩtũmĩkĩte kwa nzĩa ya ngelekany’o. Kĩu nĩkyo kĩtumi Yeova wanengie Ndevola wĩa wa kũsũvĩa Aisilaeli o ũndũ kĩveti kĩsũvĩaa syana syakyo. Nĩwamũnengie Ndevola wĩa wa kũneena na Mũsili Mbalaka, ũla waĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu, na aimũtavya kana aĩle kũthi kũkita na Sisela.—Asili 4:3, 6, 7; 5:7.

Yeova atũmĩie mwathani Ndevola aneene na Mbalaka na aimwĩa, “Enda ũthengeee kĩĩmanĩ kya Tavoli.” Mbalaka aaĩle kũmbany’a aũme 10,000 kuma mbaĩnĩ ilĩ sya Isilaeli. Ndevola nĩwawetie ĩũlũ wa watho wa Ngai kana Aisilaeli makasinda Sisela e na makasya make 900 ma kaũ! Vate nzika watho ũsu nĩwamũseng’isye Mbalaka mũno. Aisilaeli mayaĩ na aũme amanyĩsye ma kaũ na mĩio ya kaũ mĩseo. O na vailyĩ ũu, Mbalaka nĩweetĩkĩlile kũthi kaũnĩ. Aisye ethi kaũnĩ ethĩwa mwathani Ndevola nũkũendany’a vamwe nake Kĩĩmanĩ kya Tavoli.—Asili 4:6-8; 5:6-8.

Andũ amwe monaa Mbalaka ta ũtaĩ na mũĩkĩĩo nũndũ endaa Ndevola athi nake kaũnĩ, ĩndĩ ũu ti w’o. Twĩasya ũu nũndũ ndaavoya Ngai amwongele mĩio ya kaũ. Ĩndĩ vandũ va ũu, nũndũ aĩ na mũĩkĩĩo, oonie wĩ ũndũ wa vata ethĩwe na mũthũkũmi wa Yeova nĩ kana amwĩkĩe vinya vamwe na aũme make ma kaũ. (Aevelania 11:32, 33) Yeova nĩwamũnengie Mbalaka kĩla wavoyie. Nĩweetĩkĩlile Ndevola aendany’e nake o ũndũ wamũkũlĩtye. O na vailyĩ ũu, aveveeiwe nĩ Yeova na athana kana mũndũ mũka nĩwe ũkakumw’a mamina kũsinda kaũ ũsu. (Asili 4:9) Ngai aĩ atwie kana Sisela akooawa nĩ mũndũ mũka!

Ũmũnthĩ aka nĩmoneawa, makanyamaw’a, na makavũthw’a mũno. Mavinda maingĩ mainengawe ndaĩa o tondũ Ngai wendaa manengwe. Methonĩ ma  Ngai aka na aũme nĩ ũndũ ũmwe. (Alomi 2:11; Akalatia 3:28) Ngelekany’o ya Ndevola yĩtũlilikany’a kana Ngai nũnengae aka ianda syĩ mwanya, na akamony’a kana nũmaĩkĩĩte na nĩwendeeaw’a nĩmo. Kwoou tũyaĩle kwĩthĩwa ta andũ ma nthĩ ala mosaa aka ta andũ mate vata.

Mbalaka nĩwoombanisye ita syake. Oombanisye aũme 10,000 ala maĩ ngũmbaũ na maĩ matonya kũkita na ita nthũku sya Sisela. Mbalaka amatongoesye kwambata Kĩĩmanĩ kya Tavoli, aĩ na ũtanu kwĩthĩwa na mũndũ ũkũmekĩa vinya. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Na Ndevola ambata vamwe nake.” (Asili 4:10) Kwavindĩĩsya ũndũ asikalĩ asu makwatie vinya nũndũ wa kwĩthĩwa vamwe na mũndũ mũka ũsu ngũmbaũ mambatĩte Kĩĩmanĩ kya Tavoli, eeyũmbanĩtye kwĩlikya mũisyonĩ nũndũ nĩwamũĩkĩĩaa Yeova Ngai!

Ĩla Sisela wamanyie kana Aisilaeli nĩmeeyũmbanĩtye kũkita nake nĩwoosie ĩtambya ya mĩtũkĩ, na asumbĩ kauta ma Kanaani makwatana na ita sya Mũsumbĩ Yavini ũla ũtonya kwĩthĩwa nowe waĩ vinya vyũ katĩ woo. Na ĩndĩ makasya maingĩ ma kaũ ma Sisela matetemya nthĩ nginya kĩla ũmwe ũla waĩ ũiĩnĩ ũsu amanya kana nĩmokĩte. Akanaani masũanĩaa kana meĩka kũtuta Aisilaeli na mĩtũkĩ mũno nũndũ ita sya Aisilaeli iyaĩ na vinya.—Asili 4:12, 13; 5:19.

