Onlad karga

Anto so Kaban na Sipanan?

Anto so Kaban na Sipanan?

Say ebat na Biblia

 Say kaban na sipanan et sakey ya sagradon kaban ya ginawa na saray Israelita nensaman base ed desinyo ya inter na Dios. Ditan insinop so “Testimonya,” say Samploran Ganggan ya akasulat ed duaran tapyas na bato.​—Exodo 25:​8-​10, 16; 31:18.

  •   Say impanggawa. Say Kaban et 2.5 kasiko so karukey to, 1.5 kasiko so kalapar to, tan 1.5 kasiko so katagey to (111 x 67 x 67 cm; 44 x 26 x 26 in.). Gawa itan ed kiew na acacia tan abalkot na balitok ed loob tan paway, tan wala ray desinyo ed paliber to. Say sakob to et gawad puron balitok tan diad tapew et walay duaran balitok ya kerubin diad biek tan biek. Nanarapan ira tan akatuek irad sakob, tan saray payak da et akabuskag a patagey tan sasakbongan day sakob. Diad bandad tagey na saray sali na Kaban et walay apatiran kondiling a balitok. Diad saray kondiling et wala ray insurob ya panagsakbatan a gawad kiew na acacia ya abalkot na balitok. Saratan so uusaren ya pansakbat ed Kaban.​—Exodo 25:10-​21; 37:​6-9.

  •   Say kawalaan to. Say Kaban et inyan ed Sankasantosan ya pasen na tabernakulo, say tolda a pandadayewan ya ginawan kabansag na Kaban tan nayarin iyalis-alis. Say Sankasantosan et sinaniban na kurtina pian ag-itan nanengneng na saray saserdote tan totoo. (Exodo 40:​3, 21) Say atagey ya saserdote labat so nayarin onloob ditan, ya maminsan ed kada taon diad Agew na Pananakbong, kanian diad satan to labat nanengneng so Kaban. (Levitico 16:2; Hebreo 9:7) Asabi panaon, say Kaban et inyalis ed Sankasantosan na templo ya impaalagey nen Solomon.​—1 Arari 6:​14, 19.

  •   Say gagala. Say Kaban so angisinopan ed saray sagradon kagawaan ya mangipanonot ed saray Israelita ya say Dios et akisipanan ed sikara diad Palandey Sinai. Wala met so importantin usar na Kaban diad seremonya ya gagawaen ed Agew na Pananakbong.​—Levitico 16:​3, 13-17.

  •   Saray karga to. Say unonan inyan ed Kaban et saray tapyas na bato ya akasulatan na Samploran Ganggan. (Exodo 40:20) Kalabas na panaon, inyan met ditan so balitok a banga ya nankargay mana tan “say sinmimit a baston nen Aaron.” (Hebreo 9:4; Exodo 16:33, 34; Numeros 17:10) Mapatnag ya inekal lanlamang so banga tan baston ta anggapo iratan ed Kaban nen inyalis itan diad templo.​—1 Arari 8:9.

  •   Paraan na pangiyalis. Say Kaban et nepeg ya sakbaten na saray Levita ed takeb da, diad saray panagsakbatan ya gawad kiew na acacia. (Numeros 7:9; 1 Awaran 15:15) Saray panagsakbatan et ag-eekalen ed Kaban pian agla kaukolan ya bembenan na saray Levita so Kaban. (Exodo 25:12-​16) Say kurtina ya walad baetan na Masanto tan Sankasantosan so uusaren ya pansakbong ed Kaban kapagno sakbaten da itan.​—Numeros 4:​5, 6. a

  •   Say isisimbolo to. Say Kaban et mikonektaan ed presensia na Dios. Singa bilang, say lurem ya walad tagey na Kaban diad Sankasantosan tan diad pankakampoan na saray Israelita et palatandaan ya walad sikara si Jehova tan bebendisyonan to ra. (Levitico 16:2; Numeros 10:33-​36) Ibabaga met na Biblia ya si Jehova et “akayurong ed trono diad tagey na saray kerubin,” amay duaran kerubin ya walad tapew na sakob na Kaban. (1 Samuel 4:4; Salmo 80:1) Kanian sarayan kerubin so “mangirerepresenta na karwahe” nen Jehova. (1 Awaran 28:18) Lapud satan ya isisimbolo na Kaban, insulat nen Arin David ya si Jehova et “manaayam ed Sion” nen niyalis la ditan so Kaban.​—Salmo 9:11.

