PUISANO | BRETT SCHENCK

“Ni Ikolwisize Kuli Bupilo ne bu Tahisizwe ki Mulimu”

Bo Brett Schenck ba sebeza mwa United States sina caziba ya fanga likelezo kwa batu ba ba bata ku ziba za mwa ku babalelela limela, lifolofolo ni lifasi. Ba ituta za swalisano ye mwahalaa limela, lifolofolo ni lifasi. Ki kabakalañi ha ba lumela kuli ku na ni Mubupi? Ba magazini ya Mu zuhe! ne ba ba buzize ka za sayansi ni libaka ha ba lumela ku Mulimu.

Ha mu lu taluseze ka za bupilo bwa mina bwa kwamulaho

Bo ndate ne li bo manjinela ba mishini. Hañata ne ba ni kandekelanga ka mafulofulo ka za tuto ya lipalo ni sayansi. Ha ne ni sa li mwanana, ne ni komokiswanga hahulu ki limela ni lifolofolo ze ne pila mwa tunukana ni mwa masa a na li bukaufi ni ndu ya luna ye ne li mwa munzi wa New Paris mwa Ohio, kwa U.S.A. Kamukwaocwalo, ha ne ni ile kwa Yunivesiti ya Purdue, naa iketela ku ituta ecology (tuto ye ama swalisano ye mwahalaa limela, lifolofolo, batu ni lifasi).

Kana ne mu tabelanga litaba za bulapeli?

Eni, ne ni li tabelanga. Bo ndate ne ba ni susuelize ku ituta ka za bulapeli bwa luna bwa Lutheran. Naa ituta Sigerike se si bizwa kuli Sikoine, ili ye ñwi ya lipuo ze ne i ñozwi ku yona Bibele sapili. Naa kalisa ku kuteka hahulu Bibele.

Ne mu nga cwañi tuto ya kuli lika li tile ka ku ipilaula?

Keleke ya luna ne i lumela tuto yeo. Ba ne ni beleka ni bona ne ba lumela tuto yeo ni bona. Kabakaleo ni na naa lumela mwa tuto yeo. Kono hape ne ni lumela ku Mulimu. Ne ni nahana kuli tumelo ya kuli lika li tile ka ku ipilaula ni ya kuli Mulimu u teñi za lumelelana. Nihaike kuli ne ni kuteka Bibele ne ni sa nahani kuli i zwa ku Mulimu.

Kiñi ze ne tahisize kuli mu cince mubonelo wa mina ka za Bibele?

Lipaki za Jehova ba babeli bo Steve ni bo Sandy, ba to lu potela na ni musalaa ka Debbie. Ne ba lu bonisize kuli nihaike kuli Bibele haki buka ya sayansi, i bulela ka ku nepahala ka za sayansi. Ka mutala, i bulela ka za Mulimu kuli: “Ki Yena ya na ni lubona fahalimu a mupotoloho wa lifasi.” (Isaya 40:22) Hape i bulela kuli: “U paheka lifasi fahalimu a nto ye siyo.” (Jobo 26:7) Ka nako yeo, ne ni itusisanga maswaniso a ngezwi  mwahalimu hahulu ku ituta ecology, kamukwaocwalo, mañolo ao naa ni tabisize hahulu. Mañolo ao, naa ñozwi kale-kale koo, ku si ka ba kale ni mutu ya naa kona ku nga siswaniso se si bonisa mupotoloho wa lifasi ni kuli lifasi li pahekilwe fahalimu a nto ye siyo. Na ni musalaa ka ha ne lu nze lu ituta Bibele ni bo Steve ni bo Sandy, naa ituta ka za bupolofita bo se bu talelelizwe, naa fumana kelezo ye tusa, mi naa utwisisa litaba ze ñwi. Hamulaho wa nako na kolwa kuli Bibele ki Linzwi la Mulimu.

Ne mu cincize lili mubonelo wa mina ka za simuluho ya bupilo?

Ne li ka nako ye ne ba ni bonisize bo Steve mubonelo wa Bibele o utwahala wa kuli: “Muñaa Bupilo Mulimu a bupa mutu ka liluli la lifasi.” (Genese 2:7) Mutu wa pili u na ni litaba ze ñozwi ka za hae. Taba yeo ya tahisa kuli ni ipuze kuli: Kana Bibele ya swalisana ni litaba za sayansi? Bo Steve ba ni susueza ku eza patisiso ka za taba yeo, mi naa eza ona cwalo.

Ne mu itutileñi ka za tuto ya kuli lika li tile ka ku ipilaula?