Mbalaka na Ndevola mesaa kwĩka ata nũndũ amaitha moo nĩmathengeee? Yesaa kwĩthĩwa yĩ kavaa kwoo maũngama ivaũũkonĩ sya Kĩĩma kya Tavoli nũndũ makasya ma kaũ ma ita sya Kanaani mendaa vandũ vatindimalu nĩ kenda methĩwe matonya kũkita nesa. Ĩndĩ Mbalaka esaa kũkita kwĩanana na ũndũ Yeova wesaa kwasya, na kwoou eeteela ew’e Ndevola easya ata. Na ĩndĩ ĩvinda yavika na Ndevola asya: “Ũkĩla; nũndũ ũũ nĩ mũthenya ũla Yeova ũnenganĩte Sisela kw’okonĩ kwaku; Yeova ndaumaalĩte akũtongoesye?” Ĩandĩko yĩu yĩendeee kwasya: “Mbalaka atheea kuma Kĩĩmanĩ kya Tavoli, e na andũ ngili ĩkũmi mamũatĩĩe.”—Asili 4:14. *

Ita sya Isilaeli syasembie itheeete, syelekele ĩmwe kwa ĩmwe vala vaĩ ita isu syaũtĩsya sya Kanaani. Yo Yeova nĩwaumaalile na atongoesya ita sya Aisilaeli o ũndũ Ndevola waĩtye? Ĩĩ, nĩweekie ũu na mĩtũkĩ. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Nthĩ nĩyatetemie, matu namo mavalũka.” Ita sya Sisela na makasya make ma kaũ nĩsyathokoaniw’e. Na mbua nene mũno yaua nginya nthĩ ĩsu yausũa kĩw’ũ! Ĩla ũu weethĩiwe makasya manene ma ita sya Kanaani nĩmamatw’ĩkĩie mũio vandũ va kũmatethya. Makwamie ndakanĩ weethĩa vai vandũ mathi.—Asili 4:14,15; 5:4.

Mbalaka na aũme make mayaatelemw’a nĩ mbua ĩsu nũndũ nĩmeesĩ vala yaumĩte. Masembie melekele vala vaĩ ita isu sya Kanaani. Na nũndũ Aisilaeli mokitaa kwondũ wa Yeova, mayaatia mũsikalĩ o na ũmwe wa ita sya Sisela e thayũ. Ũsĩ wa Kisoni wausũie kĩw’ũ vyũ na kyakua simba sya asikalĩ ma Sisela kyathi kũmainda nthĩnĩ wa Ũkanga Mũnene.—Asili 4:16; 5:21.

Ũmũnthĩ Yeova ndatũmaa athũkũmi make makokite na andũ, ĩndĩ nũmatavĩtye kana nĩmaĩle kũkita kaũ wa kĩ-veva. (Mathayo 26:52; 2 Akolintho 10:4) Tũkitaa kaũ ũsu ĩla tweekĩa kĩthito kũmwĩw’a Yeova. No nginya twĩthĩwe na ũkũmbaũ nũndũ ala me ngalĩ ya Yeova nĩmavĩngawa mũno. Yeova ndaalyũka nũndũ o na ũmũnthĩ nũmatetheeasya athũkũmi make ala mamũĩkĩĩa na mamwĩkwatasya o ta Ndevola, Mbalaka, na asikalĩ ma Isilaeli.

Sisela, ũla waĩ mũmaitha mũnene wathĩnasya andũ ma Ngai mũno nĩwatolokile! Atiie aũme make makw’ĩĩe vau mũtondonĩ na asemba avĩtũka asikalĩ ma Isilaeli matamwene nginya athi kũla waĩ atonya ũkwata vandũ va kwĩvitha. Asembeile ũiĩnĩ e na wia mwingĩ mũno ayona asikalĩ ma Isilaeli ta matonya kũmwona. Eelekeile ĩeemanĩ ya Eeveli, ũla waĩ Mũkeni, na ĩtina esa kwĩvathana na andũ make ala maĩ aĩthi, na eew’ana na Mũsumbĩ Yavini atũe kĩsionĩ kyake.—Asili 4:11, 17.

