Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

Oshipelende shemanya ku na edhina Tattannu, lya nyolwa momunkulo kombinga yimwe

Uumbangi wulwe ishewe

Uumbangi wulwe ishewe

Mbela opu na uuyelele wopandjokonona mboka tawu ambidhidha iinima mbyoka ya popiwa mOmbiimbeli? Eeno. Momumvo 2014, oshitopolwa shimwe moshifo Biblical Archaeology Review, osha li shi na epulo ndika: “Aalafululi yiinima oya ti kutya opu na aantu yangapi mboka ya popiwa mOmanyolo gOshihebeli?” Oshifo osha ti kutya “50 lwaampo!” Ihe opu na omulumentu gwedhina Tattenai kee mo momusholondondo ngoka. Okwa li lye? Natu tale shoka Ombiimbeli ya popya paufupi kombinga ye.

Opu na ethimbo limwe Jerusalem sha li oshitopolwa shUukwaniilwa uunene waPersia. Jerusalem osha li pehala ndyoka Aapersia haye li ithana: Handiyaka yomulonga, li li muuninginino womulonga gwaEufrat. Konima sho Babilonia sha sindwa, Aapersia oya mangulula oonkwatwa dhAajuda noku dhi pa uuthemba dhi ka tungulule otempeli yaJehova muJerusalem. (Esra 1:1-4) Aatondi yAajuda oya li ya ningi po shike? Oya li ompinge noshinima shoka, noya lundile Aajuda kutya oya tsa ondumbo nomukwaniilwa gwaPersia. (Esra 4:4-16) Pethimbo lyelelo lyomukwaniilwa Darius gwotango (ngo a li ko mo 522-486 K.E.N.), elenga lyOmupersia, Tattenai, olya li lya kwatele komeho mokukonakona oshinima shoka. MOmbiimbeli, Tattenai oti ithanwa “omunashikandjo shokuuninginino waEufrat.” — Esra 5:3-7.

Iipelende yomamanya yimwe hoka kwa nyolwa edhina Tattenai oko yi li sigo onena, ya pungulwa megumbo lyontumba. Opu na omukanda gwa kwatakanitha oshilyo shomegumbo ndyoka nomuntu ngoka a popiwa mOmbiimbeli. Omukanda ngoka ogwa nyolwa mo 502 K.E.N., momumvo omuti-20 gwelelo lyaDarius gwotango. Ogwa gandja uumbangi wu li ekwatho ‘kuTattannu, omuleli gwoshitopolwa shi li Handiya yomulonga,’ ano Tattenai ngoka a popiwa mOmbiimbeli muEsra.

Okwa li a dhana onkandangala yini? Momumvo 535 K.E.N., Kores Omunene okwa topola oshilongo she miitopolwa. Oshitopolwa shimwe osha li hashi ithanwa Babilonia Handiya yEfuta. Oshitopolwa shono osha ka topolwa miitopolwa iyali konima yethimbo. Shimwe osha li hashi ithanwa Handiya yOmulonga. Osha li sha kwatela mo oshitopolwa shimwe shaSiria, Foinikia, Samaria, Juda notashi vulika sha li hashi lelwa okuza muDamaskus. Tattenai okwa lele oshikandjo shoka okuza mo 520 sigo 502 K.E.N.

Konima Tattenai okwa yi kuJerusalem a ka konakone ngele Aajuda otaya tsu ondumbo nAapersia shili. Okwa lombwele Darius kutya Aajuda oya pewa elombwelo kuKores, ya tungulule otempeli yaJehova. Omambo gondjokonona ngoka ga li moompungulilo dhuuwa oga koleka oshinima shoka. (Esra 5:6, 7, 11-13; 6:1-3) Tattenai okwa li a lombwelwa i ikaleke kokule noshinima shokutungulula otempeli, nokwa vulika. — Esra 6:6, 7, 13.

Odhoshili kutya “Tattenai, omunashikandjo shokuuninginino waEufrat,” ina tompola sha sha simana mondjokonona. Ombiimbeli oya popya owala paufupi kombinga ye noye mu tumbula nedhinasimaneko li li mondjila. Uushili mboka owe tu pa uumbangi wulwe ishewe kutya uuyelele waalafululi yiinima otawu ambidhidha lela ondjokonona yOmbiimbeli.