1, 2. Omolwashike shi li nawa wi ikonakone wu tale ngele oho dhimine po ngaa yalwe nehalo ewanawa?

OOHAPU ndhoka Jehova a nyolitha otadhi tu kwathele tu mone nkene ha tala ko omayono nosho wo nkene hi inyenge uuna twa yona. Oohapu dhe otadhi holola wo oshindji kombinga yokudhimina po. Moshitopolwa shoka sha tetekele, otwa li twa kundathana nkene iikala yaDavid noyaManasse ya li yi inyengitha Jehova e ya dhimine po. Oya li ya hempulula omayono gawo shili nokweetha po uuwinayi mboka ya longa, naayehe oya li yi iyele ombedhi tashi zi komutima, molwaashoka oya li yu uvite nayi lela. Oshinima shoka osha li sha ningitha Jehova a kale e ya hokwa ishewe.

² Ngashingeyi natu ka konakoneni nkene tse tatu vulu okudhimina po yalwe nehalo ewanawa. Natu tye ando mokati kaantu kaaye na ondjo mboka Manasse a li a dhipagitha omwa li omupambele gwoye, mbela andola owa kala wu uvitile ngiini Manasse? Mbela ando owe mu dhimine po ngaa? Oshinima shika osha simana molwaashoka otu li muuyuni mbuka moka ompango kaayi niwe nayo, muuyuni wa kolokosha nosho wo moka mu na aantu yi ihole. Omolwashike Omukriste e na okukokeka ombepo yedhiminopo? Ngele owa ningilwa sha shaahe li pauyuuki oshike tashi ke ku kwathela wu kale wa ngungumana, nowu katuke ngaashi Jehova a hala nokukala wa hala okudhimina po?

3-5. (a) Jesus okwa li a longitha eyele lini a kwathele aapulakeni ye ya mone kutya omolwashike ye na okukala haya dhimine po yalwe? (b) Jesus okwa li a hala okulonga aapulakeni ye shike sho a popi eyele ndyoka li li muMateus 18:21-35?

³ Osha simanenena tu kale hatu dhimine po nehalo ewanawa mboka ye tu ninga nayi, kutya nduno Aakriste ooyakwetu nenge hasho. Ngele tatu shi ningi otatu ka kala tu na ombili momagumbo getu, nookuume ketu, naantu ooyakwetu nosho wo naJehova. Ombiimbeli oye shi popya kutya oshi li oshitegelelwa shopaKriste okukala hatu dhimine po yalwe kashi  na nduno mbudhi kutya ohaye tu uvitha nayi lwiikando. Jesus okwa li a longitha eyele lyomumati ngoka a li e na oongunga dhamwene gwe opo e tu kwathele tu mone kutya omolwashike tu na okukala hatu dhimine po yakwetu.

⁴ Omumati okwa li a lila mwene gwe oongunga odhindji ndhoka dha li tadhi ke mu pula a longe omasiku omamiliyona 60, opo e dhi futile po. Ihe nonando ongawo, mwene gwe okwa li e dhi mu kuthile po. Omumati ngoka sho a zi mpono okwe ki itsa momumati omukwawo ngoka e mu lila oongunga dhi thike owala pondjambi yomasiku 100. Ihe omumati ngoka a kuthilwa po oongunga dhe odhindjidhindji okwa tulitha mukwawo mondholongo, nonando mukwawo okwa li e mu hehela e mu tale onteni. Iikala ye oya li ya geyitha mwene gwawo, ngoka e mu lombwele a ti: “‘Nangoye wo owa li u na okusila omumati omukweni ohenda, ngaashi ngame nde ku sile ohenda.’ Omuwa okwa geye nokwe mu gandja, e ke edhililwe mondholongo, sigo ta futu iinima ayihe, e yi mu lile oongunga.” — Mat. 18:21-34.

