Dlulela kokumunyethweko

Dlulela erhelweni leenhloko

Bewazi?

Bewazi?

Beyinjani ipilo yeengqila eRoma?

Ikholoro yesimbiyeengqila zamaRoma

EmBusweni weRoma, abantu abanengi baba ziingqila ngebanga lokuhlulwa kweentjhaba zabo nofana ukuthunjwa. Labo egade bathunjiwe bebathengiswa begodu bangasabuyeli emizinabo namtjhana emindeninabo godu.

Iingqila ezinengi bezisetjenziswa budisi emayini, egade zisebenza ngconywana ngilezi ebezithunyelwa emasimini nalezo egade zisebenza emizini. Isigqila besikatelelwa bona sifake ikholoro yesimbi entanyeni inomtlolo othembisa unongorwana kunanyana ngubani ozosibuyisela kumniniso nekwenzeka asifumana sibalekile. Lezo ebezilinga ukubaleka ngokubuyelelweko bezibekwa itshwayo leledere elithi F epandla okutjho ukuthi fugitive (umbaleki).

Incwadi yeBhayibheli kaFilimoni ikhuluma ngompostoli uPowula abuyisela isigqila esabalekako u-Onesimu kumphathi waso uFilimoni. Ngitjho nanyana uFilimoni bekanelungelo elingokomthetho lokujezisa kumbi u-Onesimu, uPowula wabawa uFilimoni bona ‘amamukele’ ngomusa ngebanga lethando nobungani egade banabo.—Filimoni 10, 11, 15-18.

Kubayini iFunisiya beyidume ngedayi yakhona esipiridzana?

IFunisiya, esendaweni okukhona kiyo iLebhanoni namhlanje, yaziwa ngedayi yakhona i-⁠Tyrian purple, yathiyelelwa ngeTirosi. IKosi uSolomoni yakwa-Israyeli wekadeni yahlobisa itempeli layo ‘ngewulu ebubende’ obebenziwe mumuntu weTirosi onekghono.—2 IinKronike 2:​13, 14

Idayi i-Tyrian purple beyiqakatheke khulu ngesikhatheso, ngebanga lomsebenzi otlhogekako bona kwenziwe yona. Abadobi bebabutha iinkume ezinengi ezibizwa ngokuthi ma-murex shellfish  * elwandle. Bekusetjenziswa iinkume ezi-12 000 bona kwenziwe idayi yesambatho sinye. Ngemva kwalokho bekukhitjhwa amaqephe weenkume ukwenzela bona kuhlukaniswe izakhi zazo kwenziwe ngazo idayi. Abenzi bedayi bebahlanganisa lokhu netswayi begodu bakubeke endaweni evulekileko nelangeni amalanga amathathu. Ngemva kwalokho bahlanganisa lokhu namanzi welwandle begodu bakuvalele ngedromini amalanga amanengi.

Emakhulwini weminyaka, ngesizo lezentengiselwano namakoloni, abantu beFunisiya bebarhwebelana begodu bakhiqiza idayi i-Tyrian purple. Iinsalela zedayi yakhona zafumaneka eduze neLwandle iMedithera netjingalanga eCádiz, eSpain.

^ isig. 8 Amaqephe wazo bekamasentimitha ama-2 kuya kwama-3 ubude.