Aciari akwa meerutire ũhoro wa ma matahikanĩtie mĩaka-inĩ ya 1920. Ndaaciarirũo kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mwaka wa 1939 bũrũri-inĩ wa Ngeretha. Ndĩ mũnini nĩ ndathiaga mĩcemanio ya Gĩkristiano hamwe na aciari akwa, na thutha-inĩ ngĩingĩra Cukuru ya Ũtungata wa Gĩtheokrasi. Ndaarutire mĩario yakwa ya mbere ndĩna mĩaka ĩtandatũ. Nginya ũmũthĩ ũyũ, nĩ ndirikanaga mĩario ĩyo tondũ ndaarĩ mũnini ũũ atĩ ndabatarire kũigĩrũo kĩndũ na thĩ gĩa gũkinya nĩguo hote gũkinyĩra harĩa ndaagĩrĩirũo kũigĩrĩra Bibilia yakwa ngĩthoma. Ndaarĩ na guoya mũno nĩ ũndũ wa kũrũgama mbere ya andũ agima.

Ndambĩrĩria kũhunjia, baba aanyandĩkagĩra ũhoro mũnini gakandi-inĩ karĩa ndahũthagĩra ũtungata-inĩ. Riita rĩa mbere gũthiĩ kũhunjia ndĩ wiki ndaarĩ na mĩaka ĩnana. Nĩ ndaakenire mũno rĩrĩa mũndũ ũrĩa ndahunjĩirie aathomire gakandi gakwa na agĩtĩkĩra o rĩo ibuku rĩetagwo “Let God Be True”! Ndaathiire ndeng’erete kwĩra baba ũhoro ũcio. Nĩ ndakenagĩra mũno ũtungata na mĩcemanio, na nĩ ciandeithirie gũkũria wendi wa gũtungatĩra Jehova mahinda mothe.

Nĩ ndaambĩrĩirie kũhutio makĩria nĩ ũhoro wa ma rĩrĩa baba aambĩrĩirie kũnjĩtĩria ngathĩti ya Mũrangĩri. O ngathĩti yoka, nĩ ndakoragwo na kĩyo gĩa kũmĩthoma. Nĩ ndaambĩrĩirie kwĩhoka Jehova makĩria, na ũndũ ũcio ũgĩtũma ndĩmwĩyamũrĩre.

Mwaka-inĩ wa 1950, twĩna famĩlĩ itũ nĩ twathiire kĩgomano-inĩ kĩarĩ na kĩongo “Wongerereku Thĩinĩ wa Ithondeka rĩa Jehova,” taũni-inĩ ya New York. Kĩongo kĩa mũthenya wa Aramithi Agosti 3, kĩarĩ “Mũthenya wa Amishonarĩ.” Mũthenya ũcio, Mũrũ wa Ithe Witũ Carey Barber, ũrĩa thutha-inĩ watuĩkire wa Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia nĩwe warutire mĩario ya ũbatithio. Akĩrĩkĩrĩria mĩario yake, nĩ ooririe ciũria iria igĩrĩ ciũragio arĩa marabatithio, na ngĩrũgama ngiuga, “Ĩĩ!” O na gũtuĩka ndaarĩ na  mĩaka 11, nĩ ndaamenyire atĩ itua rĩu ndaatuĩte rĩarĩ rĩa bata. O na kũrĩ ũguo, nĩ ndeetigagĩra kũingĩra maĩ-inĩ tondũ ndiakoretwo nderuta gũtubĩra. No baba mũnini nĩ aandwarire harĩa haabatithanagĩrio na akĩnjĩra ndikamake gũtirĩ ũndũ ũkũhĩtana. Na nĩ ma gũtirĩ ũndũ wahĩtanire tondũ ndabatithirio na ihenya ũũ atĩ, o na magũrũ makwa matiakinyire thĩ. Ndabatithirio nĩ mũrũ wa Ithe witũ ũmwe, nake mũrũ wa Ithe witũ ũngĩ akĩnjoya akĩnduta hau haabatithanagĩrio. Kuuma mũthenya ũcio wa bata, Jehova akoretwo akĩnũngĩra njĩra ciakwa.

