1, 2. Le Noa ne kyandi kisaka bādi bengila mwingilo’ka, ne i makambakano’ka amoamo ēbatene?

NOA wiolola muongo ne bidyoma bimusansa. Mumone’po bidi mu ñeni pashikete pa mulamba mukatampe wa mutyi, ukōkolokwa ku mingilo yandi, koku utala kyūbakwa kikatampe kya safini. Waivwana luvumba lwa bunange mu luvula ne lunwa lukatampe lwa bingidilwa biteta mityi. Pashikete, Noa wādi ubwanya kumona bandi bana bengila bininge mingilo palapala ya lūbako lukatampe. Bandi bana, babo bakaji, ne wandi mukaji waswele, abo bonso bāingile nandi uno mwingilo mu makumi na makumi a myaka. Bapwile’ko kipindi kya mwingilo wa kūbaka safini, ino kwādi kukidi bivule bya kulonga pa kupwa’yo!

² Bantu ba mu kibundi bālangile amba bano bantu ababela bulubi. Safini pa kwenda imana, bantu nabo po pene kebebasepa pa mulangwe wa’mba kusa kwikala dilobe disa kulobeja ntanda yonso. Kyamalwa kyādi kibadyumuna Noa kyādi kimweka bu kikomo kwitabija, kya bubela! Kebāivwanijepo mwanda waka muntu ubwanya kujimija bwandi būmi—ne būmi bwa kyandi kisaka—mu buno bukomo bwa buvila. Inoko, Yehova Leza wa Noa wādi umwene uno muntu biyampe.

3. Le Noa wānangile na Leza wa bine mu buluji’ka?

³ Kinenwa kya Leza kinena amba: “Noa wadi unanga ne Leza.” (Tanga Ngalwilo 6:9.) Le bino binenwa bishintulula bika? Kebishintululapo amba, Leza wāile pano panshi nansha amba Noa wāendele mūlu. Ino, Noa wākōkele Leza wandi bya binebine ne kumusanswa bininge pamo’nka na aye wānangile na Yehova, pamo bwa mulunda nandi. Tununu na tununu twa myaka pa kupita’po, Bible wanena padi Noa amba: “Pa lwitabijo [lwandi] waponeje ba pano pa ntanda.” (Bah. 11:7, Dibuku Dijila) Le wēbaponeje namani? Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku lwitabijo lwandi dyalelo?

4, 5. Le i muswelo’ka wādi wenda ubipila’ko ntanda mu mafuku a Noa?

⁴ Noa wātamīne mu ntanda yādi yenda ibipila’ko bya mwiko. Yādi mibi ne mu mafuku a nkambulula wandi Enoke, muntu  mukwabo moloke wānangile na Leza. Enoke wālaile amba, difuku dya butyibi dyādi dya kufikila bantu ba ntanda ba kubulwa bwine-Leza. Ino, kubulwa bwine-Leza kwāvudile’ko mu mafuku a Noa. Na bubine, mungya mumweno wa Yehova ntanda yāonekele, mwanda yāyudile butapani. (Ngal. 5:22; 6:11; Yude 14, 15) Le i bika byālengeje bintu bibipile’ko?

⁵ Kinkumbulu kya malwa kyālongekele umbukata mwa bamwikeulu, bana ba Leza ba ku mushipiditu. Mwikeulu umo wātombokele kala Yehova ne kwikala Satana Dyabola na kubepela Leza bubela ne kutonona ba Adama ne Eva bajilule. Mu mafuku a Noa, bamwikeulu bakwabo bāshilwile kutombokela buludiki boloke bwa Yehova. Bashiya kyepelo kyēbapele Leza momwa mūlu, baiya pano panshi, bavwala ngitu ya bu muntu ne kusonga bana-bakaji bapopoke. Bano bamwikeulu bantomboki ne ba mitatulo bāikele na lupusa lubi pa bantu.—Ngal. 6:1, 2; Yude 6, 7.