⁵ Jesus okwa hala tu ilonge shike meyele ndino? Okwa hulitha a ti: “Tate yomegulu osho te mú ningile wo, ngele itamu dhimine po omuntu kehe nomwenyo aguhe.” (Mat. 18:35) Oohapu dhaJesus ndhoka odha yela. Omayono ngoka twa ninga monkalamwenyo yetu omolwokwaagwanenena otaga ulike kutya itatu vulu okukala metsokumwe nomithikampango dhaJehova thiluthilu. Ihe nonando ongaaka, Jehova oku na ehalo lyokudhima po thiluthilu omayono getu. Onkee ano, kehe gumwe ngoka a hala okukala kuume ke oku na okukala ha dhimine po ooyakwawo. Jesus osho a li a hala okutya ngaaka, sho a popi mEuvitho lyOkondundu a ti: “Ngele hamu dhimine po aantu omayono gawo, nena Ho yeni yomegulu ote mú dhimine po wo omayono geni. Ihe ngele ihamu dhimine po aantu omayono gawo, nena Ho yeni yomegulu ite mú dhimine po omayono geni.” — Mat. 6:14, 15.

6. Omolwashike olundji ihaashi kala oshipu okudhimina po yalwe?

⁶ Otashi vulika wu tye ‘okudhimina po gumwe oshipu okupopya, ihe oku shi ninga oshidhigu.’ Oshi li ngaaka, molwaashoka olundji ohatu kala tu uvitile nayi omuntu ngoka e tu geyitha. Omuntu gumwe otashi vulika a kale a yemata, u uvite a kengelelwa, nokwa hala uuyuuki wu longwe nenge nokuli ngoka e mu ninga nayi a galulilwe uuwinayi we. Yamwe ohaya ti nokuli kaye na siku  nando ya dhimine po mboka ye ya ninga nayi. Ngele nangoye osho wu li ngawo, ongiini to vulu okukokeka ombepo yedhiminopo ndjoka Jehova a hala tu kale tu na?

7, 8. Oshike tashi vulu oku ku kwathela wu dhimine po yalwe uuna ye ku yemateka?

⁷ Ngele otwa yematekwa nenge tatu dhiladhila owala kutya otwa ningwa nayi ohashi vulika tu kale twa geya noonkondo. Tala shoka omulumentu gumwe omugundjuka a popi shi na ko nasha nokugeya kwe sho a li ta pulwapulwa kombinga yaashoka. Okwa ti: “Oshikando shimwe . . . sho nda li nda thita po kondjahi, onda li nda zi megumbo nda tokola nda mana kutya kii na siku ndi galukile mo. Osha li ethimbo lyokwenye, nonda li nde ende oshinano oshile mokandjila kamwe ke li momudhingoloko mu na uunshitwe uuwanawa mo omwa mwena. Uuwanawa wamo owa ngungumaneke omwenyo gwandje noku gu talaleka, nokonima yoowili dhoontumba onda galukile [kegumbo] ndi iyela ombedhi noka nda li we ndi uvite nayi.” Oshimoniwa shomulumentu nguka otashi tu kwathele tu mone kutya otwa pumbwa okukala hatu ipula uule wokathimbo nokutala nawa onkalo. Shoka otashi vulika shi ku kwathele kuu kii pe ombedhi konima yethimbo omolwoonkatu dhoye. — Eps. 4:4; Omayel. 14:29; Jak. 1:19, 20.

⁸ Ongiini ngele ito fululuka? Kambadhala wu tale kutya omolwashike wa geya. Owa geya mbela molwaashoka wa ningilwa sha shoka kaashi li pauyuuki nenge pamwe wu ungaungiwa nangoye nayi? Nenge pamwe omolwaashoka wu wete kutya omuntu ngoka oshinima okwe shi ningile owina e ku uvithe nayi? Mbela shoka e ku ningila osha kwata miiti ngaa shili? Ngele owa tala onkalo nokuuva ko kutya omolwashike wa geya, otashi ke ku kwathela wu mone omukalo omwaanawa gwaashoka wu na okuninga nosho wo nkene Ombiimbeli tayi ku kwathele. (Lesha Omayeletumbulo 15:28; 17:27.) Uuna to dhiladhila nawa otashi ke ku kwathela wu tseye ashihe shoka sha kwatelwa mo nowu kale wu na ehalo lyokudhimina po. Nonando osha fa oshidhigu, ngele oho ungaunga noonkalo momukalo gwa tya ngawo, oto ka pitika Oohapu dhaKalunga dhi zule ‘omahalo nomadhiladhilo gomomutima gwoye’ notadhi ke ku wilika wu holele omukalo gwaJehova gwokudhimina po. — Heb. 4:12.

