DEBORA okwa li ta tala aakwiita yaIsraeli ya gongala kondungu yondundu Tabor. Okwa li a hokwa uupenda neitaalo lyawo. Moontundumene Debora okwa li ta tedhatedha kuupenda nokeitaalo lyomuwiliki gwawo, Barak. Nonando oya li owala 10 000, mesiku ndyono oya li ye na okuulika shili ngele oye na eitaalo nomukumo. Ngiini mbela? Oya li taya ka kondjitha etangakwiita enankondo, li na aakwiita oyendjiyendji nolya homata nokomayego. Ihe nando ongaaka, kaya li ya tila, unene tuu sho ya ladhipikwa kuDebora.

Kala wa fa wu wete oonguwo dhaDebora tadhi ti fakufaku kombepo, sho ye naBarak taya talatala. Ondundu Tabor oya fa oshongo shoohi oshinenenene sha tetwa ondungu. Manga ya li kondungu yondundu ye elekana yi na uule woometa 400 lwaampo, oya mono esilu lyaEsdraelon, li li kuuningininombugantu. Oya li ye wete wo omulonga Kishon ngoka gwa taakana melundu gwa pita pondundu Karmel, e tagu ka tilahila mEfuta lyopokati. Otashi vulika omulonga gwa li gwa pwina ongula ndyoka, ihe opwa li pu na sha shoka tashi adhima molushandja ndoka lu li pooha dhomulonga. Oshike mbela? Etangakwiita lyaSisera ndyoka lya londa momatemba ga longwa miiyela hayi adhima. Etangakwiita ndyoka olya li tali hedha popepi naakwiita yaIsraeli. Olye etelela aakwiita ya pyokoka molugodhi, ye li momatemba giita 900, ga homata iilwitho yiitenda yoondungu dha honga, ya homekwa mooakisa dhomatemba. Sisera okwa li ta dhiladhila kutya, Aaisraeli mboka ya homata omatati ganathangwa, ote ke ya letheka po nuupu a fa omuntu ta teya iilya.

Debora okwa li e shi kutya Barak naakwiita ye oya tegelela owala e ya lombwele ya ponokele aatondi yawo. Mbela oye awike omukiintu a li po? Okwa li u uvitile ngiini oshinakugwanithwa oshinene shi thike mpoka shokuwilika iita? Mbela okwa li a limbililwa kutya na ninge ngiini? Aawe. Jehova Kalunga ke, oye a li e mu lombwele a wilike iita mbyoka. Okwa kala wo e shi holola nale mOohapu dhe, kutya ota ka longitha omukiintu a mangulule Aaisraeli muupika wAakaanana. (Aatokolihapu 4:9) Debora naakwiita aadhiginini oya li ye na omukumo. Oshike tatu ilongo meitaalo lyawo?

Oshikando shotango Ombiimbeli ya popya Debora, oye mu popi e li “omuhunganeki” omukiintu. Oya popya kutya okwa li a longo oshilonga inaashi monika nale, ihe haye gwotango nogwahugunina. * Debora okwa li wo e na oshinakugwanithwa shilwe. Okwa li wo ha pongolola po oontamanana mokupopya kutya Jehova ota ti shike kombinga yuupyakadhi mboka. —  Aatokolihapu 4:4, 5.

Debora okwa li ha kala moshitopolwa shoondundu shaEfraim, shi li pokati kaBetlehem naRama. Okwa li ha kuutumba momulunga, ta yakula aantu ngaashi Jehova e mu lombwela. Oshilonga shoka osha li oshidhigu lela, ihe nando ongaaka, Debora inashi mu teya omukumo. Osha pumbwa okulongwa lela. Okwa wilikwa wo kuKalunga a tote eimbilo, tali popi kombinga yaamboka kaaye shi aadhiginini. Eimbilo otali ti: ‘Mevi omwa kala nduno iita, sho Israeli a hogolola iikalunga.’ (Aatokolihapu 5:8) Molwaashoka Aaisraeli oya li ye etha po Jehova, ya ka longele iikalunga, Jehova okwe ye ethele miikaha yaatondi yawo. Omukwaniilwa gwAakaanana, Jabin, okwe ya thindile kongudhi, ta longitha ondjayi yetangakwiita enankondo, Sisera.

