Skip to content

Skip to table of contents

LONGANEDHA DHI RI 22

Adi bbi “tsetse ná chu” lu

Adi bbi “tsetse ná chu” lu

“Bbò chu sie føga, . . . tsetse ná chu.”​—ISA. 35:8.

DYI 31 Utembee pamoja na Mungu!

RI NǍ LE SI CHU NÁ LO a

1-2. Babiloni nǎ ngʉe ná Wayaudi dho ká ringʉngani ndima vʉ bbo na mana ngʉe ná ngbá lonanga? (Ezra 1:2-4)

 PI PONGɄERI b’lo nji cho 70 Babiloni nǎ no tsena ná Wayaudi dho kpa kʉ huru ndima ngʉngʉ ndima bba Izraeli na. (Azø Ezra 1:2-4.) Ri kʉ Yova dhé ka ndi njie fø lo ri. Nde, fø ká ko ripo addudho? Babiloni nǎ kpa nzɨ ngʉ adi ndima dhó no tsena kʉ ná ndrŭ ro klo ri. (Isa. 14:4, 17) Ro, Babiloni ngʉ si sadha ba ndirigoti ø pi pongʉeri Wayaudi ka ndima rae ra fø ngø nǎ ro. Føri dho, Wayaudi krʉ, pli siri, familia djǒ ngʉe ná kpa ka ndima vʉe i lo nanga: ndima ká rara inga nzɨ ma nari. Fø lonangavʉdha nga ka ndi ée sʉsʉ ri. Ká addudho?

2 Bí kʉ ná ndrŭ ngʉe ngó ndirigoti ri ka ndi é ngʉe kpakpa fø ndrŭ dho ndima bbi da ngʉe ná fø chu lu. Ndirigoti bí ngʉe ná nja Wayaudi gøngʉeni Babiloni na ndirigoti kpa ro nzá d’engʉe di d’i ngø nǎ ri. Kpa ngʉ Izraeli nja ndima bbui bbá ngø. Nja Wayaudi dhó mali ngʉe bbo Babiloni nǎ, føri dho ri ka ndi é ngʉe kpakpa kpa bbá ndima dhó bblo pli ngʉe ná dza ma, njí ma na ndirigoti ndima rá di nzá ndima chu ná ngø na.

3. Izraeli na ngʉngʉe ná Wayaudi ronga ká Yova ka ndi lee ngbaribbai?

3 Izraeli na ngʉngʉe ná chi ngʉ tøni ná Wayaudi chungʉeri chu ndima si ba ná ledha si dada ndima bba ná ritsi krʉ djolu. Bbo pli ngʉe ná ledha tsungʉe Yova dho kpa si bbʉ ná madha maddi ndi nǎ. Dhonalo nì mai Babiloni nǎ wapagani dhó hekalu dangʉe da 50 djolu ro, Yova dhó hekalu ro nga ngʉe fø bbagʉ ri. Musa dhó Yadha nzingʉeri Waizraeli di bbʉ ná bbʉdha kpa bbʉ djó ná mazabahu ro ma nga ddi ngʉeri ndirigoti bbakuhani ro ma nzá ddi kpengʉeni nja ndima bbʉ bbʉdha d’e ri. Føri kina, fø bbagʉ wapagani dangʉe da Yova dhó kanuni na ngʉ njínji ná ndrŭ djolu. Føri dho, ngbà jingʉe Yova ná Wayaudi kana ro bí kʉ ná kpa vʉngʉeri ndima ngʉngʉ ndima bbá ngø na ndiro ndima ngʉ tsetse ná ibada ki vi d’e.