Ndarĩkia cukuru nĩ ndendaga kwambĩrĩria ũpainia no arutani nĩ maanjĩkĩrire ngoro thingate gĩthomo kĩa igũrũ. Nĩ ndamathikĩrĩirie na ngĩthiĩ yunivasĩtĩ, no thutha wa ihinda inini nĩ ndonire atĩ ndingĩhota gũthiĩ na mbere ũhoro-inĩ wa ma, na ihinda-inĩ o rĩu thiĩ na mbere na mathomo makwa na kwoguo ngĩtua itua rĩa gũtiga cukuru. Nĩ ndahoire Jehova igũrũ rĩgiĩ ũndũ ũcio, na ngĩandĩkĩra arutani marũa ma gĩtĩo, ngĩmataarĩria atĩ nĩ ingĩatigire cukuru mũthia-inĩ wa mwaka ũcio wa mbere. Nĩ ndaambĩrĩirie ũpainia o rĩo, ndĩna ma atĩ Jehova nĩ ekũndeithia.

Ndaambĩrĩirie ũtungata wa mahinda mothe, mweri-inĩ wa Julaĩ 1957, taũni-inĩ ya Wellingborough. Nĩ ndoririe ariũ a Ithe witũ arĩa maarĩ Betheli ya London kana no manjĩrĩre painia ũrĩ na ũmenyeru ũrĩa ingĩthiĩ gũtungata hamwe nake. Nĩ maanjĩrire no tũtungate hamwe na Mũrũ wa Ithe Witũ Bert Vaisey, ũrĩa wandutire maũndũ maingĩ na akĩndeithia kũgĩa na mũtaratara mwega wa kũhunjia. Kĩũngano-inĩ kĩu twatungataga tũrĩ niĩ, Mũrũ wa Ithe Witũ Vaisey, na aarĩ a Ithe witũ angĩ atandatũ akũrũ. Nĩ ndakoragwo na mĩeke mĩingĩ ya gwaka wĩtĩkio wakwa harĩ Jehova na gũtaarĩria wĩtĩkio wakwa, kũgerera kũhaarĩria na kũnyitanĩra thĩinĩ wa mĩcemanio.

Nĩ ndaacokire ngĩohwo njera ihinda inini nĩ ũndũ wa kũrega kũingĩra njeshi-inĩ, na ndoima ngĩmenyana na mwarĩ wa Ithe warĩ painia wa mwanya wetagwo Barbara. Nĩ twahikanirie mwaka wa 1959, na nĩ twehaarĩirie gũthiĩ o kũrĩa guothe tũngĩatũmirũo. Twambire tũgĩtũmwo Lancashire, mwena wa rũgongo wa bũrũri wa Ngeretha. Thutha ũcio mweri-inĩ wa Janũarĩ 1961, nĩ ndetirũo kĩrathi kĩa mweri ũmwe gĩa Cukuru ya Ũtungata wa Ũthamaki kĩrĩa gĩekĩirũo Betheli ya London. Thutha wa kũrĩkia kĩrathi kĩu, nĩ ndaaheirũo wĩra iteerĩgagĩrĩra wa gũceeragĩra ciũngano. Nĩ ndaamenyeririo kwa ihinda rĩa ciumia igĩrĩ taũni-inĩ ya Birmingham nĩ mũrori ũmwe wa mũthiũrũrũko warĩ na ũmenyeru, na Barbara nĩ eetĩkĩririo gũkorũo hamwe na ithuĩ. Twarĩkia kũmenyerio nĩ twathiire kũrĩa twatũmirũo kaũntĩ-inĩ ya Lancashire na ya Cheshire.

Mweri-inĩ wa Agosti 1962 tũthiĩte rũtha, nĩ twamũkĩrire marũa kuuma kũrĩ wabici ya rũhonge. Marũa-inĩ macio kwarĩ na fomu iria mũndũ aihũragia agĩthiĩ Cukuru ya Gileadi. Thutha wa kũhoya igũrũ rĩgiĩ ũndũ ũcio twĩ na Barbara, nĩ twaihũririe fomu icio na tũgĩcitũma o na ihenya kũrĩ wabici ya rũhonge o ta ũrĩa twerĩtwo twĩke. Mĩeri ĩtano thutha ũcio, nĩ twathiire kĩrathi kĩa 38 kĩa Gileadi kĩrĩa gĩekĩirũo Brooklyn, New York kwa ihinda rĩa mĩeri ikũmi.

