LYASI LYAKUTANDIKILAKO | ICALENGA KUTI BAIBO ITALOWA
Baibo Yatwaliila Ukuyako na Ndakai Kwene
UWAVYA UWALIPO:Pano yalembanga ivyeo vya muli Baibo a pa mpapa alino na pa vintu ivyalolekanga kwati amapepala yano yapangilanga ni vimelwa. (2 Timoti 4:13) Uzye ivintu vii vino yalembangapo vyalenzile uli ukuti citale sana ukusungilila Baibo kufika na ndakai?
Ivyakozile mapepala vikalepuka zuwa, kucucuka nupya vitakoma. Antu yamwi asambilila sana (Richard Parkinson na Stephen Quirke) yalanzile iyati: “Mapepala yaayo umu kuya kwa nsita yaolanga nupya yatandikanga nu kuvungoka. Nga mwasunga mapepala kwene yaayo yavuvumanga nanti ukuola nupya imbeya ni vizizi ivili wa wonyi, vyalyanga nga mwayaziika.” Mapepala yano yapangilanga uku vimelwa yononike zuwa pano yayiisile apa musanya nu mu munyezi.
Impapa yakoma ukuluta mapepala aomviwanga mpiti, lelo nayo kwene ikaononeka nga itasunzilwe ningo nanti nga yiikwa apakavile sana, apali umunyezi, nanti luswepo. * Nupya ivizizi vyatemwa sana impapa. Fwandi pakuti ivyalembwa vyampiti vifikeko na ndakai, ibuku limwi likati ‘i syuko sile.’ (Everyday Writing in the Graeco-Roman East) Ndi cakuti mapepala alemvilwepo amazwi amuli Baibo yaozile, ale na ndakai kwene nga kutaya amazwi amu Baibo.
VINO BAIBO YAPUSWIKE: Umwene wensi uwa Izlaeli walinzile ukulondela isunde lya Ayuda ilya ‘kwambulwila masunde kufuma mu lupapulo lwankolelo,’ ali kuti mabuku 5 akutampilapo muli Baibo. (Malango 17:18) Nupya antu asambilile nu kumanyikisya kukopolola ivyeo vya mu Baibo yalemvile ivyeo ivingi sana cakuti mu manda ya atumwa, Malembelo yayiikanga umu mang’anda ya kupepelamo umu mpanga ya Izlaeli yonsi kumwi nu ku Makedoniya! (Luka 4:16, 17; Milimo 17:11) Uzye i cani calenga kuti ivyeo ivyalemvilwe mpiti vifike na ndakai?
Ivyalembwa vino yakaama ukuti Dead Sea Scrolls vyazanyilwe umu viya iviumbe ni ivu mu ninga pa cisila ca myaka ingi sana
Umuntu umwi uwasambilila sana ilyasi lya Cipangano Cipya (Philip W. Comfort) watiile: “Ayuda yatemilwe ukwiika impapulo zya Malembelo umu nyungu pakuti malembelo yatoononeka. Cikaloleka kwati na Ina Klistu kwene ali vino yacitanga. Fwandi icalenga nu kuti antu yazana ivyalembwa vya mpiti umu viya iviumbe ni ivu, mu miputule umusiingila sana luswepo alino nu muninga nu mu vifulo umutaaya amanzi.
IVYACITIKA: Kwaya ivyalembwa ivingi sana ivya malembelo a muli Baibo ivya mpiti ivyayako ndakai nupya vimwi vyalemvilwe imyaka 2,000 iyapitapo. Kutaaya ibuku na lyuze ilyakwata ivyalembwa vya mpiti ndi vino Baibo yaaya.
^ pala. 5 Ivyeo vimwi ivyalemvilwe apa mpapa i cikalata ca kulangilila ukupoka untungwa ukwa mpanga ya United States. Lino ni myaka 250 itacili isile, ala cacucuka cakuti catalanga nu kuwelenga ivyeo ivyalemvilwepo.