4. Yova ká tsongʉeni ngbá le tsotsokodha djo Izraeli nǎ ngʉngʉe ná Wayaudi dho?

4 Babiloni nǎ ro le ra Izraeli na lu ná chu nǎ kpa ka ndima njie bi 4. Ro, Yova tsongʉeni nari kʉ, ndi si kpa ronga tso ka ndi choe ná ritsi krʉ tutu chu nǎ ro. Nabi Isaya ndingʉeri ɨ: “Anithɨ Yova dzá chu nanga! Anithɨ mbrø ra ná bbò chu ngødja lu kodhi Mungu dho. . . . Ngbe ngbeni ná dz’ dho ringani ndi ngʉ kpere, ndirigoti dju kpari kʉ nǎ ná nga ngʉ kpere chi ná nga.” (Isa. 40:3, 4) Anzi ngaddi ngødja lu da ná kpere kʉ ná bbò chu djo di. Fø chu lu bbi ná ndrŭ ka ndima é hwè na ri lu ndima bbi nari dho! Kpa dho ri ka ndi é sʉsʉ ndima bbi mbrø ra ná bbò chu lu; glʉ ma, ddabbu ma na kʉ nǎ ná chu lu ndima bbi nari djolu. Føri ka ndi ée sʉsʉ bbo kʉ ná lo.

5. Babiloni nǎ ro rangʉe Izraeli na ná loroji dhi bbò chu ró dho ká ngʉe addu?

5 Njʉ, bí kʉ ná bbobbo chu nyi le adi chu ndi ró dho inga nimero ró. Isaya ndingʉe lo djo ná loroji dhi bbò chu ma ngʉe ndi ró dho na ddi. Ko rizø: “Føga sie bbò chu, tsetse ná chu le ndi nzǐ ro. Ri lu nzɨ nzá tsetse ná le si bbi ri.” (Isa. 35:8) Ngʉ ngʉngʉe ná Waizraeli dho ká fø tsodha na mana ngʉe addu? Ndirigoti njʉ ká fø lo na mana kʉ ko dho addu?

“TSETSE NÁ CHU”​—DRRDRR NDIRIGOTI NJɄ

6. Fø chu ká le nzingʉe tsetse ná chu addudho?

6 “Tsetse ná chu” kʉ bbo d’ani ná dho bbò chu dho! Fø chu ká le nzingʉe tsetse ná chu addudho? Waizraeli bbá ngø nǎ nzá “nzá tsetse ná le” ka ndi die ri. Loroji na, føri ngʉe uasherati ma, sanamu ma, nja bbobbo chenga ma na nji ná Wayaudi krʉ. Ngʉngʉ ná Wayaudi ka ndima ngʉe “tsetse ná bbu” ndima dhi Mungu dho. (Kum. 7:6) Føri na mana nga ngʉe Babiloni nǎ ro ngʉngʉe ná ndrŭ nzá ka ndima øe ndima dhó lo thika ndiro ndima dhi lo tho Yova nyǒ d’e ri.

7. Nja Wayaudi dho ká ringʉngani ndima ø ngbá lo thika? Abbʉ loroji.

7 Anziro ko njaeri nari bbai, bí kʉ ná Wayaudi gøngʉeni Babiloni na nari dho, rinjani nari kʉ, Wayaudi kana bí kʉ ná kpadhó ngaddidha ma, desturi ma na ngʉe Babiloni nǎ ndrŭ dhó ri bbai. B’lo cho da bí nari goti, Ezra rangʉe ri utso d’i nari kʉ Izraeli nǎ ngʉngʉe ná Wayaudi njingʉe ndoa dhi koddo wapagani ngʉe ná isɨ ndrŭ na. (Kut. 34:15, 16; Ezr. 9:1, 2) Føri kina, Guvernere Nehemia nanga kengʉeni bbo ndi rangʉe ri utso d’i Izraeli na gøni ná nzø nzá chu Wayaudi dhó luga ro ri nari dho. (Kum. 6:6, 7; Ne. 13:23, 24) Nde, fø jadda nzø ká ka ndima jingʉe Yova ndirigoti ndima bbʉ madha ke dho ngbaribbai njati rie nzɨ kpa ngʉ Mungu dzá lo ndingʉeni nǎ ná luga Kiebrania famu bblo ri ró? (Ezr. 10:3, 44) Føri dho Wayaudi dhó lo ungʉeri ndima ø ndima dhó lo thika bbo, ro føri ka ndi ée sʉsʉ pli kpa dho Izraeli nǎ, dhonalo fø ngø nǎ tsetse ná ibada dingʉe ngʉ b’lo.​—Ne. 8:8, 9.

