Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KAIELA O KIXIKANU KIÂ | DEBOLA

‘Ng’exile Kála Ngi Mama mu Izalaiele.’

‘Ng’exile Kála Ngi Mama mu Izalaiele.’

DEBOLA ua kexile mu tala o masoladi a di bhongoluele ku thandu dia Mulundu ua Tabola. Muéne ua diuanene kiavulu. Mu kamene, muéne ua sangulukile kiavulu mu kumona o kusuína kuâ ni kixikanu kia kolo kia kabhitangu kâ, Balake. Sumbala ene exile ngó 10.000 ia maiala, ene eji bhita mu ibhidi ia makota mu kizuua kieniókio, ieji bhinga ene kukala ni kixikanu kia kolo. Ene eji bhânga ni jinguma, mazonda a ita, maji ene a tolele, a kambele mauta, ji sosa ni ima ia mukuá ia kubhânga na-iu. Maji né muene kiki, ene a bande muene ku Mulundu, mukonda a a suínisa ku muhatu iú.

Xinganeka Debola, kizuatu kiê a mu ki bhuka kuala o kitembu kioso muéne ni Balake kia kala mu tala o Mulundu. O Mulundu ua Tabola uexile kála kone. Uoso u kala ku thandu dia Mulundu u tena kumona kiambote o honga ia Esdrelome, o Mulundu ua kexile ni 305 ja ji metulu mu ku lebha, ia lungile ku luiji. O Ngiji ia Kixone ia tudile katé ku Kalunga ka Dikota mu kubhita ku Mulundu ua Kamelu. O ngiji ia kukutile mu kamene kenhoko, maji bhua kexile kima kia mukuá bhu honga kia kexile mu muika kiavulu. O kifuxi kia masoladi kia Xixela, kia kexile mu zukama, akexile mu muika kála o kumuika kua jifelu. O makalu a Xixela ene akexile mu muika, a tenesele 900 ja makalu, mu makalu mua kexile ji njangu. Ni makalu enhá, Xixela ua mesene kusasujula akua Izalaiele ni lusolo luoso!

Debola uejidile kuila, Balake ni masoladi mê, akexile mu kinga kuila muéne u zuela kima mba u bhana kijimbuete. O kuila Debola muéne ngó o muhatu ua kexile muenhomo? Kiebhi muéne kia divuile mu kukala ni kikalakalu kioso kiki, mu kithangana kieniókio? O kuila muéne ua dibhuidisa se ihi ia kexile mu bhanga mu kididi kieniókio? Kana ngó! Jihova, Nzambi iê, muéne ua mu tangele phala kumateka o ita íii; Jihova ué ua mu tangele kuila o ita eji i sukisa kuala muhatu. (Afundixi 4:9) Ihi i tu tena kudilonga ku musoso ua Debola ni ua masoladi akua Izalaiele ia lungu ni kukala ni kixikanu?

‘NDÉ U BHONGOLUELE ATHU MU MULUNDU UA TABOLA’

O Bibidia kioso ki mateka o kutumbula Debola, i mu tumbula kála “polofeta ia muhatu.” Mu Bibidia tu sanga-mu ué ahatu a mukuá exile uá jipolofeta kála kiexile Debola. * Debola ua kexile ué ni kikalakalu kia mukua. Muéne ua kexile mu fundisa o mundu ua Izalaiele, mu kua londekesa o ukexilu ua Jihova ua kubatula o maka.Afundixi 4:4, 5.

Debola ua tungile mu milundu ia Ifalaíme bhu kaxi ka mbanza ia Betele ni Lama. Muenhomo, muéne ua kexile mu xikama bhu diie ni kufundisa o mundu kála kia tumine Jihova. Debola ua kexile ni kikalakalu kia dikota, maji né kiki muéne k’exile ni uôma. Akua Izalaiele a bhindamene kiavulu o kikuatekesu kiê. Mu kifika, muéne ua kuatekesa mu kusoneka o muimbu mua londekesa o ituxi ia mundu uê, muéne uixi: ‘Izalaiele kiedile a sola jinzambi jengi; ku mabhitu a imbaka kua a tukuluka ita.’ (Afundixi 5:6,7) Mukonda dia akua Izalaiele kuxisa Jihova phala kusidivila jinzambi jengi, Jihova ua a xisa uá, ka a kudila bhu maku a jinguma jâ. O Sobha mukua Kanana, Jabine, ua tumina ngana Xixela phala kua a bhikisa.

