Ku zunga kia Rmaysh yasansukila kina nkendelo ye nsi ya Isaele ye Líbano muna kolo kia vita. Nsungamenanga e mpila ina bomba zabukilanga yo butuna moko ye malu ma wantu. E zingu kiampasi kiakala, umpumbulu ye nsoki wawokelanga.

Mase mame mu dibundu dia Maronita basambilanga, buka kimosi kia Katolika. Se dieto wasalanga kwayingi muna dikila 12 dia wantu twakala muna nzo eto. Ngudi ame wavanganga mawonso kimana twendanga ku nzo a nzambi. Muna ntangwa yayina, yayantika mona vo, mabundu ke melendanga sadisa awana bena mu mpasi ko.

Vava yakaka nleke yakota mu nsaka za nwana ziyikilwanga vo kung fu. Yalongokanga nsaka zazi lumbu yawonso yavana yatoma zo zaya, yalongoka ndekwa za mpila mu mpila za karate. Yayindula vo, ‘kanele vo kilendi fokola vita ko, kansi ndenda fokola mavangu ma nsoki.’ Vava yamonanga wantu bazonzanga, vana vau yayendanga kubasima. Nkwa makasi yakala, yafunganga makasi mu nzaki. Awonso kuna sude ya Líbano wonga bambonanga ekolo yanwananga muna fokola mavangu ma nsoki ye umpumbulu.

Muna mvu wa 1980 yayikama buka kia karate kiakala kuna mbanza Beirute. Bomba ye mpunza zabukanga lumbu yawonso, kansi kiayambula kwenda longoka kikarate ko. Salu kiame kiakala dia kaka yo leka, yatangininanga Bruce Lee wa mwisi China ona wavanganga filme kuna Amerika yo nsundi a nsaka za kung fu. Yatangininanga ndiata andi, mpila kazengelanga nsuki ye mpila kanwaninanga kung fu. Kiasonganga meno kwa wantu ko.

Yakala ye kani dia kituka se mosi muna awana batoma nuananga kung fu kuna China. Fuku umosi, vava yakubamanga mpasi vo ngienda nwana kuna China, yawá muntu wadodela e kielo. Nkundi ame wayiza kuntala ye Mbangi zole za Yave. Yavwata mvwatu mia ndombe mia karate,  e kiufuta kiabetomokanga mu nitu, yabavovesa: “Kizeye kana diambu dimosi ko dia Bibila.” Kiazaya wo ko vo e zingu kiame kisoba tuka muna lumbu kiakina.

Mbangi za Yave batanga mu Bibila muna kunsonga vo wantu ke balendi fokola nsoki ye umpumbulu ko muna ngolo za yau kibeni. Bavova vo Nkadi Ampemba wa Satana yandi i tuku diampasi. (Lusengomono 12:12) Yasivika kikilu mu mona luvuvamu lwa Mbangi za Yave. Vava bandonga nkumbu a Nzambi diasimba kikilu ntim’ame. (Nkunga 83:18) Bansonga mpe sono kia 1 Timoteo 4:8 kivovanga vo: ‘O nana e nitu nluta wandwelo ditwasanga, kansi o vumi wa Nzambi utwasanga nluta muna mambu mawonso, kadi una yo nsilu a nsambu za zingu kiaki ye kina kikwiza.’ E mvovo miami miasoba zingu kiame.

Diankenda kikilu vo Mbangi za Yave ke bayizanga diaka ku nzo eto kadi bakulwa, ediadi diankendeleka kibeni. Kana una vo i wau, yabaka nzengo za yambula nwana kung fu yo yantika longoka diaka Bibila. Kanele vo mpangi zame ke bayangalela diambu diadi ko, yabaka nzengo za vava Mbangi za Yave yo vutuka longoka Bibila yo yau.

Kana una vo yavavanga Mbangi za Yave, kansi kiabasolola ko. Yakendalala mpe mu kuma kia lufwa lwa se diame ye sumbula yakaka yabwa muna nzo eto. I bosi, yayantika sadila mu kompani dia tunga nzo, nkw’ame a salu wayikilwanga vo Adel wangiuvula ekuma yakala yakendalala. Wanzayisa vuvu kia lufuluku kiyikwanga muna Bibila. Muna ngonde vwa zalanda, Mbangi ndioyo a Yave walongoka yame Bibila kuna luzindalalu lwawonso.

Vava yanungunukanga muna longi diame dia Bibila, yabakula vo mfwete soba zingu kiame. Ke diakala diambu diakete ko muna wo vanga. Yafunganga makasi mu nzaki. Yalongoka muna Bibila e mpila mfwete songela e volo yo lembi funganga makasi mu konso diambu. Sono kia Matai 5:44 kiyikanga luludiku lwa Yesu vo: “Nuzol’atantu eno, nubasambil’ana bekunubangika.” Roma 12:19 kikutulukisanga vo: “Ke nulandi kunda ko, . . . kadi diasonama vo: E kunda, kiame; mono kwame nsenda, i Yave wau.” E sono yayi ye yakaka mpe yansadisa mu kituka se nkwa luvuvamu.

Kana una vo kuna lubantiku mase mame ke bazola ko vo yalongoka Bibila ye Mbangi za Yave, kuna kwalanda bayantika kubazitisa. Mosi muna mpangi zame nkutu wangikama muna sambila Yave, o ngudi ame mpe wataninanga lukwikilu lueto yavana kafwa.

Yatambula mpe e nsambu za sompana yo Anita wa nkento ambote osalanga yame e ntwadi mu salu kia ntangwa ke ntangwa. Tuka mvu wa 2000 mono yo Anita tuzingilanga ku mbanz’a Eskilstuna, Suécia, tusadisanga wantu bevovanga ndinga Árabe muna kubalonga e Bibila.

Yakinu tokanena wantu bemonanga mpasi mu kuma kia mavangu ma nsoki. Kansi, ozaya e kuma kia mpasi zazi ye kani dia Nzambi dia fokola zo, dikumpananga kiese yo luvuvamu.—Nkunga 37:29.