Cho 1919 Y.G.G. djó ro, mamilioni kʉ ná kpetsi kpa ma, isɨ ndrŭ ma, nzø ma na tungʉeni bbò Babiloni nǎ ro ndirigoti kpa ngangʉe bbidha tso “tsetse ná chu” lu (Anja paragrafu 8)

8. B’lo njingʉeni drrdrr ná lo ká kʉ mana na ko dho njʉ addudho? (Anja ri chuti ji.)

8 Nja ndrŭ ka ndima di riddi, ‘fø lo krʉ kʉ bblo pli, ro drrdrr njingʉeni Wayaudi ró ná fø lo na mana ká kʉ bbʉbbʉ ko dho njʉ?’ Bbʉbbʉo, dhonalo njʉ ko nji ná lo maddi le ka le ddi “tsetse ná chu” lu ko bbi nari na. Njati ko é ché na le d’ri ná Wakristo ma inga “nja chembø” ma ró, ringani ko di “tsetse ná chu” nǎ dhé. Ri ka ndi kó ko tsotso ko má Yova njʉ ndirigoti gosi ná saa djo kedhó Pidhinga si bblo lo nji dz’ djo ná saa na. b (Yoh. 10:16) Cho 1919 Y.G.G. djó ro mamilioni kʉ ná kpetsi kpa ma, ɨsɨ ndrŭ ma, nzø ma na tuni Bbò Babiloni inga kali dhi dini krʉ nǎ ro ndirigoti kpa nga loroji dhi chu lu ndima bbi nari tso. Njaro ni ma kʉ kpa kana ddi. Ngbà mai fø chu lu ndrŭ nga bbi tso nari goti cho da 100 djolu b’lo ro, nja ndrŭ ngangʉe fø chu ndima tayarisha nari tso nari goti cho da bí b’lo.

CHU LE TAYARISHA NARI

9. Isaya 57:14 ká pori “tsetse ná chu” le ngʉ tayarisha ngbaribbai?

9 Wayaudi ngʉ tuni tu Babiloni nǎ ro nari dho, Yova njangʉeri ri kʉ bblo le tu ri nǎ ngʉe ná kpakpalo tu. (Azø Isaya 57:14.) Ko ká ka ko po ngbá lo njʉ kʉ ná “tsetse ná chu” djo? Cho bí 1919 njí Yova ngangʉe njínjidha tso nì ndi do nji ná kpetsi kpa na nja kpa kó nja ndrŭ tsotso ndima tuni Bbò Babiloni nǎ ro d’e. (Anja Isaya 40:3.) Kpa njingʉe bbo thonga ná njí ndiri si rili gosi ná saa na nì thí kʉ bblo ná ndrŭ bbá kali dhi dini bbá ndirigoti kpa gba ndima tso Yova má ná ndrŭ na d’e. Fø “chu dhi njí” ká tsungʉe ngbá lo ndi nǎ? Akonja ngbaribbai ma le thingʉe fø chu nari ro di.

Cho bí kana nì ngʉ Mungu do nji ná kpetsi kpa thɨngʉe Bbò Babiloni nǎ ro ra ná chu nanga (Anja paragrafu 10-11)

10-11. Biblia le ngʉ ndí nari ma, ri le tafsiri nari ma na ká lingʉeri ri nǎ lo nanga plini ngbaribbai? (Anja ji maddi)

10 Biblia ndidha. Kpø karne ya 15 djo le ngʉ Biblia ndí le thó na. Fø njí dzɨngʉe ddo bí, ro Biblia dhi kopi ro nzɨ ngʉ adi bani ri ndirigoti ri ró dzi ngʉe bbo. Biblia ndidha dhi mashini na le njingʉe njí ná saa na, ringʉe sʉsʉ le pʉ ri bí ndirigoti le ndo ri ndrŭ dho.

11 Biblia le tafsiri nari. Cho bí kana, Biblia bangʉeni bbo zønga ná ndrŭ dhé ka ndima famu ná luga nǎ, føri kʉ Kilatini. Ri ndidha dhi njí rangʉe anzi ná saa na, nì ngʉ Mungu do njí ná kpa ngangʉe Biblia ndima tafsiri nari tso nì ndrŭ ngʉ ti ná luga nǎ. Fø nga djó ro, Biblia zø ná ndrŭ ka ndima njae dini djó bbobbonga ddi ná lo ma kana njonjonga, Biblia ddi ná lo nganga na.