Xixela! O dijina didi dia bhekele uôma uavulu mu Izalaiele. O akua Kanana, ka kexile ni ukexilu uambote, exile ijibhangânga, akexile mu satela o tuana tuâ ku jinzambi jâ, ni ku bhanga undumbu mu tembulu. Kiebhi kia kexile o athu mu ixi mu kua tumina ku kabhitangu mukua Kanana ni masoladi mê? O mukumbi ua Debola, u londekesa kuila ene ka tenene kuia mu ji sanzala ja mukua, ka kexile dingi mu tunga mu ji sanzala mukonda dia uôma. (Afundixi 5:7, 8) O athu akexile mu tunga mu mixitu ni mu milundu, mukonda dia uôma ua ku kala mu ji sanzala ja kambe ilumbu, akexile uá ni uôma ua ku a kuata mu jinjila ni ku a tambula an’â ni kubhanga undumbu ku ahatu’â. *

O mundu a u bhikisa mu 20 a mivu, katé kia mono Jihova kuila o mundu uê ua bhukumukine ua mesenene kiá ku mu belesela, kála kia tange mu mukumbi ua Debola ni Balake, ene exi: ‘Katé ki nga balumuka eme ngi Debola, nga balumuka mu kukala ngi mama mua Izalaiele.’ (Afundixi 4:3, 6, 7; 5:7) Ki tuejiia se Debola, muhatu ua Lapidote, ua vualele an’a, maji tuejiia kuila o izuelu iê iexile ngó kifika. Maji Jihova ua tumina Debola kulanga akua Izalaiele kála manh’â. Muéne ua mu tumina kuixana diiala dia kixikanu, o mufundixi Balake, phala kuia mu bhânga ni Xixela.Afundixi 4:3, 6, 7; 5:7.

Debola ua suínisa Balake kubhulula o mundu ua Nzambi

Jihova ua tumina Debola kutangela Balake, uixi: ‘ndé u bhongoluele athu mu Mulundu ua Tabola.’ Balake ua tokalele kubhongolola 10.000 ja maiala, an’â miji iiadi ia Izalaiele. Debola ua tangela Balake kuila Jihova ueji kua kuatekesa kutolola o kifuxi kia Xixela ni 900 ja makalu mê! Balake ua diuanene kiavulu ni kikanenu kiki mukonda akua Izalaiele kexile ni maiala a ita kana, kexile ué ni mauta a kubhângela nau. Maji né muene kiki, Balake ua xikina o kuia ku ita—maji muéne ueji kuia ngó se Debola uendele ué ku Mulundu ua Tabola kumoxi ni ene.Afundixi 4:6-8; 5:6-8.

Saí athu ene mu zuela kuila, mukonda dia Balake kubhinga Debola phala kuia nê, muéne ua londekesa kuila ua kambele kixikanu, maji iá makutu. Mukonda se muéne ua kambele kixikanu, muéne ueji bhinga mauta kua Nzambi. Maji mu veji dia kiki, kuma muéne uexile diiala dia kixikanu, Balake ua mono o valolo ia kukala ni mukunji ua Jihova ku mbandu iê phala ku mu suínisa ni kusuínisa ué o maiala mê. (Jihebeleu 11:32, 33) Jihova ua xikina. Muéne uehela Debola kuia ni Balake, kála kia bhingile Balake. Maji ni kikuatekesu kia Jihova, Debola ua tange ué kuila, o kijingu kia ita ki kieji kala kia diiala kana. (Afundixi 4:9) Nzambi ua solele muhatu phala kujibha o diiala dia iibha, Xixela!

Lelu, ku mundu uoso o ahatu kene mu a bhana kijingu, ene mua beta ni kua a bhanga ima ia mukua ia iibha. Mu ithangana iavulu, o ahatu kene mua bhana o kijingu kia tokala kála kia mesena Nzambi. Maji phala Nzambi, o ahatu ni maiala a soko mu kukala ni valolo, a tena ku mu bheza. (Loma 2:11; Ngalásia 3:28) O musoso ua Debola u tu londekesa ué kuila, Nzambi u bhana ikalakalu ia ujitu ku ahatu ni ku a dielela kiavulu. Ki tu tokala kukaiela o ukexilu ua kathombo ua mundu iú.

“OXI IA TUNGUTA, KATÉ NI MAÚLU MA ZENZAMA NI KUMBOMBA MENHA”

Balake uai mu bhongolola o maiala mê. Muéne ua bhongolola 10.000 ja maiala a suínine kiavulu phala kuia mu bhânga ni masoladi a Xixela. Kioso Balake kiambata o maiala mê ku thandu dia Mulundu ua Tabola, muéne ua sangulukile mu kumona o kusuína kuâ. O Bibidia iamba: “Ni Debola ue u ila-nê kumoxi.” (Afundixi 4:10) O masoladi, a suínine dingi kioso kia mono o muhatu kuia nau kumoxi ku thandu dia Mulundu ua Tabola, ni kuta o muenhu uê mu iluezu mukonda dia kixikanu kiê kua Jihova Nzambi!

