عىلىم جانە كيەلى كىتاپتاعى جاراتۋ ٸسى
كەيبىر ادامدار قۇداي ٴسوزى كيەلى كىتاپتى وقي وتىرىپ، سوندا سيپاتتالعان تىرشىلىكتىڭ جاراتىلۋى جايلى مالىمەتتى تىكەلەي ٴتۇسىنىپ جاتادى: ولار بۇكىل الەم التى-اق تاۋلىكتە، وسىدان بىرنەشە مىڭ جىل بۇرىن عانا جاراتىلدى دەپ ويلايدى. الايدا كەيبىرەۋلەر بۇل عىلىمعا قايشى كەلەدى، ويتكەنى ايعاقتارعا ساي، عالامنىڭ پايدا بولعانىنا الدەقايدا كوپ ۋاقىت بولدى دەپ ەسەپتەيدى.
شىندىعىنا كەلگەندە، كيەلى كىتاپ پەن عىلىمنىڭ اراسىندا ەش قايشىلىق جوق. كيەلى كىتاپتى مۇقيات زەرتتەۋ ارقىلى وسىعان كوز جەتكىزۋگە بولادى. قازىر بۇل كىتاپتا شىن مانىندە نە ايتىلعانىن قاراستىرىپ كورەيىك.
كيەلى كىتاپ جەر مەن عالام التى-اق تاۋلىكتە، وسىدان بىرنەشە مىڭ جىل بۇرىن عانا جاراتىلدى دەپ ۇيرەتپەيدى
عالام قاشان پايدا بولدى؟
كيەلى كىتاپتىڭ العاشقى تاراۋى مىناداي انىق تا پارمەندى سوزدەرمەن باستالادى: «اۋەل باستا قۇداي اسپان مەن جەردى جاراتتى» (جاراتىلىس 1:1). بىرقاتار كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى بۇل جايتتار سول تاراۋدىڭ 3 ٴشى تارماعىنان باستاپ باياندالاتىن جاراتۋ كۇندەرىنە كىرمەگەنىن راستايدى. بۇدان مىناداي ماڭىزدى قورىتىندى شىعادى: جەر پلانەتاسى جانە بۇكىل عالام جاراتۋ كۇندەرىنەن بۇرىن پايدا بولىپ، بەلگىسىز ۋاقىت بويى بار بولعان.
گەولوگتار مەن استرونومداردىڭ ەسەپتەۋىنشە، جەردىڭ پايدا بولعانىنا 4 ميلليارد، ال عالامنىڭ پايدا بولعانىنا 15 ميلليارد جىل بولدى. وسى ايعاقتارعا جاراتىلىس 1:1 دەگى سوزدەر قايشى كەلە مە؟ جوق. كيەلى كىتاپتا «اسپان مەن جەردىڭ» جاسى ناقتى كورسەتىلمەگەن. دەمەك، بۇل ورايدا كيەلى كىتاپ پەن عىلىمنىڭ اراسىندا قايشىلىق جوق.
جاراتۋ كۇندەرى قانشا ۋاقىتقا سوزىلدى؟
ال جاراتۋ كۇندەرىنىڭ ۇزاقتىعى جايلى نە دەۋگە بولادى؟ ولاردىڭ ٴارقايسىسى تۋرا ماعىنادا 24 ساعاتقا سوزىلعان با؟ كيەلى جازبالاردى مۇقيات قاراستىرار بولساق، ولاي ەمەس ەكەنىن كورەمىز. كيەلى كىتاپتا «كۇن» دەپ اۋدارىلعان ەۆرەي ٴسوزى 24 ساعاتقا سوزىلعان ٴبىر تاۋلىكتى عانا بىلدىرمەيدى، ول ۋاقىتتىڭ ٵرتۇرلى ۇزاقتىعىنا نۇسقاۋى مۇمكىن. مىسالى، مۇسا پايعامبار ەكى جاعدايدا دا — جاراتۋ كۇندەرىنىڭ جەكە ٴارقايسىسى تۋرالى ايتقاندا دا، بارلىق التى كۇندى ٴبىر كەزەڭ رەتىندە سيپاتتاعاندا دا — وسى ەۆرەي ٴسوزىن قولدانعان (جاراتىلىس 2:4) a. بۇعان قوسا، ٴبىرىنشى جاراتۋ كۇنى قۇداي «جارىقتى كۇن، ال قارا تۇنەكتى ٴتۇن دەپ اتاعان» (جاراتىلىس 1:5). بايقاساق، مۇنداعى «كۇن» ٴسوزى ٴبىر تاۋلىكتىڭ جارتىسىنا عانا نۇسقايدى. وسى ايتىلعانداردان مىناداي قورىتىندى شىعادى: كيەلى كىتاپ ٵربىر جاراتۋ كۇنى تۋرا ماعىنادا 24 ساعاتقا سوزىلدى دەپ ويلاۋعا ەش نەگىز بەرمەيدى.
