“Rĩmwe na rĩmwe nĩ hotaga kũgirĩrĩria kanua gakwa, no mahinda-inĩ mangĩ nĩ ndĩkoraga ngĩaria itecirĩtie!”​—James.

 “Hĩndĩ ĩrĩa ndĩratangĩka, njaragia itecirĩtie, narĩo rĩrĩa ndĩ mũkenu, ngaria gũkĩria njano. Kwoguo rĩrĩa rĩothe ndatua kwaria, ndĩkoraga nĩ hĩtirie.”​—Marie.

 Bibilia yugaga: “Rũrĩmĩ . . . nĩ mwaki” na “Kamwaki kanini kagwatagia mũtitũ mũnene!” (Jakubu 3:5, 6) Hihi kaingĩ nĩ wĩkoraga thĩna-inĩ nĩ ũndũ wa mĩario yaku? Angĩkorũo nĩ wĩkoraga ũndũ-inĩ ta ũcio, gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ gĩgũgũteithia.

•  Nĩ kĩĩ gĩtũmaga njarie maũndũ moru?

•  Kũgirĩrĩria rũrĩmĩ

•  Ũrĩa andũ a riika rĩaku maroiga

 Kwaga gũkinyanĩra. Bibilia yugaga: “Ithuothe nĩ tũhĩngagwo maita maingĩ. Angĩkorũo mũndũ ndahĩngĩkaga akĩaria, ũcio nĩ mũkinyanĩru.” (Jakubu 3:2) Tondũ tũtirĩ akinyanĩru, nĩ tũhĩngagwo to rĩrĩa tũrathiĩ, no nĩ nginya rĩrĩa tũraria tũgekora nĩ twaririe maũndũ moru.

 “Tondũ meciria makwa ti makinyanĩru o hamwe na rũrĩmĩ rwakwa, ingĩkorũo ndĩ mũkĩgu ingiuga atĩ no hote gũcigirĩrĩria na njĩra nginyanĩru.”​​—Anna.

 Kwaria gũkĩria njano. Bibilia yugaga: “Hĩndĩ ĩrĩa ciugo ciaingĩha, mehia matingĩĩthemwo.” (Thimo 10:19) Andũ arĩa maragia mũno na magathikĩrĩria o hanini, nĩ makoragwo na ũhotekeku mũnene wa kũhĩtĩria andũ arĩa angĩ na njĩra ya kuuga maũndũ moru.

 “Andũ arĩa ogĩ to mũhaka makorũo nĩo mararia hingo ciothe. Jesu nĩwe wanakorũo arĩ mũndũ ũrĩa mũũgĩ mũno thĩinĩ wa thĩ, no mahinda-inĩ mamwe nĩ aakiraga.”​​—Julia.

 Ciugo cia gũtuurithia. Bibilia yugaga: “Ciugo itecirĩtio nĩ ta gũthecanga na rũhiũ rwa njora.” (Thimo 12:18) Ngerekano ĩmwe ya ciugo itecirĩtio wega, nĩ ciugo cia gũtuurithia kana ciugo cia kũnyararithia andũ arĩa angĩ. Andũ arĩa maragia ciugo cia gũtuurithia no moige, “Nĩ itherũ nyuma narĩo!” No kũhũthĩra ciugo cia kũnyararithia andũ arĩa angĩ gũtibatiĩ kuoywo na itherũ. Bibilia ĩtwĩraga tweherie “irumi, o hamwe na maũndũ mothe moru.”​—Aefeso 4:31.

 “Nĩ nyendete itherũ na gũkenia andũ, maũndũ marĩa matũmaga njarie ciugo cia gũtuurithia na ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga nyingĩre ũgwati-inĩ maita maingĩ.”​​—Oksana.

 Kũgirĩrĩria rũrĩmĩ ti ũndũ mũhũthũ, no motaaro ma Bibilia no matũteithie. Kwa ngerekano, ta rora motaaro maya marũmĩrĩire.

 “Aragiai na ngoro cianyu, . . . na mwĩkiragĩre.”​—Thaburi 4:4.

 Rĩmwe na rĩmwe ũndũ ũrĩa mwega makĩria nĩ kwaga kwaria. Mũirĩtu ũmwe wĩtagwo Laura ooigire: “Ũrĩa njiguaga rĩrĩa ndĩ mũrakaru, tiguo njokaga kũigua thutha-inĩ. Thutha wa marakara kũrikĩra, nĩ ngenaga gũkorũo atĩ ndinoiga ũndũ ũrĩa ngwendaga kuuga.” O na gũkira sekondi cigana ũna no gũgũteithie kwaga kuuga ũndũ ũrĩa ũtagĩrĩire.

 “Githĩ gũtũ gũtithuthuragia ciugo o ta ũrĩa rũrĩmĩ rũcamaga irio?”​—Ayubu 12:11.

 Ciũria ici irũmĩrĩire no igũteithie kũmenya kana ũndũ ũrĩa ũrenda kuuga nĩ ũgũkũingĩria thĩna-inĩ:

•   Hihi ũndũ ũrĩa ndĩrenda kuuga nĩ wa ma? Ũndũ ũcio nĩ mwega? Hihi no mũhaka ndĩuge?​—Aroma 14:19.

•   Mũndũ ũngĩ angĩnjĩra ũndũ ũcio ingĩigua atĩa?​—Mathayo 7:12.

•   Ũndũ ũcio nĩ ũkuonania nĩ ndĩratĩa mawoni ma andũ arĩa angĩ?​—Aroma 12:10.

•   Hihi rĩrĩ nĩrĩo ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire rĩa kuuga ũndũ ũcio?​—Kohelethu 3:7.

 “Mũrĩ na wĩnyihia onagai arĩa angĩ marĩ a bata kũmũkĩra.”​​—Afilipi 2:3.

 Ũtaaro ũcio no ũgũteithie gũkorũo na mawoni marĩa magĩrĩire kwerekera andũ arĩa angĩ, ũndũ ũrĩa ũngĩgũteithia kũgirĩrĩria kanua gaku na gwĩciria ũtanamba kwaria. O na angĩkorũo hihi nĩ ũkuugĩte ũndũ ũrĩa ũtagĩrĩire, wĩnyihia no ũgũteithie gũcũnga mũhera o na ihenya ũrĩa kwahoteka. (Mathayo 5:23, 24) Kuumania na hau, wĩrutanĩrie kũgirĩrĩria rũrĩmĩ rwaku.