Sisela nĩwavikie ĩeemanĩ ya Eeveli anoete vyũ. Avika eethĩie Eeveli ate mũsyĩ, ĩndĩ mũka Yaeli nĩwe waĩ vo. Sisela asũanĩaa kana Yaeli nde ũndũ emwĩka nũndũ mũũme aĩ ndũũ na Mũsumbĩ Yavini.  No kwĩthĩwa asũanĩaa kana kĩveti kĩyĩsa kwĩka, kana kũsũanĩa ũndũ wĩ kĩvathũkany’o na mũũme. Sisela ndamwĩsĩ Yaeli nesa! Vate nzika, Yaeli nĩweeyoneete ũndũ Akanaani mavinyĩĩe Aisilaeli, na nĩvatonyeka akethĩwa amanyie kana aĩ na ũtwi waaĩle kwĩka. Aĩ na maũndũ elĩ waĩ atonya kũnyuva kwĩka, kũtetheesya mũndũ ũsu mũthũku, kana anyuve kwosa ĩtambya ngalĩ ya Yeova, na aimina mũmaitha wa andũ Make. Ĩkũlyo nĩ, Esaa kwĩka ata? Kwa w’o mũndũ mũka aĩ atonya kũsinda mũndũũme ũsu waĩ na vinya na wamanyĩĩtw’e kũkita?

Yaeli aaĩle kwĩka masavu na mĩtũkĩ. Nĩwamwonisye Sisela vandũ athũmũe. Sisela amwĩie ndakatavye mũndũ o na ũmwe kana e vau. Ĩla wakomie, Yaeli amũvw’ĩkie nesa, na ĩla wamwĩtisye kĩw’ũ amũnenga ĩia ĩkamu. Ĩtina wa kavinda kanini, Sisela akomie ta mũkw’ũ. Yaeli oosie kĩiva na kyambo kya ĩeema, ila syatũmĩawa nĩ aka ala maĩ na ũtũĩka wa kwamba maeema. Ĩla Yaeli wathengeeie mũtwe wa Sisela, aĩ na wĩa mũmũ wa kũwaa mũmaitha wa Yeova. Takeka Yaeli nĩwateeteie o vanini ũu, ethĩwa oonie naĩ. Yo no ethĩwe asũanĩie ĩũlũ wa andũ ma Yeova na ũndũ mũndũũme ũsu watwĩe amathĩnĩtye kwa myaka mingĩ? Kana nũtonya kwĩthĩwa asũanĩie ĩũlũ wa ũseo wa kũkwata mbau mũvango wa Yeova? Mbivilia ndĩeleetye ĩũlũ wa maũndũ asu. Kĩla twĩsĩ nĩ kana mũndũ mũka ũsu nĩwooaie Sisela!—Asili 4:18-21; 5:24-27.

Ĩtina Mbalaka nĩwaendie kwa Yaeli aimantha nthũ yake. Ĩla Yaeli wamwonisye kimba kya Sisela kĩathĩĩwe kyambo mũtwe nĩvo wamanyie kana wathani wa Ndevola nĩweanĩa. Mũndũ mũka aĩ ooaa ngũmbaũ ĩsu ya kaũ yeetawa Sisela! Ala mavũthĩĩasya Ndeto ya Ngai ũmũnthĩ mamwĩtaa Yaeli masyĩtwa mathũku na ma kĩvũthya, ĩndĩ Mbalaka na Ndevola nĩmo mamwĩsĩ nesa. Nĩmaveveeiwe nĩ Ngai mamũkumye Yaeli wathinĩ woo. Maisye atĩĩ: ‘Nĩ mũathime kũvĩtũka aka,’ nũndũ wa ĩtambya yĩu woosie yĩkwonany’a aĩ na ũkũmbaũ. (Asili 4:22; 5:24) Ndevola ndaĩ na kĩwĩu. Ndaaĩw’a wĩ ũndũ wĩ vinya kũmũkumya Yaeli, ĩndĩ ũndũ ũla waĩ wa vata kwake nĩ kana ndeto sya Yeova nĩsyeanĩie.

Mũsumbĩ Yavini nĩwaminiwe vinya vyũ ĩla Sisela wooaiwe. Akanaani mayaĩ matonya kũnyamasya Aisilaeli ĩngĩ. Na kwondũ wa ũu, kweethĩwa na mũuo kwa ĩvinda ya myaka 40. (Asili 4:24; 5:31) Ũsu waĩ ũathimo mũnene kwa Ndevola, Mbalaka, na Yaeli ĩtina wa kũmũĩkĩĩa Yeova Ngai! Tweethĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu ta wa Ndevola, na tũimũthũkũma Yeova twĩ na ũkũmbaũ vamwe na kwĩkĩa angĩ vinya meke ũu, Yeova akatũtetheesya tũsinde mathĩna na tũyĩthĩwa na mũuo wa tene na tene.