Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Kpuyia Mɔɔ Vi Kengavoma Ɛkɛ

Kpuyia Mɔɔ Vi Kengavoma Ɛkɛ

Duzu a ɛvoya mɔɔ lumua Dwuuma gyinlanle zo manle bɛ ‘nye lale’ Mɛzaya ne ɛralɛ ne a?

  Kɛmɔti a ɛnee Dwuuma anye la Mɛzaya ne ɛralɛ wɔ mekɛ zɔhane ɛ? Ninyɛne dɔɔnwo ati ɔ.

Wɔ Gyisɛse awolɛ nzi, Gyihova anwumabɔvolɛ yele ɔ nwo hilele mboaneneavolɛma mɔɔ ɛnee ɛlɛnea bɛ mboane wɔ fiene bie mɔɔ bikye Bɛtelɛhɛm anu la. (1) Anwumabɔvolɛ ne zele bɛ kɛ: “Ɛnɛ kenle ye bɛwo bɛ Ngoanedievolɛ ne, mɔɔ le Awulae Kelaese ne wɔ Devidi sua zo.” (Luku 2:8-11) Yemɔ anzi, ‘anwuma soanvolɛma dɔɔnwo rabokale Nyamenle soanvolɛ ko ne anwo bɛyele Nyamenle ayɛlɛ bɛhanle kɛ: * “Anyunlunyia ɛha Nyamenle wɔ anwuma anwuma, anzonudwolɛ ɛha bɛdabɛ mɔɔ ɔ nye die bɛ nwo wɔ ewiade ye la.”’—Luku 2:13, 14.

Zɔhane amaneɛbɔlɛ ne boale mboaneneavolɛma ne mɔɔ ɛnee bɛlɛ bɛ nwo aze la kpalɛ. Ɛkɛ ne ala bɛzile nu bɛhɔle Bɛtelɛhɛm, na mɔɔ bɛnwunle Dwosefi nee Mɛle nee adɔma Gyisɛse la, “bɛhanle edwɛkɛ mɔɔ Nyamenle soanvolɛ ne hanle ye kakula ne anwo hilele bɛ la bɛhilele menli ne.” Na ɔyɛle “bɛdabɛ mɔɔ bɛdele mɔɔ mboaneneavolɛma ne mɔ hanle la azibɛnwo.” (Luku 2:17, 18) Edwɛkɛ “bɛdabɛ mɔɔ bɛdele” kile kɛ tɛ Dwosefi nee Mɛle angomekye a mboaneneavolɛma ne hanle edwɛkɛ ne hilele bɛ a, menli gyɛne noko dele. Mɔɔ mboaneneavolɛma ne sia ahɔ sua nu la, “bɛyele Nyamenle ayɛlɛ wɔ mɔɔ bɛde nee mɔɔ bɛnwu ye la anwo; mɔɔ bɛnwunle ye la amgba le kɛ mɔɔ Nyamenle soanvolɛ ne hanle hilele bɛ ala la.” (Luku 2:20) Mboaneneavolɛma ne anva amaneɛ fɛlɛko ɛhye mɔɔ fane Kelaese anwo la anzie!

Mekɛ mɔɔ Mɛle vale ye belamunli ralɛ nrenya ne hɔle Gyɛlusalɛm amaa bɛava ye bɛahile Gyihova kɛmɔ Mosisi Mɛla ne kile la, Nyamenle kpɔmanvolɛ raalɛ Ana ɔdaye noko “ɔrayɛle Awulae mo na ɔhanle kakula ne anwo edwɛkɛ ɔhilele bɛdabɛ mɔɔ bɛ nye la kɛ Nyamenle barakpɔne Gyɛlusalɛm la.” (2) (Luku 2:36-38; Ade. 13:12) Yemɔti, Mɛzaya ne ɛralɛ ne anwo edwɛkɛ dendenle hɔle moa.

Nzinlii, ‘nwɔlɔra kengavoma bie vi aduduleɛ rale Gyɛlusalɛm rabizale kɛ, “Nienwu a yɛkɛnwu Dwuuma belemgbunli ne mɔɔ bɛwo ye la a? Ɔluakɛ yɛnwunle ye ɛwɔlɔra ne mɔɔ dule la wɔ aduduleɛ nehane, na yɛra kɛ yɛbazonle ye.”’ (Mat. 2:1, 2) Mɔɔ “Belemgbunli Hɛlɔdo dele ɛhye la ye adwenle zɛkyele, na Gyɛlusalɛm amra amuala noko atiakunlu zɛkyele.  Ɔyieyiale sɛlɛvolɛ mgbanyinli ne nee mɛla kilehilevolɛma ne mɔ amuala na ɔbizale bɛ kɛ, ‘Nienwu a ɔwɔ kɛ bɛwo Kelaese ne a?’” (3) (Mat. 2:3, 4) Ɛhye manle menli dɔɔnwo kpalɛ anye rale bɛ nwo zo kɛ: Mɛzaya ne mɔɔ bɛ nye la ye ade la ɛra! *

Luke 3:15 mɔɔ yɛlumuale yɛhanle nwolɛ edwɛkɛ la hanle kɛ ɛnee Dwuuma bie mɔ dwenle kɛ Dwɔn Sɔnevolɛ ne a le Kelaese ne. Noko, Dwɔn bɔle zɔhane nzuzulɛ ne guale ɔlua edwɛkɛ ɛhye azo: ‘Na awie bie vi me nzi ɛlɛba mɔɔ yemɔ ɔle kpole ɔtɛla me a. Menfɛta kɛ menwɔzoa ye mgbɔlaboa bɔbɔ. Na yemɔ, ɔbava sunsum nwuanzanwuanza nee senle a yeazɔne a.’ (Mat. 3:11) Ɛnee Dwɔn edwɛkɛ ɛhye bamaa menli ne anye ala Mɛzaya ne ade ɛsesebɛ.