 Edhina Sisera uuna tali tumbulwa muIsraeli, aantu oya li haya kala ya tila noya ngwangwana. Elongelokalunga lyAakaanana nomithigululwakalo dhawo odha nika oshiponga, molwaashoka oya li haya yambele oyana iikalunga nenge ye ya ninge oohonda dhomotempeli. Mbela onkalo oya li ngiini sho ondjayi yAakaanana netanga lyayo tayi thindile Aaisraeli kongudhi? Eimbilo lyaDebora olya ti kutya moshilongo nomomikunda kamwa li we naanaa mu na aantu. (Aatokolihapu 5:6, 7) Natu kale ando twa fa tu wete aantu ya tila, ya holama miihwa nomiikulundundu, ya tila okulonga omapya nenge okukala momikunda, molwaashoka kadhi li menkolokuma. Oya li ya tila okweenda moondjila, molwaashoka ohaya ponokelwa, aanona yawo taya yiwa nayo, yo aakiintu taya kwatwa onkonga. *

Epangelo ekwanyanya olya kala nokutyakaleka uule woomvula 20, sigo Jehova a mono kutya oshigwana she shoka sha tangalala, osha hala okulundulula omikalo dhasho. Ehokololo lyOmbiimbeli lyeimbilo lyaDebora naBarak otali ti: ‘Sigo Debora e ya, u uluka ko ngaashi yina yaIsraeli.’ Debora, omukulukadhi gwaLappidot, ka li lela yina yoshigwana, ihe uutumbulilo mboka owopathaneko owala. Jehova oye a langeke po Debora a gamene oshigwana a fa yina yasho. Okwe mu lombwele i ithane omupanguli Barak, omulumentu ngoka e na eitaalo lya kola. Okwe mu wilike a ka kondjithe Sisera. —  Aatokolihapu 4:3, 6, 7; 5:7.

Kutha aalumentu 10 000 momazimo gaIsraeli. Jehova okwa lombwele omupanguli Barak okupitila muDebora a ti: ‘Ya fala kondundu Tabor.’ Debora okwa popi shoka Kalunga u uvaneka kutya, otaya ka sinda Sisera netangakwiita lye li na omatemba giita 900. Barak okwa li a kuminwa euvaneko ndyoka. Omolwashike mbela? Aaisraeli kaya li ye na etangakwiita nokaya li naanaa ye na iikondjitho yasha. Ihe Barak okwa zimine a ka kondjithe etangakwiita enankondo lyaSisera, ngele Debora naye ota yi kondundu Tabor. —  Aatokolihapu 4:6-8; 5:6-8.

Aantu yamwe ohaya ti Barak ka li e na eitaalo sho a pula Debora a ye naye. Mbela shono oshoshili ngaa? Aawe, kashi shi shoshili. Shimwe ishewe, Barak ina pula Kalunga e mu pe omatati ga gwedhwa po. Omolweitaalo lye okwa li e wete sha simana okukala ye na omukalelipo gwaJehova te ya koleke. (Aahebeli 11:32, 33) Jehova okwe ya kwathele sho a pitike Debora a ye netangakwiita lyaIsraeli, ngaashi Barak a pula. Jehova okwa wilike Debora a hunganeke kutya esimano lyesindano miita mbyoka otali ka pewa omukiintu. (Aatokolihapu 4:9) Onkee ano, Sisera okwa dhipagwa komukiintu.

Olundji aakiintu ohaya hepekwa nayi, ohaya longelwa omiyonena nokwaahe na uuyuuki kunena. Inaya simanekwa naanaa ngaashi Kalunga a hala. Ihe  Kalunga okwa tala ko aalumentu naakiintu ye thike pamwe. (Aaroma 2:11; Aagalati 3:28) Shoka sha ningwa kuDebora otashi tu kwathele tu mone kutya Kalunga oha laleke nuuyamba aakiintu, okwe yi inekela noku ya hole. Inatu kokeka nando iikala yokudhina aakiintu mbyoka tayi dhana onkandangala muuyuni mbuka.

Barak okwa gongaleke etangakwiita lye. Okwa gongele aakwiita omapendafule 10 000 ya ka kondjithe etangakwiita lyaSisera ndyoka lya li tali ya sheke. Barak okwa li a nyanyukwa sho ta kumike aakwiita ye kondundu Tabor ya kale ya nyatipala. Aatokolihapu 4:10 otayi ti: “Debora okwa yi pamwe naye.” Shoka osha kumike aakwiita mboka sho ya mono omukiintu ependa ta londo pamwe nayo kondundu Tabor. Debora okwa li e na ehalo okutula omwenyo gwe moshiponga. Oshike she mu kwathele e shi ninge? Eitaalo lye muJehova Kalunga.