Cukuru-inĩ ĩyo, nĩ twarutirũo maũndũ maingĩ megiĩ Kiugo kĩa Ngai, ithondeka rĩake, na ũhoro wĩgiĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ thĩinĩ wa thĩ yothe. Tũtiarĩ  na ũmenyeru mũnene tondũ twarĩ o na mĩaka mĩrongo ĩĩrĩ na kĩndũ tu, na kwoguo nĩ twerutire maũndũ maingĩ kuuma kũrĩ arutwo acio angĩ. Nĩ ndakenaga mũno kũruta wĩra wa kĩrathi o mũthenya hamwe na Mũrũ wa Ithe Witũ ũmwe watũthomithagia wetagwo Fred Rusk. Ũndũ ũmwe aatĩtĩrithagia kaingĩ nĩ bata wa kũrũnga na njĩra ya ũthingu, na ũguo nĩ kuuga, hingo ciothe gũtigĩrĩra atĩ ũtaaro ũrĩa mũndũ araheana wĩhocetie harĩ Maandĩko. Ariũ a Ithe witũ marĩ na ũmenyeru ta Nathan Knorr, Frederick Franz, na Karl Klein nĩ maatũrutĩire mĩario hĩndĩ ĩyo twarĩ cukuru. Ningĩ nĩ twerutire maũndũ maingĩ kuumana na kĩonereria kĩa wĩnyihia kĩa Mũrũ wa Ithe Witũ A. H. Macmillan, ũrĩa watũrutire ũhoro wĩgiĩ ũrĩa Jehova aateithirie andũ ake hĩndĩ ĩrĩa ariũ a Ithe witũ ithondeka-inĩ maageragĩra maũndũ maritũ kuuma mwaka wa 1914 nginya kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mwaka wa 1919.

Tũrĩ hakuhĩ kũrĩkia Cukuru ya Gileadi, Mũrũ wa Ithe Witũ Knorr nĩ aatwĩrire twĩna Barbara atĩ tũngĩatũmirũo bũrũri-inĩ wa Burundi thĩinĩ wa Afrika. Nĩ twathiire na ihenya thĩinĩ wa library ya Betheli gwetha Ibuku rĩa Mwaka nĩguo tuone Burundi kwarĩ na ahunjia aigana. Nĩ twagegire mũno tuona atĩ gũtirĩ handũ hoonanĩtio Burundi kwarĩ na ahunjia aigana. Na njĩra nguhĩ, twathiaga kũndũ tũtoĩ o na hanini na gũtaahunjĩtio o na hanini. Ũndũ ũcio nĩ watũmire tũtangĩke mũno. No thutha wa kũhoya, nĩ twaiguire twahoorera.

Twakinya kũu, twakorire maũndũ mothe ta rĩera, ũndũire, na rũthiomi irĩ ngũrani mũno na ũrĩa twamenyerete. Twabataraga kwĩruta Kĩfaranja. Ningĩ nĩ twabataraga gwetha handũ ha gũikara. Thikũ igĩrĩ thutha witũ gũkinya Burundi, mũrũ wa Ithe witũ Harry Arnott, ũrĩa twarĩ nake Cukuru ya Gileadi nĩ aatũcereire agĩcoka bũrũri-inĩ wa Zambia kũrĩa aatungataga. Nĩ aatũteithirie tũkĩona nyũmba ĩmwe ĩrĩa yatuĩkire nyũmba ya mbere ya amishonarĩ. O na kũrĩ ũguo, thutha wa gũikaranga ihinda inini nĩ twaambĩrĩirie gũũkĩrĩrũo nĩ anene a thirikari tondũ matioĩ ũhoro wĩgiĩ Aira a Jehova. O hĩndĩ tũrambĩrĩria gũkenera ũtungata witũ bũrũri-inĩ ũcio, anene a thirikari nĩ maatwĩrire atĩ tũtingĩthiĩ na mbere gũikara kũu tũtarĩ na marũa metĩkĩrĩku ma kũruta wĩra. Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ twabatarire kuuma bũrũri-inĩ ũcio tũgĩthamĩra bũrũri-inĩ wa Uganda.