6. Le Banefilimi bādi na lupusa’ka pa ngikadilo ya ntanda, ne Yehova wāsumininwe kulonga bika?

⁶ Kadi, ano masongi a kubulwa kwendela’mo ēsongele bamwikeulu bāvwele ngitu ya bu muntu na bana-bakaji ālengeje kubutulwa kwa bana ba nsanga ibidi, bakampangala kadi ba bukomo bupitepite. Bible wibeta bu Banefilimi, kishima kishintulula’mba “Bashindañana”—bantu bashinda bakwabo panshi. Banefilimi, babipolapola bakomo bālengeje ngikadilo ya ntanda ibipile’ko bininge. Ke kya kutulumukapo shi Mupangi wāmwene’mba, “bubi bwa bantu . . . bwadi ke bwa ntanda ne miseke panopantanda; kadi’mba ne kufwatakanya konsololo’tu kwa kuvuluka kwa mityima yabo kwadi bubi bonka bonka nyeke.” Yehova wāsumininwe kukombeleja fututu kisaka kya bantu babi mu myaka 120.—Tanga Ngalwilo 6:3-5.

7. Le i makambakano’ka ālwile nao Noa ne wandi mukaji pa kukinga babo bana ku lupusa lubi lwādi’ko mu kine kitatyi’kya?

 ⁷ Bine, byādi bikomo kashā kulela kisaka mu ntanda ya uno muswelo! Ino, Noa wēkilelele’mo. Wāsongele mukaji muyampe. Noa pa kupityija myaka 500, wandi mukaji wamubutwila bana basatu—Shema, Hama, ne Yafeta. * Bano bambutwile bādi bafwaninwe kukinga babo bana bana-balume ku lupusa lubi lwādi lwibajokolokele. Bankasampe bana-balume babilanga “bantu bankanka” kadi “bantumbo”—ye mwādi mwikadile Banefilimi. Noa ne wandi mukaji kebādipo babwanya kukinga babo bana ku myanda yonso itala bintu byādi bilonga bano batumpangala, ino bādi babwanya kwibafundija bubinebine busangaja butala padi Yehova Leza, mwine ushikilwe bubi bonso. Bādi bafwaninwe kukwasha babo bana bayuke amba, butapani ne butomboki bwa ntanda bisanshijanga Yehova mutyima.—Ngal. 6:6.

8. I muswelo’ka ubwanya bambutwile ba tunangu dyalelo kwiula kimfwa kya Noa ne wandi mukaji?

⁸ Dyalelo bambutwile babwanya kwiivwana mwēivwanine Noa ne wandi mukaji. Mwanda ntanda yotwikele’mo nayo i myonwe na butapani ne butomboki. Mu bibundi i muyule bisumpi bya bansongwalume bantomboki. Enka ne makayo alombolwa bana i mayule myanda ya butapani. Bambutwile ba tunangu baloñanga bukomo bwa kukomena luno lupusa na kufundija babo bana myanda ya Yehova Leza wa ndoe, mwine usa kupwa butapani. (Mit. 11:5; 37:10, 11) Bana babwanya kwifunda bintu bilumbuluke nansha ke mu ino ntanda mibi. Noa ne wandi mukaji bābwenye. Babo bana bana-balume batamine biyampe, basonga bakaji bādi nabo na mutyima wa kutūla Yehova Leza wa bine pa kifuko kibajinji mu būmi bwabo.

9, 10. (a) Le i musoñanya’ka wa Yehova wāshintyile būmi bwa Noa? (b) Le Yehova wāsokwedile Noa bika pa mwa kulongela safini ne kitungo kyayo?

⁹ Difuku dimo, būmi bwa Noa bwāshintyile lonso. Yehova wēsambile na uno mwingidi muswedibwe ne kumusapwila mpango Yandi ya kufudija ntanda ya mu mene mafuku’a. Leza wāsoñenye Noa amba: “Longa safini ya mutyi wa ngofele.”—Ngal. 6:14.