Ne ni itutile lika ze ñata. Ye ñwi ya lika ze ne ni itutile ka za tuto yeo, kikuli i lika ku talusa simuluho ya lika kaufela ze pila. Lika ze pila li na ni lilama ze sebeza hande, ze cwale ka pilu, maswafu ni meeto. Hape, ka ku itusisa mishini ye bona lika ze nyinyani hahulu ze sa konahali ku bonwa ka meeto, lu kona ku bona kuli liselusi li ezizwe ka nzila ye komokisa hahulu. Ki mañi ya naa ezize liselusi? Licaziba ba tuto ya kuli lika li tile ka ku ipilaula ba bulela kuli, lika ze pila li ketiwanga feela ka taho ka ku itinga feela fa buikoneli bwa zona bwa ku tiyela miinelo ye taata ni ku zwelapili ku pila. Kono muhupulo wo ha u alabi puzo ya kuli: Ki mañi ya ezize buikoneli bo li na ni zona lika ze pila? Ne ni lemuhile kuli licaziba ba sayansi ba bañata ha ba lumeli kuli tuto ya kuli lika ne li tile ka ku ipilaula ya alaba puzo yeo. Caziba yo muñwi wa tuto ya lifolofolo naa ni bulelezi kuli naa sa lumeli ni hanyinyani tuto ya kuli lika ne li tile ka ku ipilaula. Nihakulicwalo, naa si ka zibahaza mubonelo wa hae ka ku saba kuli naa ka zusiwa musebezi.

Kana zibo ya mina ya ecology ya tiisa tumelo ya mina?

Eni. Musebezi wa ka ne u ama ku ituta mo lika ze pila li itingela ku ze ñwi. Fa lifasi lika kaufela ze pila li itingile ku ze ñwi. Ka mutala, ha lu nyakisiseñi ka za lipalisa ni limuka. Mubala, munko, mulo ni mubonahalelo wa palisa, li ezizwe ka mulelo wa ku hoha limuka kuli li kone ku shimbulula bupi bo bu fumaneha fa palisa ye ñwi ku isa ku ye ñwi. Limuka li ezizwe ka nzila ye eza kuli za kona ku anya mulo wa palisa ni ku nga bupi bo bu fa palisa ye ñwi ku bu isa ku ye ñwi kuli i kone ku beya miselo. Kaniti, lipalisa ni limuka li ezizwe ka nzila ye li konisa ku tusana.

Mwa lifasi lu bonanga lika ze pila mo li itingela hahulu ku ze ñwi. Ku na ni mifuta ye miñata-ñata ya lifolofolo, limela, maikolokuwawa ni muuta ze pila ka swalisano. Lifolofolo kaufela li itingile fa limela kuli li kone ku fumana lico ni moya o bizwa oxygen o li buyela, mi buñata bwa limela ze na ni lipalisa ni zona li itingile kwa lifolofolo. Nihaike kuli lika ze pila mwa lifasi li na ni swalisano ye ipitezi hahulu mi li kona ku sinyeha ka bunolo, swalisano yeo ya kona ku zwelapili ka lilimo ze ñata-ñata. Nihaiba hamulaho wa ku sinyiwa ki lika ze silafaza, muta lika ze tisa butata bo li fela, swalisano ye ipitezi ye mwahalaa lika ze pila ya banga teñi hape. Ku nahananga ka za mo lifasi ni lika ze pila mwateñi li konela ku tiyela miinelo ye taata ye shutana-shutana, ku ni kolwisize kuli bupilo ne bu tahisizwe ki Mulimu.

Kiñi ze ne tahisize kuli mu be yo muñwi wa Lipaki za Jehova?

Ne ni bilaezwanga hahulu ki ku bona mo ba sweli ku sinyeza lifasi batu. Ne ni ziba kuli nihaike kuli lifasi la kona ku i uncafaza ka bunolo, kwa konahala ku li sinya. Lipaki za Jehova ne ba ni lutile kuli Mañolo a bonisa kuli, Mulimu u ka “yundisa ba ba sinya lifasi.” (Sinulo 11:18) Manzwi ao naa li a butokwa ku na. Ha ne ni nze ni zwelapili ku ituta Bibele, naa fita fa ku lemuha kuli ze i sepisa Bibele li ka talelezwa.

Ni ikola ku talusezanga ba bañwi ka za tumelo ya ka, mi se ni itutile Bibele ni licaziba ba sayansi ba bañwi. Ha ne ni kwanisize lilimo ze 55, naa tuhela musebezi kuli ni kone ku tusa batu ku ziba Mubupi ni milelo ya hae ka za lifasi la luna le linde hahulu.

[Manzwi a fa likepe 7]

‘Mo lifasi ni lika ze pila mwateñi li konela ku tiyela miinelo ye taata ye shutana-shutana, ku ni kolwisize kuli bupilo ne bu tahisizwe ki Mulimu’