9, 10. (a) Oshike to vulu okuninga uuna wu wete wa ningwa nayi? (b) Iikala iiwanawa nombepo yokudhimina po otayi vulu ngiini okulundulula iikala yoye yankene wa tala ko onkalamwenyo?

⁹ Oonkalo odhindji monkalamwenyo ohadhi tu ningitha tu katuke momukalo omwiinayi. Natu tye nduno, manga to hingi, oshihauto shimwe okonyala shi mbose shoye. Oto ki inyenga ngiini? Ngele owu na esiku wa leshele shi na ko nasha niiponga yiihauto otashi vulika wa mona kutya olundji aahingi yamwe oya li ya geye noonkondo, nokuponokela ooyakwawo. Ihe ngele ngoye Omukriste osha yela kutya ito ka hala okuninga oshinima sha tya ngaaka.

¹⁰ Onkee ano, oshi li nawa wu kale ho tala iinima nethimbo. Nangoye otashi vulika wu na mo ombinga moshiponga shoka sha ningwa po, tashi vulika molwaashoka wa piyaganekwa kusha. Nenge tashi vulika oshihauto shamukweni kaashi li nawa. Ihe shoka twa hala okwiilonga moshinima shika osho kutya ngele ohatu pangele omaiyuvo getu, nohatu dhiladhila nawa notu na wo ehalo lyokudhimina po ooyakwetu, otatu ka vula okupangela ongeyo, okuyemata nosho wo omaiyuvo omawinayi. Omuuvithi 7:9 ota ti: “Ino uluma okugeya mombepo yoye, oshoka ondjahi ohayi kala meni lyegoya.” Onkee ano, ino kala ho ningi omwenyo omwiinayi. Iikando oyindji mbyoka ho kala to dhiladhila kutya mukweni oshinima okwe shi ningile owina, ihashi kala naanaa ngaaka, ihe olundji ohashi ya po owala omolwokwaahagwanenena nenge omolwokwaahauvathana. Kala aluhe ho tala iinima koombinga adhihe uuna pwa ningwa sha nenge pwa popiwa sha oshiwinayi. Kala wo omunahole noho dhimine po yalwe. Uuna wu ungaunga nonkalo kehe nawa, otashi ke ku nyanyudha. — Lesha 1 Petrus 4:8.

11. Tu li aauvithi yUukwaniilwa otu na okwiinyenga ngiini uuna tatu ulwa nayi muukalele?

¹¹ Oshike tashi ke ku kwathela wu vule okwiipangela ngele gumwe ote ku ula nayi sho wu li muukalele? Sho Jesus a li a tumu aauvithi 70, okwa li e ya lombwele ya halele egumbo kehe ombili. Jesus okwa ti: “Ngele omu na omuntu e hole ombili, nena ekundo lyeni lyombili otali kala kuye; ihe ngele hasho, ombili yeni otayi mú galukile.” (Luk. 10:1, 5, 6) Ohatu kala twa nyanyukwa uuna aantu taya pulakene nawa muukalele, molwaashoka otaya ka mona uuwanawa metumwalaka lyetu. Ihe omathimbo gamwe oombwanawa ohadhi pu po mbala paantu. Uuna sha ningwa oshike tatu ka ninga po? Jesus okwa ti ngele osha ningwa ombili yetu nayi tu galukile. Elalakano lyetu, okuza megumbo kehe nombili kutya nduno aantu oyu ungaunga natse ngiini. Ngele otwa geye, nena ombili yetu otatu ke yi kanitha.