سوندا جاراتۋ كۇندەرى قانشا ۋاقىتقا سوزىلدى؟ كيەلى كىتاپتا بۇل ناقتى كورسەتىلمەگەن. سويتسە دە جاراتۋ كۇندەرىنىڭ قالاي سيپاتتالعانىنا قاراپ، ولاردىڭ وتە ۇزاق ۋاقىتتى قامتىعانىن كورۋگە بولادى.
التى جاراتۋ مەرزىمى
مۇسا پايعامبار تىرشىلىكتىڭ جاراتىلۋىن ەۆرەي تىلىندە ٵرى جەر بەتىندە تۇرعان ادامنىڭ تاراپىنان بايانداعان. وسى ەكى جايتتى جانە عالامنىڭ التى جاراتۋ «كۇنىنەن»، ياعني مەرزىمىنەن، بۇرىن پايدا بولعانىن ەسكەرگەنىمىز جاراتۋ كۇندەرىنىڭ اناعۇرلىم ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلعانىن تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى.
كەي جاراتىلىستاردىڭ پايدا بولۋى بىرنەشە «كۇنگە» سوزىلعان
تىرشىلىكتىڭ جاراتىلۋى جايلى ۇزىندىگە مۇقيات دەن قويساق، كەي جايتتاردىڭ بىرنەشە «كۇنگە» جالعاسقانىن بايقاۋعا بولادى. مىسالى، كۇندى الايىق. ول ٴبىرىنشى جاراتۋ «كۇنىنە» دەيىن پايدا بولعانمەن، جارىعى ٵلى جەر بەتىنە تۇسپەگەن ەدى. بۇعان جەر شارىن قورشاپ تۇرعان قالىڭ بۇلت قاباتى كەدەرگى بولعان كورىنەدى (ٵيۇپ 38:9). بۇلتتار ٴبىرىنشى «كۇنى» سەيىلە باستادى دا، جارىق جەر بەتىنە تۇسەتىن بولدى b.
ەكىنشى «كۇنى» اتموسفەرا تازارا تۇسكەن كورىنەدى. وسىنىڭ ارقاسىندا قالىڭ بۇلت قاباتى مەن مۇحيت اراسىندا كەڭىستىك پايدا بولدى. اتموسفەرا بىرتە-بىرتە تولىعىمەن تازارىپ، ٴتورتىنشى «كۇنى» اسپاندا كۇن مەن اي پايدا بولدى (جاراتىلىس 1:14—16). باسقاشا ايتقاندا، ولار جەر بەتىندە تۇرعان ادامعا كورىنەتىن بولدى. بۇل جايتتار بىرتە-بىرتە ورىن العان ەدى.
بەسىنشى «كۇنى» جارعاق قاناتتىلار مەن باسقا دا شىبىن-شىركەيگە قوسا، بارلىق قاناتتى تىرشىلىك يەلەرى پايدا بولا باستادى.
كيەلى كىتاپتا جاراتىلىستىڭ قالاي سيپاتتالعانىنا قاراپ، مىناداي تۇجىرىم جاساۋعا بولادى: ٵربىر جاراتۋ كۇنىندەگى، نە مەرزىمىندەگى، جايتتار قىسقا ۋاقىتتا ەمەس، بىرتە-بىرتە ورىن العان، ولاردىڭ كەيبىرى ٴتىپتى كەلەسى جاراتۋ كۇندەرىنە دەيىن سوزىلعان c.
تۇقىمىنا قاراي
وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ ۇزاق ۋاقىت ارالىعىندا پايدا بولعانى قۇداي ولاردى ەۆوليۋسيا ارقىلى جاراتتى دەگەندى بىلدىرە مە؟ جوق، ولاي ەمەس. كيەلى كىتاپتا قۇدايدىڭ وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ بارلىق نەگىزگى «تۇقىمدارىن» جاراتقانى ايتىلعان (جاراتىلىس 1:11، 12، 20—25 تاۋرات). تىرشىلىك يەلەرىنىڭ وسى العاشقى «تۇقىمدارى» قورشاعان ورتاعا بەيىمدەلە الاتىنداي قابىلەتپەن جاراتىلعان با؟ «تۇقىمنىڭ» شەكتەۋلەرى نەمەن انىقتالادى؟ كيەلى كىتاپتا بۇل جايلى ەشتەڭە ايتىلماعان. الايدا وندا تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ «تۇقىمدارى بويىنشا» جاراتىلعانى ايتىلعان (جاراتىلىس 1:21 تاۋرات). دەمەك، قانداي دا ٴبىر جاراتىلىستىڭ سان-الۋاندىعى «تۇقىم» دەڭگەيىنەن اسپايدى. پالەونتولوگيالىق دەرەكتەر دە، بۇگىنگى كۇنگى زەرتتەۋلەر دە وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ نەگىزگى توپتارى ۇزاق ۋاقىت ارالىعىندا اسا وزگەرە قويماعانىن دالەلدەيدى.
