Kasin wala ray ebidensya base ed archaeology ya manusuporta ed rekord na Biblia? Nen 2014, walay artikulo ed magasin ya Biblical Archaeology Review tungkol ed tepet ya: “Pigaran totoo ed Hebreon Biblia so apatunayan ya nambilay nensaman lapud saray akotkot na saray archaeologist?” Say ebat: “Manga 50!” Sakey ed saray anggapo ed listaan diad satan ya artikulo et si Tatenai. Siopa si Tatenai? Nengnengen tayoy antikey ya salaysay tungkol ed sikato diad Biblia.

Say Jerusalem nensaman et sakop na maawang ya Empiryo na Persia. Satan ya syudad et walad lugar ya tatawagen na saray Persiano ya Basil-na-Ilog, diad sagur na Eufrates. Nen asakop na Persia so Babilonia, imbulos da ray Judion manaayam ditan tan pinayagan da ran ipaalagey lamet so templo nen Jehova diad Jerusalem. (Esdras 1:1-4) Pero wala ray kalaban na saray Judio ya kinmontra ed proyekto tan inusar da itan ya baraan pian akusaan iray Judio ya manrerebelde irad Persia. (Esdras 4:4-16) Legan na uley nen Dario I (522-486 B.C.E.), walay opisyal na palasyo ya angidaulo ed pan-imbestiga ed satan. Say ngaran to et Tatenai. Sikatoy tinawag ed Biblia ya “gobernador ed rehyon a walad Nibaliw na Ilog.”—Esdras 5:3-7.

Wala ray akotkot ya langa (cuneiform tablet) ya akasulatan na ngaran ya Tatenai tan posiblin saratan et dokumento na sakey ya pamilya. Diad sakey ed saratan ya langa et akasulat so promissory note na sakey a membro na pamilya ya say petsa to et koma-20 taon na uley nen Dario I, 502 B.C.E. Say sakey ya nan-witness ed satan ya transaksion et aripen nen “Tattanu, say gobernador ed Basil-na-Ilog”—saya met imay Tatenai ya abitla ed libro na Biblia ya Esdras.

Antoy responsabilidad na sayan too? Nen 535 B.C.E., inapag nen Cyrus the Great iray sakop to diad nanduruman probinsya, tan say sakey et tinawag ya “Babilonia tan Basil-na-Ilog.” Kalabas na panaon et apaldua iyan probinsya, say kapaldua et tinawag labat lan Basil-na-Ilog. Kaibad satan so Coele-Syria, Fenicia, Samaria, tan Juda. Say posiblin kawalaan na gobernador et diad Damasco, tan si Tatenai so gobernador ed sayan lugar nen manga 520 anggad 502 B.C.E.

Kayarin linma si Tatenai ed Jerusalem pian imbestigaan no kasin manrerebelde iray Judio, inreport tod si Dario ya ibabaga na saray Judio ya pinayagan ira kuno nen Cyrus the Great ya ipaalagey lamet so templo nen Jehova. Apatunayan ya tua itan nen inimbestigaan da ray dokumento ed palasyo. (Esdras 5:6, 7, 11-13; 6:1-3) Kanian ingganggan na ari si Tatenai ya agto la pibabalian iray Judio, tan sikatoy inmunor.—Esdras 6:6, 7, 13.

Diad tua, “si Tatenai a gobernador ed rehyon a walad Nibaliw na Ilog” et agtanton importante ed history. Balet, abitlay ngaran to ed Biblia tan duga so akasulat ditan ya sikatoy gobernador. Kaaruman lamet itan ya ebidensya ya talagan aminpigan apatunayan na archaeology ya duga so rekord na Biblia tungkol ed history.