Nĩ twetigagĩra gũthiĩ Uganda tũtarĩ na visa, no nĩ twehokire atĩ Jehova nĩ egũtũteithia. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe kuuma Canada ũrĩa watungataga kũndũ kũrĩ na bata mũnene wa ahunjia bũrũri-inĩ wa Uganda, nĩ aataarĩirie anene a thirikari arĩa maarũmbũyagia ũhoro wĩgiĩ andũ arĩa marathamĩra bũrũri-inĩ ũcio ũhoro witũ, na magĩtwĩtĩkĩria gũikara kuo ihinda rĩa mĩeri ĩigana ũna, nginya tũgĩe na marũa  metĩkĩrĩku ma gũikara bũrũri-inĩ ũcio. Ũndũ ũcio nĩ watũmire tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ aratũteithia.

Maũndũ bũrũri-inĩ wa Uganda maarĩ ngũrani mũno na Burundi. Wĩra wa kũhunjia nĩ waambĩrĩirie Uganda, o na gũtuĩka kwarĩ na Aira a Jehova 28 tu bũrũri-inĩ wothe. Ningĩ icigo-inĩ cia kũu nĩ twakoraga andũ aingĩ marahota kwaria Gĩthũngũ. No thutha wa ihinda inini nĩ tuonire atĩ nĩguo tũhote gũteithia andũ arĩa marakenio nĩ ũhoro mahote gũkũra kĩĩroho, nĩ twabataraga naarĩ kwĩruta rũthiomi rũmwe rwa kũu. Twambĩrĩirie kũhunjia gĩcigo-inĩ gĩa Kampala kũrĩa andũ aingĩ maaragia Luganda, na kwoguo tũkĩona nĩ wega twĩrute rũthiomi rũu. Nĩ twaikarire mĩaka ĩigana ũna tũgĩkaamenya kwaria rũthiomi rũu wega, no gwĩka ũguo nĩ gwatũteithirie kũgĩa na moimĩrĩro mega ũtungata-inĩ. Kũmenya rũthiomi rũu ningĩ nĩ gwatũteithirie kũmenya maũndũ marĩa arutwo aitũ a Bibilia maabataraga. Ningĩ arutwo a Bibilia nĩ maahotaga kwĩyaria magatwĩra ũrĩa maraigua igũrũ rĩgiĩ maũndũ marĩa mareruta.

Nĩ twakenagĩra mũno gũteithĩrĩria andũ enyihia kũmenya ũhoro wa ma, na kwoguo rĩrĩa twaheirũo wĩra wa gũceeragĩra ciũngano bũrũri-inĩ ũcio wothe nĩ twakenire o na makĩria. Hĩndĩ ĩyo twarĩ rungu rwa wabici ya rũhonge ya Kenya, na nĩ twaheirũo wĩra wa gũthiĩ bũrũri-inĩ wa Uganda wothe tũkĩroraga kũndũ kũrĩa kũrĩ na bata mũnene wa ahunjia kũngĩbatara mapainia a mwanya. Kũndũ kũingĩ nĩ twathiaga tũkanyitwo ũgeni na tũkonio ũtugi na njĩra ya mwanya nginya nĩ andũ matarĩ macemania na Aira a Jehova. Matũhaaragĩria irio na magatũma tũigue twĩ mũciĩ.

Hingo ĩmwe nĩ ndaathiire rũgendo rwa mwanya. Ndoimire Kampala ngĩthiĩ na mũgithi ihinda rĩa thikũ igĩrĩ nginya Mombasa, ngĩcoka ngĩkuuo nĩ meri nginya gĩcigĩrĩra-inĩ kĩa Seychelles, kĩrĩa gĩkoragwo iria-inĩ rĩa Indian Ocean. Thutha-inĩ kuuma mwaka wa 1965 nginya 1972 nĩ twambĩrĩirie gũthiaga na Barbara maita maingĩ ngĩthiĩ Seychelles. Ihinda-inĩ rĩu kwarĩ na ahunjia o erĩ tu, no thutha-inĩ nĩ kwagĩire na gĩkundi na thutha-inĩ gũkĩgĩa na kĩũngano. Ningĩ nĩ ndaathiire ng’endo ingĩ gũceerera ariũ a Ithe witũ bũrũri-inĩ wa Eritrea, Ethiopia, na Sudan.

