Guruka oze aha biriho

Guruka oze aha birimu

OMUTWE OGURI AHA MUNAARA | AHABW’ENKI TWINE KWESIGWA?

Obwesigwa Bukahanguura?

Obwesigwa Bukahanguura?

Hitoshi akaba naakora omu ofiisi y’ekitongore ky’embaririra omuri Japan. Eizooba rimwe Hitoshi ku yaabaire naabara n’ogwo orikumukurira, akamugira ngu ashemereire kukora ripoota etahikire. Hitoshi akamushoboororera ngu omuntu we ow’omunda tarikubaasa kumwikiriza kukora ebitari by’obwesigwa. N’ekyarugiremu, orikukurira Hitoshi akamutiinatiinisa kumubinga kandi buzima akaija yaafeerwa omurimo gwe.

Omu meezi agaakuratsireho, Hitoshi akahwamu amaani ahaby’ebigyendererwa ebi yaabaire aine aha bikwatiraine n’emirimo. Obundi Hitoshi ku yaabaire naabuuzibwa ebibuuzo by’okutunga omurimo, akagira ngu we tarikubaasa kukora omurimo ogurimu okwiba. Owaabaire naamubuuza akamugarukamu ati: “Emiteekateekyere yaawe terikwetegyerezibwa!” Ab’omu ka ya Hitoshi na banywani be bakamuhiga kumariirira kuguma ari omwesigwa, kwonka akatandika kubanganisa. Nk’eky’okureeberaho akagira ati: “Nkaba ninyebuuza yaaba okuba omwesigwa aha kwikiriza kwangye kiri eky’oburyo.”

Ebyahikire ahari Hitoshi nibitwijutsya ngu ti buri omwe ngu naatwara obwesigwa nka kikuru. Nangwa abamwe nibabureeba nk’ekintu ekirikubaremesa na munonga omu by’obushuubuzi. Omuri South Africa, omukazi orikukora akagira ati: “Nyetooroirwe abantu abatari beesigwa, kandi obumwe nihabaho okugyemeserezibwa kw’amaani kutaba mwesigwa.”

Obunaku obu ekikorwa kimwe ky’okutaba mwesigwa ekijanjaire munonga n’okubeiha. Emyaka mikye enyima, okucondooza okwakozirwe omwegi wa University ya Massachusetts Amherst orikwetwa Robert S. Feldman, kukooreka ngu abantu abakuru 60 ahari 100 nibabeiha omurundi nka gumwe omu dakiika ikumi baaba nibagaaniira. Feldman akagira ati: “Eki kikaba nikitangaaza.” Akongyeraho ati: “Tukaba tutarikuteekateeka ngu abantu nibabeiha munonga batyo.” N’amazima abantu baingi nikibakora kubi omuntu yaababeiha, kwonka okubeiha kujanjaire munonga.

Ahabw’enki okubeiha, okwiba, n’ebindi bikorwa by’obutesigwa bikanyire munonga obunaku obu? Obutesigwa nibukwata buta aha bantu boona? Kandi ekikuru munonga, nitubaasa kwetantara tuta ebikorwa by’obutesigwa?