¹⁰ Ino safini ke kyādipo kyombo na mufwatakenya bamo. Keyādipo na nsongo nansha mutofi wa kunyuma, sukadi nansha umbido—nansha kyalo kine. Yādi’tu bwa kibīko nansha sanduku. Yehova wālombwele Noa bukatampe bwine bwa safini, mwa kwiilongela, ne mwa kwiishingila bunange munda ne panja. Kadi wāsapwidile Noa bubinga bwine bwa kulongela safini amba: “Ami ke nsa kuleta dilobe dya mema panopantanda . . . kadi bintu byonsololo muno munshi bikafwanga.” Ino Yehova wāpele Noa buno bulombodi amba:  “Ukatwelamo mu safini, abewa na bāna bobe bana-balume, ne obe mukaji ne bako bobe bene pamo nobe.” Kadi Noa wādi wa kutweja’mo misaka ya banyema ba miswelo yonso. Enka boba bātwelele mu safini bo bādi ba kupanda pa kufika kwa Dilobe!—Ngal. 6:17-20.

11, 12. Le i mwingilo’ka mukatampe wēkondele nao Noa, ne wālongele’po namani?

¹¹ Noa wēkondele na mwingilo mukatampe. Ino safini yādi mikatampe—yādi na kintu kya mametele 133 mu bula, mametele 22 mu bukata, ne mametele 13 mu bwimwa. Yādi mikatampe kupita byombo bikatampe byendanga pa mema bya mu ano etu mafuku. Le Noa wātyinine uno mwingilo, kutompola pangala pa bikoleja byao, nansha kushinta muswelo wa kwiilonga mwanda wa umupēlele? Bible ulondolola amba: “Noa walonga namino monso mwamusoñaninye Leza, e monka mwālongele.”—Ngal. 6:22.

¹² Uno mwingilo wālongele myaka mivule, padi myaka 40 kutūla ku 50. Kwādi mityi ya kuteta, milamba ya kukoka, mityi ya kulalulula, kusonga ne kupopa. Safini yādi ya kwikala na bitala bisatu, nansha bipindi bya pangala, byumba bivule, ne kibelo mufula. Kadi yādi na madidisha kūlu konso ne musaka mutunduke pa bukata mwa kuzulumukila mema.—Ngal. 6:14-16.

13. Le Noa wādi na mwingilo’ka mukomo kupita wa kūbaka safini, ne bantu bālongele namani ku uno mwingilo?

¹³ Myaka pa kupita’po, safini nayo yenda imweka, Noa ye uno wāsangele pa kukwashibwa na kyandi kisaka! Kwādi mwingilo mukwabo wādi na bikoleja bivule kupita mwingilo wa kūbaka safini. Bible witulombola’mba, Noa wādi “mwedi wa mbila ya boloke.” (Tanga 2 Petelo 2:5.) Nanshi wātangidile na bukankamane mwingilo wa kudyumuna bantu babi, bantu bampikwa bwine-Leza ku bonakani bwādi bwibatengele kumeso. Le bano bantu balongele’po namani? Yesu Kidishitu wāvulukile kino kitatyi mwenda mafuku, na kunena’mba bano bantu ne “kuyukapo mpika.” Wānene amba, bādi batele mutyima bininge ku yabo myanda ya bukile bukya—kudya, kutoma ne kusonga—bakomenwa kuta mutyima kudi Noa. (Mat. 24:37-39) Na bubine, bavule bāmufutulwile aye ne kisaka kyandi; bamo padi bāmuzakeje ne kumulwa byamalwa. Padi bātompele’nka ne kuzawila mwingilo wa lūbako.