Sho Sisera a mono kutya Aaisraeli oya gongela etangakwiita li mu ponokele, okwa katuka onkatu nziya. Aakwaniilwa yontumba Aakaanana oya li yi imanga uukuni kumwe nomukwaniilwa Jabin, notashi vulika oye a li oomunankondo mokati kawo. Evi olya kakama sho omatembakwiita omanene giita gaSisera taga matuka. Aakaanana oya li ye wete kutya otaya ka letheka po nuupu nuupenda etangakwiita lyaIsraeli. —  Aatokolihapu 4:12, 13; 5:19.

Barak naDebora oya ningi po shike, sho etangakwiita lyaatondi tali hedha popepi? Ngele oya kala mesilu lyondundu Tabor, otashi vulika ya ka dhenge nuupu etangakwiita lyAakaanana ndyoka lye ya taalela. Omolwashike mbela? Molwaashoka omatemba oga pumbwa okweenda pehala ndyoka lya lalakana nawa, opo aakwiita mboka ye li mo ya vule okukondja nuupu. Barak okwa kondjo momukalo ngoka Jehova e mu lombwela. Onkee ano, okwa li a tegelele a lombwelwe kuDebora shoka e na okuninga. Olugodhi osho lwa pwakele. Debora okwa lombwele Barak ta ti: “Unduka! Omuwa ote ku wilike! Nena ota gandja Sisera miikaha yoye.” Ovelise oya tsikile ko tayi ti: “Osho ngaaka Barak a kuluka ta zi kondundu Tabor pamwe netanga lye lyaalumentu omayuvi omulongo.” —  Aatokolihapu 4:14. *

Etangakwiita lyaIsraeli olya ningi po shike? Olya ponoka ko kondundu, e tali ya pevi lyayo mpoka pwa lalakana. Olye ende lyu ukilila omatembakwiita gaSisera omatilithi. Mbela Jehova okwa li ngaa pamwe nalyo, ngaashi shu uvanekwa kuDebora? Eeno. Ombiimbeli otayi ti: “Evi olya kakama, nomvula oya puuka ya zi mealelo.” Omuwa okwa vundakanitha etangakwiita lyaSisera ndyoka lya li li na uuntsa. Omvula oya poola, nomeya oga kunguluka taga popoma unene. Osha li oshidhigu komatembakwiita giitenda okweenda, omolwomunoko. Oga dhama menono nokaga li we ge na ekwatho lyasha. —  Aatokolihapu 4:14, 15; 5:4.

Omvula yepoola inayi imba Barak netangakwiita lye ya kondje. Oya li ye shi kutya olye e yi etitha. Etangakwiita lyaIsraeli olya ningi po shike? Olya ponokele etangakwiita lyAakaanana. Kalunga okwa longitha Aaisraeli ya letheke po shekesheke, etangakwiita lyaSisera. Omulonga gwaKishon ngoka gwa li tagu kunguluka noonkondo, ogwa kungululile omidhimba dhAakaanana mEfuta lyopokati. —  Aatokolihapu 4:16; 5:21.

Kunena Jehova iha tumu aapiya ye ya ka kondje nomatati. Ihe nonando ongawo, ote ya pula ya kondje iita yopambepo. (Mateus 26:52; 2 Aakorinto 10:4) Uuna tatu vulika kuKalunga, natse otatu kutha ombinga miita mbyoka. Otwa pumbwa omukumo, molwaashoka mboka ya gama kombinga ye, otashi vulika ya ka adhike komapataneko omadhigu. Kalunga ina lunduluka. Mboka ye mu inekela noye na eitaalo muye ohe ya gamene, ngaashi owala a li e shi ningile Debora, Barak nosho wo aakwiita omapendafule yaIsraeli shonale.

Ihe opwa li pu na omutondi gumwe omunenenene gwaIsraeli, ngoka a nipuka polugodhi. Olye mbela? Ondjayi Sisera. Okwa nuka mo metemba lye e ta fadhuka po. Okwa thigi aakwiita ye ye li moshipyu, taya sile momunoko. Okwe ende ti inyoweke nawa sigo a zi mokati ketangakwiita lyaIsraeli e ta thiki puukukutu. Okwe ende oshinano shookilometa dhontumba ta matuka, sigo a thiki pukuume ke gumwe. Okwa li a tila kutya pamwe aakwiita Aaisraeli otashi vulika ye mu adhelele po. Okwa zi po u uka kotenda yaHeber, omulumentu Omukeni, ngoka a tembuka paantu yezimo lye kuumbugantu woshilongo. Heber okwa panga ombili nomukwaniilwa Jabin. —  Aatokolihapu 4:11, 17.

