Legan na field trip, wala ray teenager ya inakusaan a nanggaway seksual a panangabuso ed kapara dan laki ya estudyante. Amin da et manaaral ed sikat ya eskuelaan ed Canada. Kayarin agawa itan, insulat nen Leonard Stern diad newspaper ya Ottawa Citizen: “Agto labay ya ibaga ya no intelihente, de-aral, tan mayaman iray kabataan et agla ra manggaway mauges.”

Imbaga met nen Stern: “Iilaloan ya say sankaimportantian ya ibangat komon na atateng ed anak da et no anto so duga tan aliwa. Balet say talagan nagagawa, mas pampapagaan ni na dakel ya atateng so paneskuela tan pampayaman na anak da.”

Siempre importante met so panaral ed eskuelaan. Balet anggan say sankaabigan lan edukasyon et agto naekal iray aliwliwan ugali odino mauges ya tendensia. Pakalaan tayo sirin na klase na edukasyon ya makapangekal ed saratan ya makapuy ya ugali—ya mangigiya ed no antoy duga tan aliwa?

Say Biblia et singa espiho. No onnengneng tayo ed satan, nanengneng tayo ray limitasyon tan kakapuyan tayo. (Santiago 1:23-25) Balet aliwan satan labat so nagawaan na Biblia. Tulongan itayo met na satan ya manguman, nawalaan na maong iran ugali ya manresulta ed tuan kareenan tan pankakasakey. Kaibad saratan iray kamaongan, kaabigan, anos, kontrol ed sarili, tan aro. Say aro et tatawagen ni ingen ya “perpekton bedber na pankakasakey.” (Colosas 3:14) Akin et nikadkaduman maong so aro? Imanoen so ibabaga na Biblia.

• “Say aro et maanos tan maomaong. Say aro et aliwan maimon. Agmanlalastog, agmanpapaatagey, ag-onkikiwas a mabanday, agto aanapey dilin pankaabigan to, agmainomay a manpasnok. Agmanbibilang na impakasakitan. Agto panliliketan so ag-inkatunong [kaugsan], noagta panliliketan toy katuaan. Itetepel toy amin a bengatla, . . . mansusungdo ed amin a bengatla. Say aro et agbalot mangangga.”​—1 Corinto 13:4-8.

• “Say aro et agmanggagaway mauges ed siopaman.”​—Roma 13:10.

• “Manuna ed amin, nawalaan kayo komon na aralem a panangaro ed sakey tan sakey, lapud sasakoban na aro so dakel a kasalanan.”​—1 Pedro 4:8.

No kaibam iray mangaaro ed sika, antoy naliliknam? Liktar? Protektado? Kalmado? On, antam ya say pankaabigan mo so iisipen da, tan agda kan balot labay ya sakitan.

Lapud panangaro, napapakiwas so totoo ya mansakripisyo, uumanen da ni ingen so kabibilay da parad arum. Singa bilang, sanen say  sakey a lakin tawagen tayod ngaran ya George et awalaan la na apo, labalabay ton nakaiba so apo to. Balet walay problema. Masigarilyo si George, tan aglabay na manugang to ya sikatoy mansigarilyo no kaiba toy apo to. Antoy gawaen nen George? Anggano sikatoy 50 taon lan mansisigarilyo, intunda to itan ya bisyo to parad apo to. On, talagan mabiskeg so panangaro!

Say kualidad ya panangaro et sarag tayon aralen. Baleg so nagawaan na saray atateng pian nibangat dad ananak da so mangaro. Papakanen tan proprotektaan da iray ananak da tan aasikasoen da ra no nasakitan odino mansakit ira. Saray maong ya ateng et mitotongtong ed ananak da tan ibabangat da ra. Didisiplinaen da ra, kaiba lay pangibangat dad sikara na saray prinsipyo ed no antoy duga tan aliwa. Ontan met, saray maong ya atateng et mangipapanengneng na maong ya alimbawa ya aligen na ananak da.

Makapaermen balet ta wala ray ateng ya agda nagagawaan so responsabilidad da. Labay to kasin ibaga ya anggapo lay ilalo na saray anak dan magmaliw ya maong a too? Andi! Anggan saray matatken la, kaiba la ray binmaleg ed magulon pamilya, et asarag day manguman, nagmaliw iran maaro tan napanpiyaan. Nanengneng tayod onsublay ya artikulo, ya anggan saramay ipapasen na arum ya imposible lan manguman et anguman!