Kioso Xixela kiévu kuila, akua Izalaiele a di bhongoluele phala kubhânga ni muéne, Xixela ua balumuka ni lusolo uai mu di sanga na-u. Jisobha javulu ja Kanana a dibundu ni Sobha Jabine ua betele o kukala ni kutena bhu kaxi kâ. O masoladi a Xixela ni makalu mê, kioso kia kexile múia ku honga phala kudisanga ni akua Izalaiele, o ixi ia kexile mu tunguta. O masoladi akua Kanana akexile mu banza kuila, ki kieji bhonza kutolola akua Izalaiele.Afundixi 4:12, 13; 5:19.

Mu ku mona kuila o jinguma ja kexile kiá mu zukama, ihi ieji bhanga Balake ni Debola? Se ene akexile ngó ku thandu dia Mulundu ua Tabola, ene eji beta kukala ni nguzu jinguma jâ ndenge, mukonda o makalu keji tena kubanda ku mulundu. Maji Balake ua kexile polondo phala kubhânga kála kia tendelesele Jihova, mu kiki-phe, muéne ua kingila Debola kuzuela kima. O kithangana kia bhixila. Debola uambe: “Balumuka kiá; mukonda o kizuua kia lelu kiene kia ku telekala Xixela bhu lukuaku lué kuala Jihova; manhi kua k’ijiia kuma Jihova muene ua ku tuamena kiá? Kienhiki Balake u kulumuka mulundu ua Tabola, ni kuinhi dia midi ia mala ala-nê kumoxi.”Afundixi 4:14. *

O maiala akua Izalaiele a kulumuka, ai mu bhânga ni jinguma. O kuila Jihova ua a kuatekesa kála kia zuelele Debola? Kiene, mukonda o Bibidia i zuela: “Oxi ia tunguta, katé ni maúlu ma zenzama ni kumbomba menha.” O masoladi a Xixela a thandanganhele kiavulu. O mvula ia mateka o kusonoka! O mvula ia vudile, mu kithangana kiofele ixi ioso iezalele ni menha. Mukonda dia kiki, o makalu a ita a Xixela ka tenene dingi kubhanga kima. Ka tenene kuenda mukonda dia malôua.Afundixi 4:14, 15; 5:4.

Balake ni maiala mê, ka monene ibhidi mukonda dia mvula kana. Ene ejidile nanhi ua kexile mu nokesa o mvula. Ene a kulumuka ni kulenga phala kubhânga ni akua Kanana. Akua Izalaiele a jibha o masoladi oso a Xixela mukonda kiene kia mesene Nzambi. O Ngiji ia Kixone iezalele ni menha ni kusukula o imbi anga u i kungulula katé ku Kalunga ka Dikota.Afundixi 4:16; 5:21.

Kála kia tangele Debola, Jihova ua kuatekesa o mundu uê kutolola o masoladi a Xixela

Lelu, Jihova kene dingi mu tumikisa o jiselevende jê ku ita kana. Maji u bhinga o jiselevende jê kubhânga mu nzumbi. (Matesu 26:52; 2 Kolindo 10:4) Se tu belesela Nzambi, tua-nda tena kukolokota mu ufiiele uetu kua muéne. Tua bhingi kusuína, mukonda oso a kala ku mbandu ia Nzambi a a zukutisa kiavulu. Maji Jihova ka lunguluka kana. Katé lelu, muéne uene mu kuatekesa oso a mu xikina ni ku Mu dielela kála kia bhangele Debola, Balake ni masoladi akua Izalaiele m’ukulu.

“MU AHATU NI AKUÂ, JAIELE A TANA-KU”

O nguma ia dikota mukua Kanana ua lengele! Xixela, ua kexile mu bhikisa kiavulu o mundu ua Nzambi, ua lengela bhoxi. Muéne ua xisa o masoladi mê kufua mu malôua, ua lenge akua Izalaiele, ua soto jimbanza ja makamba mâ phala kusuama-mu. Muéne ua lengele dikanga phala ka mu kuate ku masoladi akua Izalaiele, ua bokona mu jibalaka ja Hebele, mukua Kene, iu ná ua xile o mundu uê iu ua tele kikutu ni Sobha Jabine.Afundixi 4:11, 17.

