Mĩaka ĩigana ũna mĩthiru, ũtũũro wa famĩlĩ mabũrũri-inĩ ma Rũraya nĩ ũcenjetie mũno. Nĩ kũrĩ hĩndĩ aciari moigaga, nacio ciana ikarũmĩrĩra. No rĩu, mĩciĩ-inĩ ĩmwe maũndũ mahanaga ta maagarũrũkire. Kwa ngerekano, ta wĩcirie maũndũ maya marĩ haha ma gwĩcirĩrio, no nĩ maũndũ mahaanĩkaga.

• Kahĩĩ ka mĩaka ĩna marĩ nduka-inĩ na nyina, gakoya gakaari. Nyina akageria gũkaiguithia ũũ: “Githĩ ndũrĩ na tũkaari tũingĩ?” No gakaugĩrĩria gakiugaga, “Nĩ ndĩrakenda!” Nyina akamenya ndangĩakoria ũguo. Agakagũrĩra tondũ nĩ aretigĩra karute funjo o ta mũtugo.

• Kairĩtũ ka mĩaka ĩtano, gakaingĩrĩra mĩario ya ithe na mũndũ ũngĩ mũgima. Gakoiga, “Nĩ nogire, ndĩrenda kũinũka!” Ithe akamba gũtithia kwaria, akainamĩrĩra agagathaitha agakeera: “No weterere hanini tu, kamamu?”

• James, wa mĩaka 12, agathitwo atĩ nĩ agũthũkĩire mwarimũ o rĩngĩ. Ithe wa James akarakarĩra mwarimũ handũ ha mũriũ. Akeera James, “Mwarimũ ũcio nĩ akuonagĩra mũno. Nĩ ngũmũthitanga kũrĩ kamĩtĩ ya cukuru.”

Maũndũ macio twarĩrĩria nĩ ma gwĩcirĩrio, no nĩ mekĩkaga. Maronania mathĩna makoragwo kuo mĩciĩ ĩrĩa aciari matũnagia ciana, magetĩkĩra ũrĩa wothe irenda, na “makamagirĩrĩria” kuumana na moimĩrĩro ma mĩtugo yao mĩũru. Ibuku rĩtagwo, The Narcissism Epidemic, riugĩte, “Nĩ ũndũ ũrathiĩ wongererekete kuona atĩ rĩu aciari nĩ maheete ciana nyinyi wĩyathi mũingĩ. Ihinda rĩtarĩ iraihu ihĩtũku, ciana nĩ ciamenyaga atĩ ti cio ciagĩrĩire kuuga ũrĩa gũgwĩkwo.”

 Hatarĩ nganja, aciari aingĩ nĩ merutanagĩria kũruta ciana ciao mĩtugo mĩega kũhĩtũkĩra kĩonereria kĩao kĩega, o hamwe na kũmarũnga na njĩra ya wendo rĩrĩa kwagĩrĩire. O na kũrĩ ũguo, ta ũrĩa ibuku rĩu rĩagwetwo riugĩte, aciari arĩa merutanagĩria kũrera ciana na njĩra njega, “makoragwo magĩĩka mũgarũ na ũrĩa andũ aingĩ mekaga.”

Gwathiire atĩa maũndũ magĩkinya hau? Mĩtugo yagĩte ũguo nĩkĩ?

Andũ amwe moigaga atĩ aciari maambĩrĩirie gũtũnũkia ciana ciao mĩaka-inĩ ya 1960, hĩndĩ ĩrĩa ataaramu meeraga aciari matikarakarie ciana. Moigaga, ‘Tuĩka mũrata, no ndũgaathane.’ ‘Kũgaathĩrĩria nĩ kwega gũkĩra kũrũnga.’ ‘Handũ ha kũrũnga ũndũ ũcio mũũru, magaathĩrĩrie rĩrĩa meka wega.’ Handũ ha gũkorũo na ũigananĩru igũrũ rĩgiĩ kũrũnga na kũgathĩrĩria ciana, ataaramu nĩ ta monanagia atĩ gũkũũma ciana no gũtũme ciigue ũũru na ũndũ ũcio ũtũme ithũũre aciari thutha-inĩ.

Kahinda kanini thutha ũcio, ataaramu ningĩ no maagathagĩrĩria bata wa mũndũ kwĩhe gĩtĩo. Nĩ ta maaguũririe o rĩmwe thiri ya mũndũ gũkorũo arĩ mũciari mwega na yarĩ ĩno: Reke ciana ciaku ciĩyone nĩ cia bata. Nĩ ma nĩ ũndũ wa bata kũmateithia makorũo na ũmĩrĩru. No ũrutani ũcio wa ataaramu wa kwĩhe gĩtĩo nĩ wakĩririe njano. Meerire aciari ũũ: ‘Wĩtheme kũhũthagĩra ciugo ta, aca, na nĩ ũũru’ na ‘ĩraga ciana ciaku atĩ nĩ cia mwanya na atĩ no ituĩke kĩrĩa gĩothe ingĩenda.’ Nĩ ta moigaga atĩ kwĩyona ũrĩ mwega nĩ kwa bata gũkĩra gũkorũo ũrĩ mwega.

Marigĩrĩrio-inĩ, amwe moigĩte atĩ ũrutani wa ataaramu acio nĩ ũtũmĩte ciana cione ta irĩ cia bata mũno na igatuĩka njahĩ kĩũmbĩrĩre. Ibuku rĩtagwo Generation Me riugĩte ũũ: “Ũndũ ũcio ũtũmĩte andũ aingĩ ethĩ makorũo mateharĩirie kũmenererio  kana rĩmwe na rĩmwe kũremwo nĩ kũhingia ũndũ mũna ũtũũro-inĩ.” Mũciari ũmwe ũgwetetwo ibuku-inĩ rĩu oigire atĩ kũrera mwana na njĩra ĩyo nĩ kũmũthũkia, tondũ angĩgeka ũrĩa gũtagĩrĩire wĩra-inĩ, no mũhaka mũnene wake akaamwĩra nĩ ahĩtia.

O ũrĩa mĩaka ĩrathiĩ, njĩra cia ũreri ikoretwo ikĩonania ũrĩa mawoni ma andũ marathiĩ makĩgarũrũkaga. Mũrutani ũmwe wĩtagwo Ronald G. Morrish aandĩkire ũũ: “Njĩra cia kũrũnga cikaraga igĩcenjagia. Ũndũ ũcio wonanagia ũgarũrũku mĩikarĩre-inĩ ya andũ.” * Nĩ ũndũ mũhũthũ mũno harĩ aciari gwĩkora ‘makĩagaagio magĩtwarangagwo nĩ ũrutani o wothe, ta arĩ rũhuho rũramahuruta.’—Aefeso 4:14.

Hatarĩ nganja, mwerekera ũrĩa ũrĩ kuo wa kwaga kũrũnga ciana nĩ ũkoretwo na moimĩrĩro moru. Mwerekera ũcio to kũregeria ũregeretie ũnene wa mũciari no nĩ nginya gũtiga ciana itarĩ na ũtongoria ũrĩa irabatara nĩguo ihote gũtua matua mega na ihote kũhiũrania na mũtũũrĩre irĩ na ũmĩrĩru.

Hihi nĩ harĩ njĩra ĩngĩ njega makĩria?