  •   Nanduruman tawag. Nanduruma so impanawag na Biblia ed sayan sagradon kaban, singa say “kaban na Testimonya,” “kaban na sipanan,” “Kaban na sipanan nen Jehova,” tan “Kaban a simbolo na biskeg [nen Jehova].”​—Numeros 7:​89; Josue 3:​6, 13; 2 Awaran 6:​41.

     Say sakob na Kaban et tinawag ya “sakob a parad pipupulangan” odino “yurongan na panangasi.” (1 Awaran 28:11; King James Version) Ontutukoy itan ed espisyal ya usar na sakob diad Agew na Pananakbong. Diad satan ya agew, say dala na saray imbagat ya ayep et iwalsik na atagey ya saserdote diad sakob tan diad arap na sakob. Gagawaen iya na atagey ya saserdote pian ‘sikato, say sankaabungan to, tan say interon kongregasyon na Israel’ et makapipulangan, odino nasakbongan iray kasalanan da.​—Levitico 16:14-17.

Wala ni kasi anggad natan so kaban na sipanan?

 Anggapoy ebidensya ya wala ni itan anggad natan. Ipapaamta na Biblia ya agla kaukolan so Kaban ta samay sipanan ya mikonektaan ed satan et asalatan la na “sakey a balon sipanan” ya akabase ed bagat nen Jesus. (Jeremias 31:31-33; Hebreo 8:13; 12:24) Kanian imbaga na Biblia ya onsabi panaon et naandi la so kaban na sipanan, balet ag-itan nailiwan na saray totoo na Dios.​—Jeremias 3:​16.

 Nen wala la so balon sipanan, anengneng nen apostol Juan panamegley na pasingawey o vision ya say kaban na sipanan et walad tawen. (Apocalipsis 11:15, 19) Saya et simbolikon Kaban ya mangirerepresenta ed presensia na Dios tan pakapatnagan ya bebendisyonan to so balon sipanan.

Kasin say Kaban et mangiiter na suerte?

 Andi. Say kaban na sipanan et aliwan garantiya ya maong so pansumpalan na totoon kawalaan to. Singa bilang, say Kaban et walad kampo na saray Israelita nen akilaban ira ed syudad na Ai, balet atalo ira ta walay sakey ya Israelitan aliway ginawa to. (Josue 7:​1-6) Insan nen akilaban ira ed saray Filisteo, atalo ni ran siansia anggano inawit day kaban na sipanan diad lugar ya nanlabanan da. Atalo ra lapud inkauges na saray Israelitan saserdote ya si Hofni tan Finehas. (1 Samuel 2:​12; 4:​1-​11) Asamsam na saray Filisteo so Kaban diad satan ya laban, balet dinusa ira na Dios panamegley na salot, tan tinmunda labat so salot nen impawil dad Israel so Kaban.​—1 Samuel 5:11–6:​5.

History na kaban na sipanan

Taon (B.C.E.)

Agawa

1513

Ginawa nen Bezalel tan saray arum ya kakaiba to, ya inusar da ray materyales ya inter na saray Israelita.​—Exodo 25:​1, 2; 37:1.

1512

In-alay nen Moises, pati say tabernakulo tan saray saserdote.​—Exodo 40:​1-3, 9, 20, 21.

1512​—Kayari na 1070

Inyalis-alis ed nanduruman pasen.​—Josue 18:1; Ukom 20:26, 27; 1 Samuel 1:​24; 3:3; 6:​11-​14; 7:​1, 2.

Kayari na 1070

Inawit nen Arin David ed Jerusalem.​—2 Samuel 6:​12.

1026

Inyalis ed templo nen Solomon diad Jerusalem.​—1 Arari 8:​1, 6..

642

Impawil nen Arin Josias diad templo.​—2 Awaran 35:3. b

Antis na 607

Mapatnag ya anggapo lad templo. Ag-itan kaiba ed listaan na saray kagawaan ya inawit ed Babilonia nen dineral so templo nen 607 B.C.E. tan agmet kaiba ed saray kagawaan ya impawil ed Jerusalem.​—2 Arari 25:13-​17; Esdras 1:​7-​11.

63

Imbaga nen Pompey, say heneral na Roma, ya nababalang itan nen sinakop toy Jerusalem tan linmoob ed Sankasantosan na templo. c

a Dakel so Israelitan inatey nen agda inunor so ingganggan na Dios ya paraan na pangiyalis tan pansakbong ed Kaban.​—1 Samuel 6:​19; 2 Samuel 6:​2-7.

b Ag-ibabaga na Biblia no kapigan itan inekal ed templo, no akin, tan no siopay angekal.

c Nengnengen so The Histories, ya insulat nen Tacitus, Book V, parapo 9.