Nì ngʉ Mungu do nji ná kpetsi kpa thɨngʉe Bbò Babiloni nǎ ro ra ná chu nanga (Anja paragrafu 12-14) c

12-13. Abbʉ karne ya 19 na ngʉ adi Biblia jifunza ná kpa ngangʉe kali dhi dini ddi ná mafundisho djó nga nyadha tso nari dhǒ ná loroji.

12 Le tsotsokodha dhi ritsi Biblia zødha dho. Li ndima li ndima dyu ro ngʉ Biblia zø ná wanafunzi bangʉe faida bbo Biblia nǎ ro ndima zøngʉe ná lo nǎ ro. Ro, dini djó bbobbonga nanga kangʉeni bbo nja ndrŭ dho kpa ngangʉe ndima chu ná lo d’radha tso ná saa na. Loroji na, karne ya 19 na nì thí kʉ bblo ná kpetsi kpa ngangʉe kali dhi dini ddi ná mafundisho djó nga nyá ná trakte pʉdha tso.

13 Cho 1835 na Mungu do ngʉ adi nji ná ke, Henry Grew pʉngʉe checheni ná ndrŭ dhó hali djo tilo ná trakte. Maandiko chulu ke dhongʉeri ddikpa le ka ndi é nzɨ dhe ná nafsi na njati Mungu dhé bbʉ ri le dho ró, ro nga le gøni gø ri na bí kʉ ná dini ngʉ adi riddi nari bbai ri. Cho 1837 na George Storrs bangʉe fø trakte dhi kopi tre (train) ndi dyá ro. Ke zøngʉeri ndirigoti ke ungʉeri u nari kʉ ndi ba bbʉbbbʉlo. Ke vʉngʉeri ndi d’ra ndi chu ná lo ro nja ndrŭ dho. Cho 1842 na ke tingʉelo bbo thongʉe ndrŭ nyǒ ná i djǒ ngʉ ripo ná lo djo “Che kʉ ná ndrŭ ká ka ndima cheni nzá?” George Storrs dhó lo løngʉe ronga ná ndrŭ kana ddi ri ngʉe jadda ke Charles Taze Russell.

14. Russel ma, ndi lai nja kpa ma na ká bangʉe faida anziro njingʉeni ná kiroho nǎ chu nanga thɨdha dhi njí nǎ ro ngbá chu nǎ? (Anja ji maddi.)

14 Le-djo Russell ma, ndi lai kpa ma na ká bangʉe faida anziro njingʉeni ná kiroho nǎ chu nanga thɨdha dhi njí nǎ ro ngbá chu nǎ? Kpa Biblia jifunza ná saa na, kpa ngʉ adi anziro ndingʉeni ná lexique ma, concordances ma, Biblia bani nǎ ná njonjo tafsiri ma na jifunza. Føri kina kpa bangʉe faida Henry Grew ma, George Storrs ma, nja kpa ma na nengʉe Biblia nǎ lonanga nari nǎ ro. Le-djo Russell ma, ndi lai nja kpa ma na njingʉe kiroho nǎ chu nanga thɨdha dhi njí Biblia nǎ lo djo tilo ná buku ma, trakte ma na ndima pʉngʉe nari chulu.

15. Cho 1919 na ká bbo na mana kʉ ná ngbá lo bangʉe nga?

15 Cho 1919 na, Mungu dzá ndrŭ ngangʉe vʉdha tso Bbò Babiloni nǎ ro. Fø cho na “chi njí dhi noke” ngangʉe njí tso ndiro nì thí kʉ bblo ná ndrŭ nga bbidha tso “tsetse ná chu” lu d’e. (Mt. 24:45-47) Anziro nja kpa njingʉe fø chu nanga thɨdha dho ná njí kongʉe fø bbò chu lu ngangʉe bbidha tso ná ndrŭ tsotso nja ndima chulo bbo Yova djo ndirigoti ke pɨ ná lo djo. (Mez. 4:18) Føri kina, kpadhó maisha nǎ kpa ka ndima njie Yova ji ná lo. Yova nzɨ adi riji ko ø kodhó lo thika krʉ ddikpa saa djo ri. Føri rɨngana, ke adi ndidzá ndrŭ dho chutsoddadha bbʉ cho da nari bbai. (Anja kisanduku “ Yova dzá ndrŭ bbangʉe nja ritsi njidha tso bba.”) Ko ka ko é hwè na bbo njati ko di Mungu nyǒ tho ná lo nji krʉ kʉ ná lo kana ró.​—Kol. 1:10.