Sho Sisera a thiki potenda yaHeber okwa li a vulwa. Okwa dhimbulula kutya Heber ke mo. Ihe omukadhi  Jael, omo a adhika. Sisera okwa li ta dhiladhila kutya Jael ote ke mu simaneka, molwashoka Sisera oha longele kumwe nomusamane gwe, omukwaniilwa Jabin. Sisera okwa li ta dhiladhila kutya omukiintu ke na sho te mu ningi, okuyelekanitha nomusamane. Sisera ka li a tseya Jael nawa. Jael okwa li e shi uuwinayi mboka Aakaanana haya ningi. Oku shi kutya ohaya thiminike aantu moshilongo. Otashi vulika e shi wete kutya otha oyi iyeta komutemo. Okwa li ta vulu okukwathela Sisera, nenge a game kombinga yaJehova, e ta dhipaga omutondi nguka gwoshigwana ashihe. Jael okwa ningi po shike? Mbela omukiintu ota vulu ngaa okudhipaga ondjayi yiita ndjoka yi na oonkondo?

Jael okwa longitha nawa omutse gwe. Okwa pe Sisera ehala, opo a vululukwe po. Sisera okwa anda ko Jael kaa popye kutya omo e li, uuna pwe ya omulumentu te mu pula. Sho Sisera a lala, Jael okwe mu siikile, naasho e mu pula omeya gokunwa, okwe mu pe omahini. Konima yokathimbo Sisera okwa kotha a pwila mo. Opo ihe Jael okwa kutha omboha nohamala, iinima mbyoka ya li hayi longithwa olundji kaakiintu mboka haya kala mootenda. Okwi inyoweke u uka pomutse gwaSisera, nokwa li a longo oshilonga shoka tashi pula onyati, shoka Jehova a hokwa. Andola okwa kakadhalele nenge a kwatakwata, ando otashi vulika a yi moshiponga. Oshike she mu kwathele a dhipage Sisera? Mbela okwa li ta dhiladhila kombinga yoshigwana shaKalunga, nokunkene omulumentu ngoka a kala noku shi hepeka nonyanya uule womimvo omilongo odhindji? Nenge okwa li ta dhiladhila kuuthembahenda mboka a mona wokugama kombinga yaJehova? Ombiimbeli inayi shi popya. Ihe otu shi shi owala kutya, sho Jael a dhipaga Sisera inapu kalwa. —  Aatokolihapu 4:18-21; 5:24-27.

Konima yethimbo, Barak okwe ya ta kongo Sisera. Jael okwe mu ulukile omudhimba gwe nomboha ndjoka ya mbanduka pombandu yomutse. Nena Barak okwa li e shi kutya ehunganeko lyaDebora olya gwanithwa. Omukiintu a dhipaga shili ondjayi yiita, omulumentu omunankondo, Sisera. Aapataneki naantu mboka ihaayi itaale sha, oya kala nokuluka Jael omadhina omawinayi. Ihe Barak naDebora hasho ya li ye mu tala ko ngawo. Oya tanga Jael meimbilo omolwiilonga ye yuulaadhi taya ti kutya “omukiintu omunelagwelela.” (Aatokolihapu 4:22; 5:24) Debora okwa li e na iikala iiwanawa shili. Ina tsila Jael ondumbo, pehala lyaashono, okwa pandula owala sho oohapu dhaJehova dha gwanithwa.

Sho Sisera a si, onkoshi yoshigwana shaIsraeli, omukwaniilwa Jabin, ya kulwa omayego. Kapu na shikukutu ihashi hulu, nuupika wAakaanana osho wa hulu. Moshilongo omwa kala ombili uule womimvo 40. (Aatokolihapu 4:24; 5:31) Debora, Barak naJael oya lalekwa nuuyamba, omolweitaalo lyawo muJehova Kalunga. Onkee ano, natu holeleni eitaalo lyaDebora, nokukala aadhiginini kuJehova. Natu ladhipike wo yalwe ye shi ninge, naJehova ote ke tu laleka nuuyamba nomasindano ogendji note ke tu pa ombili tayi kalelele.