12. Otu na okukatuka ngiini, ngaashi sha popiwa kuPaulus mAefeso 4:31, 32?

¹² Kambadhala wu kale wu na ombili moonkalo adhihe, ihe hamuukalele owala. Okukala wu na ehalo lyokudhimina po yalwe, itashi ti kutya owu na okwiipwilikila shoka omuntu e ku ninga nenge wu shi tale ko shi li okapulu kelume. Ihe okudhimina po otaku ti okwaahakwatela onkone nokukala wu na ombili yokomwenyo. Aantu yamwe mboka haya kala ya humbata uudhigu koomwenyo, nokukala taya dhiladhila kwaashoka ya ningilwa nosho wo okukala tayi ipula neihumbato ewinayi lyayalwe, ohashi ya yugu enyanyu lyawo. Ino etha omadhiladhilo ga tya ngaaka ge ku pangele. Dhimbulukwa kutya ito ka kala wa nyanyukwa ngele owa kala wu nine yalwe. Onkee ano, kala ho dhimine po yalwe. — Lesha Aefeso 4:31, 32.

13. (a) Ongiini Omukriste ha “gongele omakala ga tema” komutse gwomutondi gwe? (b) Iizemo yini tashi vulika tu ka mone ngele ohatu ungaunga nawa naamboka taye tu ula nayi?

¹³ Otashi vulika pu kale omathimbo gamwe ngoka to kala wu uvite kutya omuntu ngoka e ku ninga nayi owu na oku mu kwathela a tseye omithikampango dhopaKriste. Omuyapostoli Paulus okwa nyola a ti: “‘Omutondi gwoye ngele okwa sa ondjala, mu pa a lye, ngele okwa sa enota, mu pa a nwe, oshoka moku shi ninga oto gongele omakala ga tema komutse gwe.’ Inamu sindwa kuuwinayi, ihe sindeni uuwinayi nuuwanawa.” (Rom. 12:20, 21) Ngele oho kala wu na ombili uuna to ningwa nayi, oto ka nengeneka mboka ye na eihumbato ewinayi nokuya ningitha ya kale ye na eihumbato ewanawa. Ngele owa kala ho uvu ko oonkalo dhaantu, wu na ohenda nosho wo olukeno naamboka ye ku ninga nayi, otashi vulika wu ke ya kwathele yi ilonge oshili yOmbiimbeli. Kutya nduno onkalo oyi kale yi li ngiini, uuna ho ungaunga naantu nawa ohashi ya pe ompito ya dhiladhile kiikala yoye iiwanawa. — 1 Pet. 2:12; 3:16.

14. Omolwashike kuu na okukwatela gumwe onkone kutya nduno okwe ku ninga nayi shi thike peni?

¹⁴ Opu na aantu yamwe mboka kaatu na okweendathana nayo. Yamwe yomuyo oomboka ya yona e taya kondwa mo megongalo molwaashoka inaayi iyela ombedhi. Ngele omuntu ngoka a kondwa okwe ku uvitha nayi noonkondo, otashi vulika shi ka kale oshidhigu oku mu dhimina po, nonando okwi iyela ombedhi, molwaashoka iilalo yokomwenyo ohayi kutha ethimbo okwaaluka. Moshinima sha tya ngaaka, kala ho pula Jehova e ku kwathele wu kokeke ombepo yedhiminopo, opo wu dhimine po omuyoni ngoka i iyela ombedhi. Osha simana okupula Jehova ekwatho, molwaashoka oye owala e shi shoka shi li momutima gwomuntu ngoka. Jehova oha konakona uuntu womeni womuntu kehe nohi idhidhimikile aayoni. (Eps. 7:9; Omayel. 17:3) Ombiimbeli otayi ti: “Ngele ku na ngoka te mú ningile uuwinayi, inamu mu shunithila uuwinayi. Kambadhaleni okuninga shoka aantu ayehe taye shi tala kutya oshiwanawa. Ne yene kombinga yeni ningeni ashihe tamu shi vulu, mu kale nombili naantu ayehe. Aaholike, inamu shunithila omuntu uuwinayi, ihe etheni, ondjahi yaKalunga yi shi ninge. Oshoka enyolo otali ti: ‘Egeelo olyandje, ongame mwene tandi ka geela, Omuwa osho ta ti.’” (Rom. 12:17-19) Mbela opu na ngaa omuntu ta vulu okupangula omuntu  omukwawo pauyuuki? Aawe. (Mat. 7:1, 2) Ihe oto vulu okukala wu na einekelo kutya Kalunga ota ka pangula pauyuuki.

