Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Asoo Ɛze?

Asoo Ɛze?

Asoo Wulomuma bamaa adenle bɛamaa bɛazie awie mɔɔ bɛbɔle ye baka nu kɛ mɔɔ bɛyɛle Gyisɛse la kpalɛ ɔ?

MENLI dɔɔnwo ze Gyisɛse nee nwule nwiɔ ne mɔɔ bɛbɔle bɛ baka nu la edwɛkɛ ne kpalɛ. (Mat. 27:35-38) Noko menli bie mɔ ɛnlie ɛnli kɛ edwɛkɛ mɔɔ Baebolo ne hanle kɛ nzinlii bɛzieziele Gyisɛse funli ne na bɛhɔziele ye wɔ nla mɔɔ bɛpɛ ye wɔ bolɛ nu anu la le nɔhalɛ.​—Maake 15:42-46.

Menli mɔɔ tendɛ tia Edwɛkpa ne la bie mɔ ɛnlie ɛnli kɛ bɛbamaa adenle bɛamaa bɛazie awie mɔɔ bɛbɔle ye baka nu la kpalɛ wɔ nla mɔɔ bɛpɛle ye wɔ bolɛ nu la anu. Emomu, ɔbayɛ kɛ ɛnee asolo kɛzi bɛsie bɛ a. Adwelie kɛlɛvolɛ Ariel Sabar, hɛlɛle deɛmɔti menli bie mɔ lɛ zɔhane adwenle ne la wɔ Smithsonian adwelie kɛlata nu kɛ: “Ɛnee menli mɔɔ bɛmbɔ ɛbɛla kpalɛ fee la a bɛbɔ bɛ meanubaka nu a, na benlerama bie mɔ ka kɛ Wulomuma ɛnrɛmaa adenle bɛnrɛmaa bɛnrɛzie awie mɔɔ bɛbɔ ye meanubaka nu la kpalɛ.” Ɛnee Wulomuma kulo kɛ bɛgua amumuyɛma anyunlu aze ɔti fane dɔɔnwo ne ala, bɛgyakyi bɛ wɔ baka ne azo amaa ɛbɔ nu nane arali. Ɛhye anzi, bɛfa ahenle sonlabaka ne mɔɔ baha la bɛboka awie mɔ gyɛne ɛdeɛ nwo bɛsie bɛ wɔ nla ko anu.

Azɛlɛ nwo mɔɔ bɛtudu bɛkpondɛ tete ninyɛne la ɛmaa bɛnwu debie ngakyile wɔ Dwuuma bie mɔ mɔɔ bɛhunle bɛ la mbowule nwo. Wɔ 1968, bɛnwunle nrenyia bie mɔɔ bɛbɔle ye baka nu bɛhunle ye wɔ ɛvoya mɔɔ limoa anu la mbowule. Bɛnwunle bɛ wɔ Dwuuma abusua bie bolɛ bɔne mɔɔ bikye Gyɛlusalɛm la anu. Ɛnee mbowule ɛhye mɔ wɔ ɛlɛka bie anu. Awie bie agyakɛ anzi bowule boka nwo. Ɛnee bɛva pɛlɛko mɔɔ ye tendenle le sɛntemita 11.5 (enkyi 4.5) la bɛbɔ ye wɔ taboa bie anu. Sabar hanle kɛ: “Nrenyia bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Yehochanan la agyakɛ anzi bowule ɔ, na ɛhye maanle bɛnyianle daselɛ mɔɔ kile kɛ Gyisɛse mɔɔ bɛha ɔ nwo edwɛkɛ wɔ Edwɛkpa ne anu kɛ bɛziele ye wɔ nla mɔɔ bɛpɛ ye wɔ bolɛ nu la bahola ayɛ nɔhalɛ.” Nɔhalɛ nu, “Yehochanan agyakɛ anzi bowule ne le neazo mɔɔ kile kɛ wɔ Gyisɛse mekɛ zo, Wulomuma maanle adenle maanle Dwuuma ziele nrenyia bie mɔɔ bɛbɔle ye meanubaka nu la.”

Yehochanan agyakɛ anzi bowule ne ɛmaa menli ɛnyia adwenle ngakyile dɔɔnwo wɔ kɛzi bɛbɔle Gyisɛse baka nu la anwo. Noko mɔɔ yela ali wienyi la a le kɛ bɛziele amumuyɛma bie mɔ kpalɛ na bɛanva bɛ bɛamboka awie mɔ anwo bɛangua nla ko anu. Ɔti mɔɔ Baebolo ne ka ye wɔ Gyisɛse mɔɔ bɛziele ye wɔ bolɛ bɔne bie anu la le nɔhalɛ bɔkɔɔ. Daselɛ mɔɔ wɔ ɛkɛ la foa mɔɔ Baebolo ne ka ye wɔ Gyisɛse mɔɔ bɛziele ye wɔ bolɛ bɔne nu la azo.

Mɔɔ hyia kpalɛ la, Gyihova hanle kɛ bɛbazie Gyisɛse wɔ sukoavolɛ bie bolɛ bɔne nu, na awie biala ɛnrɛhola ɛnrɛzi Nyamenle edwɛkɛ ne adenle kɛ ɔnrɛmaa ɔnrɛra nu.​—Aye. 53:9; 55:11.