DIAD saray Hebreo ed Insipan a Dalin, onggagapoy taon sano manbaka tan mantanem la ra, manga bandad Setyembre odino Oktubre na kalendaryo tayo natan.

Kuekuentaen na saray totoo so karukey na sakey bulan base ed itetelek na bulan diad planetan Dalin, kanian say karukey na sakey bulan et 29 odino 30 ya agew. Kuekuentaen da balet so karukey na sakey taon base ed itetelek na mundo ed agew. Pero say problema dad satan, say sakey taon ya akabase ed telek na bulan et mas antikey nen say sakey taon ya akabase ed telek na mundo ed agew. Kanian nanisip iray paraan pian mantunosan iyan duaran sistema na panagkuenta. No maminsan et mangiyarum iray pigaran agew odino mangiyarum iray sakey bulan antis ya onggapo so balon taon. Sayan paraan na panagkuenta et mitunosan ed panaon na panagtanem odino panag-ani.

Balet diad panaon nen Moises, ingganggan na Dios ed saray Israelita ya say taon et onggapo ed bulan na Abib odino Nisan, ya natan et bandad Marso odino Abril. (Exo. 12:2; 13:4) Walay piesta ed sayan bulan ya mipetekan ed panag-ani na sebada.—Exo. 23:15, 16.

Imbaga na sakey ya scholar ya mainomay labat ya amtaen no kasin kaukolan ya mangiyarum na sakey bulan diad kalendaryo. Say Paskua ya seselebraan diad full moon na bulan na Nisan (Nisan 14) et nepeg ya ompetek kayari na spring equinox (aya may agew ya parehoy karukey na agew tan labi). Kanian no naimano ra diad pansampot na taon ya say Paskua et ompetek ed agew antis na spring equinox, mangiyarum iray Judio na sakey bulan antis na Nisan.

Atan ya paraan so tutumboken na Saray Tasi nen Jehova pian naamtaan da no anto so petsa na Pangdem na Katawan, ya maslak et nagagawa diad Marso odino Abril tan mipetekan ed Nisan 14 diad kalendaryo na saray Judio. Masakbay lan ipapaamta iyan petsa diad saray kongregasyon ed interon mundo. *

Balet panon ya amta na saray Hebreo ya manampot lay sakey bulan tan onggapo lay sananey a bulan? Diad panaon tayo et mainomay labat a naamtaan so petsa ta onnengneng ka labat ed kalendaryo odino diad calendar app na gadyet mo. Balet diad panaon na Biblia, aliwan ontan kainomay.

Diad samay panaon na Delap, say karukey na kada bulan et 30 ya agew. (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4) Pero sinmabi panaon ya diad saray Hebreo, aliwan lanang ya 30 agew so sakey bulan. Diad kalendaryo da et onggapo so bulan basta naaninagan da la so ipaway na balon bulan. Kanian no maminsan et 29 odino 30 so agew ed sakey bulan.

Aminsan, nen mantotongtong si David tan Jonatan, oniay inkuan da: “Balon bulan nabuas.” (1 Sam. 20:5, 18) Kanian mapatnag ya diad panaon da, masakbay ni et amta da la so igapo na saray bulan. Balet panon dan nanaamtaan itan? Makaala tayoy impormasyon ed Mishnah, aya imay koleksion na ganggan tan tradisyon na saray Judio. Base ed satan, kapawil na saray Judio manlapud Babilonia, kaibad kimey na Sanhedrin (atagey ya korte na saray Judio) so panagkuenta na saray agew. Diad samay pitoran bulan ya wala ray nagagawan piesta, manmiting ira diad koma-30 ya agew na kada bulan, tan mandesisyon ira no anton agew so igapo na balon bulan. Antoy basiyan da?

Wala ray lalaki ya akapuesto ed atagey iran lugar diad kaliberliber na Jerusalem tan tatalaranan day ipaway na balon bulan. Insan da ibagan tampol itan ed Sanhedrin. No magenap so ebidensya ya wala lay balon bulan, iyanunsio na Sanhedrin ya balon bulan la. Panon to balet no malurem odino makelpa kanian agda nanengneng  so ipaway na balon bulan? Ideklara da ya samay kaplesan ya bulan et 30 ya agew tan onggapo lay balon bulan.

Pian iyanunsio ya balon bulan la, manelsel iray apoy diad toktok na Palandey na Saray Olibo, ya asingger ed Jerusalem. Pero pian naamtaan itan ed interon Israel, mamarlang ira na apoy diad arum nin ataragey ya pasen. Diad inlabas na saray panaon, mangibabaki la ray mensahero. Ontan so gagawaen da pian naamtaan na saray Judio ed Jerusalem tan diad interon Israel ya balon bulan la. Lapud satan, makapanbabansag iran manselebra na nanduruman piesta.

Makatulong iyay chart pian naamtaan moy koneksion na saray bulan, piesta, tan klima o tiempo ed Israel nensaman.