Asoo ɛvoya mɔɔ lumua Dwuuma ne gyinlanle dapɛne 70 nwo ngapezo ne mɔɔ wɔ Daneɛle 9:24-27 la azo a sesenle mekɛ mɔɔ Mɛzaya ne bara la? Ɔbahola yeayɛ zɔ, noko yɛngola yɛnzi ye pi. Nɔhalɛ nu, ɛnee menli lɛ adwenle ngakyile wɔ dapɛne 70 ne anwo wɔ Gyisɛse mekɛ zo, noko ɛnee nuhua ko bɔbɔ ɛnle ɛkɛ mɔɔ ɔ nee yɛ ndelebɛbo mɔɔ yɛlɛ ye kɛkala la yia a. *

Dwuuma ɛzonlenlɛ nu ekpunli bie mɔɔ bɛfɛlɛ bɛ Essenema la hilehilele kɛ Mɛzaya nwiɔ bie bara wɔ mekɛ mɔɔ ɛvolɛ 490 ne ɛlɛkɔ ye awieleɛ la, noko yɛnrɛhola yɛnrɛha kɛ Essenema ne gyinlanle Daneɛle ngapezo ne azo a bule mgbonda ɛhye a. Saa bɔbɔ bɛyɛle zɔ a, ɔbayɛ se kɛ yɛbalie yɛado nu kɛ Dwuuma bɛalie mgbondabulɛ mɔ ɔvi ekpunli mɔɔ ɛde ɔ nwo zɛhae ɛkɛ la ado nu.

Wɔ ɛvoya ne mɔɔ tɔ zo nwiɔ Y.M., Dwuuma bie mɔ liele dole nu kɛ dapɛne 70 ne bɔle ɔ bo wɔ mekɛ mɔɔ bɛzɛkyele ɛzonlenlɛ sua ne mɔɔ lumua wɔ ɛvolɛ 607 K.Y.M. kɔdwu mekɛ mɔɔ bɛzɛkyele ɛzonlenlɛ sua ne mɔɔ tɔ zo nwiɔ wɔ ɛvolɛ 70 Y.M. la, na bie mɔ noko ka kɛ ngapezo ɛhye rale nu wɔ ɛvoya mɔɔ tɔ zo nwiɔ K.Y.M. wɔ Maccabeema mekɛ zo. Yemɔti ɔda ali wienyi kɛ ɛnee bɛ nloa ɛnzɛ bɛ nwo wɔ kɛzi ɔwɔ kɛ bɛbu dapɛne 70 ne anwo mgbonda ne la.

Awie bahola anyia adwenle kɛ saa bɛdele dapɛne 70 ne anwo edwɛkɛ ne abo kpalɛ wɔ ɛvoya ne mɔɔ lumua Y.M. anu la anu a, anrɛɛ ɛzoanvolɛma ne nee ɛvoya ne mɔɔ lumua la anu Keleseɛnema bɛahola aha kɛ mekɛ mɔɔ Gyisɛse Kelaese rale la ɛnee Mɛzaya ne mɔɔ bɛbɔle ɔ nwo ɛwɔkɛ la ɛra wɔ ye mekɛ nu. Noko, daselɛ biala ɛnle ɛkɛ mɔɔ ɔkile kɛ alumua Keleseɛnema yɛle zɔ a.

Ndelebɛbo bieko mɔɔ anwo hyia la wɔ ɛkɛ. Ɛnee Edwɛkpa kɛlɛvoma ne ta ka kɛ ngapezo bie mɔ mɔɔ wɔ Hibulu Ngɛlɛlera ne anu la rale nu wɔ Gyisɛse Kelaese anwo zo. (Mat. 1:22, 23; 2:13-15; 4:13-16) Noko, nuhua ko bɔbɔ anga kɛ Gyisɛse azɛlɛ ye azo ɛralɛ ne nee dapɛne 70 ne anwo ngapezo ne yia.

Yɛka ye sikalɛ a: Yɛnrɛhola yɛnrɛha kɛ menli mɔɔ dɛnlanle aze wɔ Gyisɛse mekɛ zo la kɔsɔɔti dele dapɛne 70 ngapezo ne abo kpalɛ. Noko, Edwɛkpa ne maa yɛnwu ninyɛne mɔɔ manle menli ne ‘anye lale’ Mɛzaya ne ɛralɛ ne la bie mɔ.

^ ɛden. 4 Baebolo ne anga kɛ anwumabɔvolɛma “dole edwɛne” wɔ mekɛ mɔɔ bɛwole Gyisɛse la.

^ ɛden. 7 Bie a ɛbabiza kɛ, Kɛ ɔyɛle mɔɔ nwɔlɔra kengavoma ne nwunle kɛ “ɛwɔlɔra” ne mɔɔ dule wɔ Aduduleɛ nehane la kile kɛ bɛwo “Dwuuma belemgbunli” ne ɛ? Anzɛɛ ɔbahola yeara ye kɛ bɛdele Gyisɛse awolɛ ne anwo amaneɛbɔlɛ wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee bɛwɔ Yizilayɛ la ɔ?

^ ɛden. 9 Saa ɛkpondɛ kɛ ɛnwu ndelebɛbo mɔɔ yɛlɛ ye kɛkala wɔ dapɛne 70 ne anwo la a, nea Pay Attention to Daniel’s Prophecy! tile 11 ne.