15. Oshike tashi ke tu kwathela tu kale tu na etaloko li li nawa shi na ko nasha nomuntu ngoka e tu yemateka?

¹⁵ Ngele owu uvite kutya owa ningilwa sha kaashi li pauyuuki kugumwe nowu wete shi li oshidhigu okudhimina po omuyoni ngoka i iyela ombedhi, oshi li nawa wu kale wu shi kutya ngoka e ku ninga nayi, naye okwa thigulula okwaahagwanenena. (Rom. 3:23) Jehova oha kala u uvitile olukeno aantu ayehe aalunde. Onkee ano, oshi li nawa okukala ho kwatele momagalikano goye naku ku yonena a dhiminwe po. Itatu ka kala naanaa twa geela omuntu ngoka ngele ohatu mu kwatele momagalikano getu. Jesus okwa popi sha yela kutya osha nika uusama okukala tu nine gumwe kutya nduno okwe tu ninga nayi shi thike peni, sho a ti: “Holeni aatondi yeni, galikaneneni aahepeki yeni.” — Mat. 5:44.

16, 17. Owu na okwiinyenga ngiini ngele aakuluntugongalo ya tokola kutya omuyoni okwi iyela ombedhi, nomolwashike?

¹⁶ Jehova okwa langeka po aakuluntugongalo nokwe ya inekelela oshinakugwanitha shokuungaunga nomayono ngoka taga ningwa megongalo. Aamwatate mboka kaye na uunongo wu thike pu waKalunga, ihe ohaya kambadhala etokolo lyawo li kale metsokumwe newiliko ndyoka li li mOohapu dhe nokewiliko lyombepo ondjapuki. Kungawo, etokolo ndyoka taya ningi moshinima shoka mokupula ewiliko okupitila megalikano kuJehova, otali ku ulika etaloko lye moshinima shoka. — Mat. 18:18.

¹⁷ Onkalo ya tya ngeyi otayi pula uudhiginini. Mbela oto ka dhimina po ngaa nokukala wu hole omuntu ngoka aakuluntugongalo ya tokola kutya okwi iyela ombedhi? (2 Kor. 2:5-8) Itashi ka kala oshipu, unene tuu ngele ongoye a ningila uuwinayi nenge e wu ningila omupambele gwoye. Ihe ngele owi inekela thiluthilu muJehova nosho wo momukalo ngoka hu ungaunga niinima megongalo, oto ka katuka pandunge. Oto ke shi ulika sha yela kutya oho dhimine po yalwe oondjo dhawo ethimbo kehe. — Omayel. 3:5, 6.

18. Ngele ohatu dhimine po yalwe ethimbo kehe otatu ka mona uuwanawa washike?

¹⁸ Aatseyi nawa yomadhiladhilo gaantu oye shi mona mo kutya okudhimina po yalwe nehalo ewanawa ohaku eta omauwanawa gontumba. Ohaku kwathele omuntu a fululuke nohaku tidhile kokule omadhiladhilo omawinayi ngoka haga vulu okweetela omuntu uuwehame wopalutu, ohaku kwathele omuntu a kale e na uundjolowele nosho wo a kale a nyanyukwa. Ihe ngele omuntu oha kala e nine yalwe, noina hala oku ya dhimina po ohashi mu etele uuwehame wopalutu, ekwatathano lye naantu ohali teka po, oha kala a lulilwa noiha popi a manguluka naantu ooyakwawo. Ihe shoka sha simanenena osho kutya omuntu ngoka ha dhimine po yalwe nomutima aguhe, oha kala e na ekwatathano ewanawa naTate yetu gwomegulu, Jehova Kalunga. — Lesha Aakolossa 3:12-14.