14. Le bisaka bya bene Kidishitu dyalelo bibwanya kuboila ñeni’ka kudi Noa ne kisaka kyandi?

¹⁴ Inoko, Noa ne kisaka kyandi kebālekele’byopo. Nansha byobādi mu ntanda mwādi mumonwa mwingilo wabo wa kūbaka safini bu wampikwa mvubu, wa kyongo nansha bulubi, ino baendelele kwiyūbaka na kikōkeji. Bisaka bya bene Kidishitu dyalelo bikokeja kuboila ñeni mivule ku lwitabijo lwa Noa ne kyandi kisaka. Inoko, tudi mu kitatyi kitela Bible bu “myaka ya malwa” ya ngikadilo ya bintu ya ino ntanda. (2 Tem. 3:1) Yesu wānene amba, kitatyi kyotudi’mo kidi pamo na kitatyi kyāūbakile’mo Noa safini. Shi ntanda itaba ku  musapu wa Bulopwe bwa Leza na buñumauma, kibengo nansha ke kupangwapangwa, i biyampe bene Kidishitu bavuluke Noa. Ke babajinjipo kutanwa na bino bikoleja.

15. Le Noa wāfwidilwe ani paādi kalumba ku mwaka wandi wa 600?

¹⁵ Myaka mivule pa kupita’po, safini nayo yenda ipwa bityebitye. Noa paādi kalumba ku mwaka wandi wa 600, wajimija bantu baswele. Shandi Lameka wafwa. * Myaka itano pa kupita’po, Metuzala, shandya Lameka, nkambo wa Noa nandi wafwa na myaka 969—muntu wāfwile na myaka mivule usekunwinwe mu Bible. (Ngal. 5:27) Ba Metuzala ne Lameka bāikele’ko mu kitatyi kimo na Adama muntu mubajinji.

16, 17. (a) Le i musapu’ka mupya wātambwile Noa mu mwaka wandi wa 600? (b) Tela kintu kyemwenine Noa ne kyandi kisaka kyokebādipo babwanya kwilwa.

¹⁶ Mu mwaka wandi wa 600, mukulutuba Noa watambula musapu mupya utamba kudi Yehova Leza amba: “Iya abewa mu safini ne bobe bonso.” Mu kitatyi kimo kyonka, Leza wasapwila Noa kutweja misaka yonso ya banyema mu safini—basamba-babidi basamba-babidi mu bampikwa disubi, bafwaninwe kwelwa bu bitapwa, ne bakwabo nabo babidi-babidi.—Ngal. 7:1-3.

¹⁷ Bāmwene kintu kyokebādipo babwanya kwilwa. Dya kulampe  nabya bamona tununu ne tununu twa bipangwa byūmi—byenda, bitumbuka, bitāba, byenda bityebitye, bilandala—bya bukata, miswelo ne ngikadilo yonso. Tufwaninwe kulanga’po bidi Noa mulume nabo palonga bukomo bwa kukongakanya banyema, utatala nansha usenga banyema bonso ba ntanda batwele mu kakyumba katyetye mu safini. Nsekununi inena amba ‘baikila mu safini mwadi Noa.’—Ngal. 7:9.

18, 19. (a) I muswelo’ka otubwanya kulangulukila pa bipangujo bipangulanga bantu ba lupata pa mwanda utala binkumenkume bya mu nsekununi ya Noa? (b) Le tumwene tunangu twa Yehova namani pa muswelo waātongele kupandija bipangwa byandi bya banyema?

¹⁸ Bantu bamo ba lupata babwanya kwipangula amba: ‘Le bino bintu bibwanya’tu kulongeka namani? Ne bano banyema bonso babwanya’tu kwikala pamo mu ndoe namani mu kakyumba katyetye?’ Languluka’po bidi: Le bine bibwanya kukomena Mupangi wa diulu ne ntanda kwendeja bipangwa byandi bya banyema, enka ne kwibilengeja bimunwe ne kwikala biyampe shi wasake? Vuluka’mba, Yehova ye Leza wāpangile banyema. Mwenda myaka, wākalañenye Kalunga Katyila ne kwimika dyuba. Le kabwanyapo kulonga binkumenkume byonso bilombwelwe mu nsekununi ya Noa? Na bubine ubwanya, kadi wālongele’byo!