Ihinda-inĩ rĩu, maũndũ nĩ maacenjirie mũno bũrũri-inĩ wa Uganda tondũ kũrĩ hĩndĩ ĩmwe njeshi yagarũrire thirikari. Maũndũ nĩ maaritũhire mũno mĩaka ĩrĩa yarũmĩrĩire, na ũndũ ũcio nĩ watũmire nyone bata wa gwathĩkĩra ũtaaro wa Bibilia wa ‘kũrĩha Kaisari indo cia Kaisari. ‘ (Mar. 12:17) Hĩndĩ ĩmwe nĩ gwatuĩkire atĩ mũndũ o wothe ũtarĩ wa Uganda, aagĩrĩirũo kwĩyandĩkithia ceceni-inĩ ya borithi ĩrĩa yarĩ hakuhĩ nake. Nĩ twekire ũguo o na ihenya. Thikũ nini thutha ũcio, tũthiĩte na ngaari twĩna mũmishonarĩ ũngĩ, thigari nĩ ciokire harĩ ithuĩ. Ũndũ ũcio nĩ watũmakirie mũno. Thigari icio cioigire atĩ tũrĩ athigani na kwoguo igĩtũnyita na igĩtũtwara ceceni-inĩ nene ya borithi, na twathiĩ kũu tũgĩtaarĩria atĩ ithuĩ twarĩ amishonarĩ mendete thayũ. Nĩ twageririe kũmataarĩria atĩ ithuĩ nĩ tweyandĩkithĩtie ceceni-inĩ ya borithi no matiatũthikĩrĩirie. Nĩ twatwarirũo nginya ceceni-inĩ ya borithi ĩrĩa yarĩ hakuhĩ na kũrĩa twaikaraga. Twakinya kũu nĩ twakenire mũno tondũ mũthigari ũmwe watuonete tũkĩyandĩkithia nĩ aatũmenyire na agĩtũririkana na kwoguo akĩra mũthigari ũcio watũrehete atũrekererie.

Mahinda-inĩ macio nĩ twakoragwo na ihinda iritũ mũno rĩrĩa twarũgamio nĩ njeshi barabara-inĩ, na makĩria rĩrĩa twarũgamio nĩ thigari iria ciakoragwo inyuĩte njohi mũno. O na kũrĩ ũguo, hĩndĩ ciothe ciatũrũgamia nĩ twahoyaga Jehova na tũkagĩa na thayũ wa meciria na nĩ ciatwĩtĩkagĩria tũkahĩtũka. Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ mwaka-inĩ wa 1973, thirikari nĩ yoigire atĩ amishonarĩ othe moime Uganda.

 O rĩngĩ, tũgĩcenjerio ũtungata tũgĩtũmwo bũrũri-inĩ wa Côte d’Ivoire ũrĩa ũkoragwo Ithũĩro rĩa Afrika. Ũcio warĩ ũgarũrũku mũnene mũno harĩ ithuĩ tondũ twakorire kũu kũrĩ na ũndũire ũngĩ ngũrani, na ningĩ twabataraga kwaragia Kĩfaranja hĩndĩ ciothe, na nĩ twabataraga kũgarũrĩra ũtũũro witũ nĩguo tũhote gũikarania na amishonarĩ arĩa angĩ mooimĩte kũndũ gũtiganĩte thĩinĩ wa thĩ. Ĩndĩ no twathiire na mbere kuona Jehova agĩtũtongoria tondũ nĩ tuoonaga andũ enyihia marĩ na ngoro njega marakenio nĩ ũhoro wa ma na makawĩtĩkĩra na ihenya. Nĩ tweyoneire ũrĩa Jehova aatũrũngĩire njĩra citũ nĩ ũndũ wa kũmwĩhoka.

Thutha ũcio tũterĩgĩrĩire, Barbara nĩ aamenyekire atĩ aarĩ na mũrimũ wa kansa. Nĩ twathiaga Rũraya maita maingĩ nĩguo tũgeethe ũrigitani, no gũkinyĩria mwaka wa 1983 nĩ tuoonire atĩ kũringana na ũrĩa mũrimũ wake wahaanaga tũtingĩahotire gũthiĩ na mbere gũtungata Afrika. Ũndũ ũcio nĩ watũragire ngoro mũno tũrĩ ithuerĩ!