بۇگىنگى كۇنگى زەرتتەۋلەر تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ بارلىعى «تۇقىمى بويىنشا» كوبەيەتىنىن راستايدى
قورىتا ايتقاندا، كيەلى كىتاپ بۇكىل عالام قىسقا ۋاقىت ارالىعىندا وسىدان از ۋاقىت بۇرىن پايدا بولدى دەپ ۇيرەتپەيدى. قايتا، سوندا باياندالعان جاراتۋ ٸسى بۇگىنگى عىلىمي ايعاقتارمەن ۇيلەسەدى.
فيلوسوفيانىڭ ىقپالىنا بەرىلگەن كوپتەگەن عالىمدار بارلىعىن قۇداي جاراتتى دەگەن كيەلى كىتاپ كوزقاراسىمەن كەلىسپەيدى. الايدا كوڭىل قويۋعا تۇرارلىق ٴبىر جايت بار: كيەلى كىتاپتىڭ العاشقى جازۋشىسى مۇسا پايعامبار عالامنىڭ باستاماسى بولعانىن، سونداي-اق تىرشىلىك يەلەرىنىڭ ۇزاق ۋاقىت ارالىعىندا رەت-رەتىمەن پايدا بولعانىن ايتقان. وسىنداي عىلىمي تۇرعىدان تۋرا مالىمەتتى مۇسا 3500 جىل بۇرىن قايدان بىلگەن؟ بۇنىڭ ٴبىر عانا قيسىندى جاۋابى بار: مۇنداي مالىمەتتى وعان كوك پەن جەردى جاراتقان قۇدىرەتتى دە دانا تۇلعا بەردى. كيەلى كىتاپتىڭ عىلىمي تۇرعىدان تۋرا ەكەنى ونىڭ «قۇداي رۋحىنىڭ جەتەلەۋىمەن» جازىلعانىن راستايدى (تىموتەگە 2-حات 3:16) d.
دەسە دە ٴسىز كيەلى كىتاپتاعى جاراتۋ ىسىنە سەنىپ-سەنبەيتىنىم قانشالىقتى ماڭىزدى دەپ ويلارسىز. كەلەسى ماقالادا مۇنىڭ ماڭىزدى ەكەندىگىنىڭ كەلەلى سەبەپتەرى كەلتىرىلەدى.
a جاراتىلىس 2:4 تەگى اتالمىش ەۆرەي ٴسوزى قازاق تىلىندەگى كيەلى كىتاپتا كەز رەتىندە سيپاتتالعان.
b ٴبىرىنشى جاراتۋ «كۇنى» پايدا بولعان جارىققا قاتىستى ور دەگەن ەۆرەي ٴسوزى قولدانىلعان. بۇل ٴسوز جالپى جارىقتى بىلدىرەدى. ال ٴتورتىنشى «كۇنگى» جارىققا قاتىستى ما‘ور ٴسوزى قولدانىلعان. ول جارىق كوزىنە، ياعني كۇننىڭ وزىنە، نۇسقايدى.
c مىسالى، قۇداي التىنشى جاراتۋ كۇنى ادامدارعا «ۇرپاقتارىن جايىپ، جەر بەتىن تولتىرۋدى» بۇيىرعان (جاراتىلىس 1:28، 31). الايدا بۇل جايت جەتىنشى «كۇنى» ٴبىر-اق ورىن الدى (جاراتىلىس 2:2).
d بۇل جايلى jw.org تور بەكەتىندەگى «كيەلى كىتاپتىڭ قۇدايدان ەكەنىن قايدان بىلەمىز؟» دەگەن بەينەروليكتەن كوبىرەك بىلە الاسىز.
قىزىقتى بولار مالىمەتتەر
كيەلى كىتاپ. سۇراقتار مەن جاۋاپتار
عىلىم كيەلى كىتاپپەن ۇيلەسە مە؟
كيەلى كىتاپتا عىلىمي قاتەلىكتەر بار ما؟