“TSETSE NÁ CHU” TSO KɄ PɄLɄ GO

16. Cho 1919 djó ro ká ngbá njí njini “tsetse ná chu” nǎ? (Isaya 48:17; 60:17)

16 Krʉ kʉ ná chu adi riji le di ndi nanga thɨ bí ina. Cho 1919 djó ro “tsetse ná chu” nanga thɨdha dhi njí rangʉe anzi, føri dho bí kʉ ná ndrŭ dho ri kangʉe ka ndima tuni Bbò Babiloni nǎ ro. Ø le d’ringʉe ché na ná fø chi njí dhi noke ngʉ ra anzi njí na ndirigoti 1921 na kpa pʉngʉe Biblia zødha tso nga ná ndrŭ tsotso ka ndi kó ná ritsi. Loroji na, La Harpe de Dieu dhi kopi ngʉe chøchø milioni 6, luga 36 nǎ ndirigoti bí ndrŭ ngʉ bbʉbbʉlo chu ri nǎ ro. Pli siri i ddo ró ko ba bblo pli kʉ ná ø kichapo Biblia nǎ longaddidha dho. Føri kʉ, Anji Maisha Hwè Theinga dho! Ngasini na i saa na, Yova rili ndidhó tengenezo chulu ko di kiroho nǎ nyo ba ndiri kó ko tsotso ko di bbi “tsetse ná chu” lu d’e.​—Azø Isaya 48:17; 60:17.

17-18. “Tsetse ná chu” ká le mba ngbaga?

17 Ko ka ko pori nari kʉ njati ddikpa le u Biblia ndi jifunza nari tso ró, fø le nga “tsetse ná chu” lu ndi bbi nari tso. Nja ndrŭ adi bbi ri lu sese dhé ndirigoti ndima bba bbò chu lu ndima bbi nari tso bba. Ndirigoti nja ndrŭ rivʉ ndima bbi ri nǎ kpø ri ndrŭ mba ná ngana. Nde, ri ká adi ndrŭ mba ngbaga?

18 “Tsetse ná chu,” adi ra nǎ ngab’odha na kʉ ná ndrŭ mba “Mungu dhó paradiso na” ra na. (Ufu. 2:7) Tsetse ná chu si dz’ djó ngab’odha na kʉ ná ndrŭ mba kpø Yesu dhó cho 1 000 ke si nyo ná pidhinga dzá mwisho na, fø saa na ndrŭ krʉ sie kaka ná ndrŭ. Njati rie nì ni bbi fø bbò chu lu ri ró, nzɨ njanga aluti. Ndirigoti nzɨ bba ri lu ni bbi nari tso kpø ø dz’ djo ni si ná nga djo! Bbò hwè na ko ripo ni dho “bblo bbi.”

DYI 24 Tuende ku Mulima wa Yehova

a Yova nzingʉe Babiloni nǎ ro rangʉe Izraeli na ná loroji dhi bbò chu “tsetse ná chu.” Nde, njʉ ká Yova thɨ fø di ná chu ro ddi ndidzá ndrŭ dho? Ddio! Cho 1919 Y.G.G. djó ro mamilioni kʉ ná ndrŭ kpari tuni Bbò Babiloni nǎ ro ndirigoti kpa nga “tsetse ná chu” lu ndima bbi nari tso. Ringani ko krʉ bbi fø chu lu kpø ko ra ná ngana.

c JI DJÓ LONGA LE TU NARI: Le-djo Russell ma, ndi lai nja kpa ma na njínji b’lo thɨngʉeni Biblia zødha dho anziro ná ritsi na.