Twacoka, twathiire gũtungata Betheli ya London no mũrimũ wa Barbara nĩ wathiire na mbere kũneneha, na mũthia-inĩ agĩkua. Famĩlĩ ya Betheli nĩ yandeithirie mũno. Nĩ harĩ mũrũ wa Ithe witũ ũmwe na mũtumia wake maandeithirie mũno gwĩtĩkĩra ũgarũrũku ũcio na gũthiĩ na mbere kwĩhoka Jehova. Thutha-inĩ nĩ ndaamenyanire na mwarĩ wa Ithe witũ Ann ũrĩa watungataga Betheli rĩmwe na rĩmwe, na ũrĩa watungatĩte mbere ĩyo arĩ painia wa mwanya na wendo wake harĩ Jehova nĩ watũmire nyone atĩ nĩ eendete maũndũ ma kĩĩroho. Nĩ twahikanirie nake mwaka wa 1989, na tũkoretwo tũgĩtungata Betheli ya London kuuma hĩndĩ ĩyo.

Kuuma mwaka wa 1995 nginya 2018, nĩ ndakeneire mweke wa gũtũmwo nĩ wabici nene ya Aira Jehova gũceerera mabũrũri matiganĩte na ngĩceerera mabũrũri hakuhĩ 60. Mabũrũri-inĩ macio mothe twathiire, nĩ tuoonaga ũrĩa Jehova aarũmbũyagia andũ ake gũtekũmakania moritũ marĩa maageragĩra.

Mwaka wa 2017 nĩ twagĩire na mweke wa gũtũmwo Afrika. Nĩ ndaakenire mũno gũtwara Ann Burundi kũrĩa ndaatungatĩte mbere ĩyo, na nĩ twagegire mũno kuona ũrĩa andũ aingĩ metĩkĩrĩte ũhoro wa ma bũrũri-inĩ ũcio. Ningĩ nĩ ndaakenire kuona atĩ barabara-inĩ ĩmwe ndaahunjagia nyũmba kwa nyũmba mwaka-inĩ wa 1964 nĩho rĩu Betheli yakĩtwo, na bũrũri ũcio rĩu ũrĩ na ahunjia makĩria ma 15,500.

Mwaka-inĩ wa 2018 narĩo nĩ ndakenire mũno rĩrĩa ndeerirũo mabũrũri marĩa ingĩaceereire. Bũrũri ũmwe ndaarĩ njerere nĩ Côte d’Ivoire. Rĩrĩa twakinyire taũni nene ya bũrũri ũcio ĩrĩa ĩtagwo Abidjan, ndaiguire ta ndacoka mũciĩ. Twakinya nyũmba-inĩ ĩrĩa twaheirũo tũikare Betheli, nĩ ndaarorire namba cia thimũ nĩguo menye nũũ waikaraga nyũmba-inĩ ĩrĩa yariganĩtie na nyũmba ĩyo twaheetwo. Ngĩona atĩ nĩ mũrũ wa Ithe witũ wetagwo Sossou, na ngĩririkana atĩ nĩ harĩ mũrũ wa Ithe witũ wetagwo ũguo watungataga arĩ mũrori wa taũni rĩrĩa ndaarĩ Abidjan. Ngĩciria atĩ nĩwe ũcio, no nĩ ndakenire mũno thutha-inĩ rĩrĩa ndaamenyire atĩ nĩ mũrũ wake.

Jehova nĩ ahingĩtie kĩĩranĩro gĩake. Maũndũ-inĩ mothe maritũ marĩa ngereire nĩ nyonete atĩ mũndũ angĩhoka Jehova, Jehova nĩ amũrũngagĩra njĩra ciake. Nĩ tũrerutanĩria biũ gũthiĩra njĩra-inĩ ĩno ya muoyo tondũ ũtheri wayo ũthiaga o na mbere ũkĩongererekaga nginya rĩrĩa tũkaingĩra thĩinĩ wa thĩ njerũ.—Thim. 4:18.