Xixela ua bhixila mu sanzala ia Hebele ua bhuila. Maji Hebele ka kexile kubhata. Maji ua sange o muhatu ua Hebele, Jaiele. Xixela ua banzele kuila Jaiele ueji mu bhana kijingu mukonda dia kikutu kia tele muadi uê ni Sobha Jabine. Muéne nange ua banzele kuila, kuma Jaiele uexile muhatu, muéne keji tena kubanza ku mu bhanga kima kia iibha. Mu kidi, Xixela kejidile kiambote Jaiele! Sé phata, Jaiele ua monene o ima ia iibha ia kexile mu bhanga akua Kanana ku akua Izalaiele mu ixi; Jaiele ua mono ué kuila ua tokalele ku sola kubhanga kima kimoxi mu kithangana kieniókio. Ueji kuatekesa Xixela, diiala dia iibha inga ueji kala ku mbandu ia Jihova mu ku mu jibha, mukonda dia kubhikisa o mundu ua Nzambi? Ihi ia tokalele kubhanga Jaiele? Se muéne uexile muhatu kiebhi kieji tena kujibha o diiala didi, dizonda dia ita?

Jaiele ua banze ni lusolo ihi ia tokalele o kubhanga. Muéne ua zalela Xixela. Xixela ua tumu Jaiele phala ka zuele ku muthu uoso-uoso kuila muéne ua kexile m’onzo. Jaiele ua mu vungu kioso muéne kia zekele, kioso kia mu bhingi menha, Jaiele ua mu bhana lete ia di kuata. Mu kubhita tu ithangana, Xixela uai ku kilu. Jaiele anga u kuata falamenda jiiadi, muhatu uoso-uoso ua kexile ni falamenda jojo m’onzo—o phapha ni martelu. Ua zukama ku mutué ua Xixela, phala kukumbidila o kikalakalu kia dikota kia mesene Jihova kuila muéne u ki kumbidila. Se Jaiele ka bhangele kima mu kithangana kieniókio, kueji moneka divuua dia dikota. O kuila Jaiele ua banzele ku mundu ua Nzambi ni kiebhi o diiala didi kia a bhikisile mu mivu iavulu? Inga ua banzele mu ujitu ua kukala ku mbandu ia Jihova? O Bibidia ki i tu tangela. Maji tuejiia ngó kuila Jaiele ua jibha Xixela!Afundixi 4:18-21; 5:24-27.

Mu kubhita ithangana, Balake ua bhixila, ua kexile mu sota Xixela. Kioso Jaiele kia mu londekesa o kimbi, muéne ua lembalala ia zuelele Debola. Xixela a mu jibhile kuala muhatu! Lelu, o akua kutatela ni akua jiphata, ene mu zuela kuila Jaiele uexile muhatu ua iibhile kinene, maji Balake ni Debola ki kiene kia kexile mu banza kana. Ku muimbu uâ, ene a ximana Jaiele, exi: “Mu ahatu ni akuâ, Jaiele a tane-ku” mukonda dia kusuína kuê. (Afundixi 4:22; 5:24) O izuelu íii ilondekesa kuila, Debola uexile ni muxima uambote. Muéne ka kexile ni difuba mukonda dia kiximanu kia tambula Jaiele kana; mu veji dia kiki, o ia betele kota phala muéne, o kuijiia kuila o izuelu ia Jihova ia dikumbidile.

Kuma Xixela a mu jibhile, o Sobha Jabine ka kexile dingi ni kutena. Akua Kanana keji tena dingi kubhikisa akua Izalaiele. Akua Izalaiele a tululukile mu 40 a mivu. (Afundixi 4:24; 5:31) Debola, Balake ni Jaiele, a tambula mabesá avulu mukonda dia kixikanu kiâ kua Jihova Nzambi! Se tu kaiela o kixikanu kia Debola, mu kukala ku mbandu ia Jihova ni kusuínisa o athu kukala uá ku mbandu ia Jihova, muéne ua-nda ku tu besoala kiavulu mu ku tu bhana kutululuka.

^ kax. 7 Jipolofeta ja mukua ja ahatu, exile Midiiana, Hulda, ni muhatu ua polofeta Izaia.Makatukilu 15:20; 2 Jisobha 22:14; Izaia 8:3.

^ kax. 9 O mukumbi ua Debola ulondekesa kuila, mu ku vutuka ku ita, Xixela ua kexile mu bheka imbamba iavulu, ia bhûndu mu ita ni ahatu avulu, saí ithangana kala disoladi akexile ku mu bhana kahatu kamoxi mba tuiadi. (Afundixi 5:30) Mu velusu íii o kizuelu “kahatu” kilombolola “divumu.” O kizuelu kiki ki tu lembalesa kuila o ahatu enhó akexile ni valolo ia dikota, mukonda ene eji vuala. Mukonda dia kiki, mu ita ioso ene akexile mu bhanga kiki.

^ kax. 17 O ita íii a i lombolola mu luiadi mu Bibidia—lua dianga, a i lombolola mu divulu dia Afundixi kibatulu kia 4, o lua kaiadi, a i lombolola mu muimbu uembi Debola ni Balake mu kibatulu kia 5. O ibatulu iiadi íii, i tu kuatekesa kutendela kiambote ioso ia bhitile mu ita.