¹⁹ Shako, Leza wādi ukokeja kutonga kupandija bipangwa byandi bya banyema mu muswelo mukwabo. Inoko, wātongele na tunangu muswelo wituvuluja kiselwa kyawāpele dibajinji bantu kya kulama bintu byonso byūmi bya pano panshi. (Ngal. 1:28) Mu uno muswelo, bambutwile bavule dyalelo bengidijanga mānga ya Noa mwanda wa kufundija babo bana amba, Yehova umwene bantu ne banyema baāpangile na bulēme.

20. Le Noa ne kisaka kyandi bāvudilwe mingilo namani mu yenga wa mfulo kumeso kwa Dilobe?

 ²⁰ Yehova wālombwele Noa amba Dilobe disa kufika mu yenga umo. Kyādi kitatyi kyāvudilwe kisaka mingilo. Langa’po bidi mwingilo wa kutweja banyema bonso, kutūla bidibwa byabo mu ndudi ne kutweja bintu bya kisaka mu kibīko. Mukaja Noa ne bakaji ba ba Shema, Hama ne Yafeta ye bano bādi balonga bukomo mwanda wa ino safini ikale miyampe kushikata’mo.

21, 22. (a) Mwanda waka ketufwaninwepo kutulumuka buñumauma bwa bantu ba mu mafuku a Noa? (b) Le mifutululo yāfutulwilwe Noa ne kisaka kyandi na bakwabo yāfudile kitatyi’ka?

²¹ Le bantu bādi bebajokolokele nabo le? Ne pano pene “kuyūkapo mpika”—enka ne bukamoni bonso bulombola’mba, Yehova wāesele Noa ne bukomo bwaādi ulonga. Kebādipo bakwasha’ko, ino bāmwene banyema batwela mu safini. Ino, ketufwaninwepo kutulumuka buñumauma bwabo. Dyalelo bantu kebayukilepo bukamoni bulombola’mba pano tudi mu mafuku a mfulo a ngikadilo ya bintu ya ino ntanda. Monka mwālaile’kyo mutumibwa Petelo, bakibengo bayanga ne kibengo kyabo, bafutulula boba bevwana kidyumu kya Leza. (Tanga 2 Petelo 3:3-6.) Mu muswelo umo onka, bantu bāfutulwile Noa ne kisaka kyandi.

²² Le ino mifutululo yāfudile kitatyi’ka? Nsekununi itulombola’mba, Noa pa kupwa kutweja kyandi kisaka ne banyema mu safini, “Yehova wamushityila monka.” Shi ekale bakibengo badi pabwipi, kino kilongwa kya Leza kyebātaleje. Shi kekyebātalejepo, nankyo i mvula webataleje—mwanda wānokele bya binebine! Kadi wādi unoka’nka kunoka, nka kunoka, nka kunoka nokē—ne kulobeja ntanda yonso enka mwānene Yehova.—Ngal. 7:16-21.

23. (a) Le tubayuka namani amba Yehova kāsangedilepo lufu lwa banonga-bibi ba mu mafuku a Noa? (b) Mwanda waka i biyampe kwiula lwitabijo lwa Noa dyalelo?

²³ Le Yehova wāsangedile lufu lwa banonga-bibi? Mhm! (Ezek. 33:11) Ino, wēbapele mukenga wa kushinta mashinda abo mabi amba balonge byoloke. Le bādi babwanya kulonga namino? Mwiendelejo wa Noa wālondolwele kino kipangujo. Pa kunanga na Yehova ne kukōkela Leza wandi mu byonso, Noa wālombwele amba bantu bādi babwanya kupanda. Mu uno muswelo, lwitabijo lwandi lwāponeje ntanda ya mu andi mafuku; lwamwekeja patōka bubi bwa bantu ba lukongo lwandi. Lwitabijo lwandi lwāmupandije aye ne kyandi kisaka. Shi wiule lwitabijo lwa Noa, nobe ubwanya kwipandija abe mwine ne boba bosenswe. Pamo bwa Noa, nobe ubwanya kunanga na Yehova Leza pamo bwa mulunda nobe. Bine, bulunda bwenu bukalādila nyeke!