Bai na kontenido

Bai na kontenido

Ta Bale la Pena pa Spar Energia?

Ta Bale la Pena pa Spar Energia?

NOS tur ta dependé di energia pa nos por sende nos èrko òf kalefakshon (verwarming) na kas, pa kore nos outo i pa nos por hasi nos aktividatnan di tur dia. Pero hende rònt mundu ta preokupá ku e problemanan ku tin relashoná ku energia.

Por ehèmpel, Gary, di Suráfrika, ta preokupá ku e echo ku “preis di gasolin ta sigui subi.” Jennifer, di Filipinas, ta preokupá ku e problemanan ku e kompanianan di elektrisidat tin, ya ku “frekuentemente koriente ta bai.” I Fernando, di El Salvador, a bisa ku e ta “preokupá ku e efekto riba medio ambiente.” Ya ku ta hopi kompania ku ta produsí energia rònt mundu ta kontaminá medio ambiente.

P’esei kisas bo ta puntra bo mes: Kiko ami por hasi tokante e problemanan akí?

Wèl, nos tur por disidí di usa energia na un manera mas konsiente. Si nos spar energia i us’é na un manera sabí, nos mes lo benefisiá. Si nos usa ménos, nos lo paga ménos. Ademas, nos lo protehá medio ambiente pasobra ménos energia mester ser produsí.

Laga nos papia riba tres área den kua nos por usa energia na un manera mas konsiente: na kas, riba kaminda i durante nos aktividatnan di tur dia.

NA KAS

Usa kalefakshon i èrko na un manera konsiente. Un estudio ku nan a hasi na un pais Europeo ta mustra ku e manera mas efisiente pa spar energia durante un aña ta dor di baha kalefakshon djis dos grado den wenter. Derek, kende ta biba na Canada, ta eens ku esei. El a bisa: “Si nos usa suèter durante wenter en bes di subi kalefakshon, nos ta spar koriente.”

E mesun prinsipio ta konta pa èrko. Rodolfo, di Filipinas, ta ahustá su èrko di tal manera ku e temperatura no ta muchu abou. Dikon? El a bisa: “Pa nos spar plaka i energia.”

Tene porta i bentana será ora kalefakshon òf èrko ta sendí. * Si nos sòru pa airu kayente òf friu no sali pafó, nos ta evitá di malgastá energia. Djis un ehèmpel, un porta ku keda habrí ta pone ku e kalefakshon tin ku gasta mas koriente pa tene un kas kayente.

Ademas di tene e porta- i bentananan será, tin hende a instalá mihó sistema di isolashon i bentana spesial pa yuda mantené e temperatura paden stabil.

Usa pera di lus ku ta gasta ménos koriente. Jennifer, kende nos a menshoná na prinsipio, a bisa: “Nos a kambia tur nos peranan di lus tradishonal pa esnan ku ta gasta ménos koriente.” Pera di lus ku ta gasta ménos koriente ta mas karu, pero komo ku nan ta usa ménos koriente, bo ta spar plaka a largu plaso.

RIBA KAMINDA

Usa transporte públiko si ta posibel. Andrew, di Gran Bretaña, a bisa: “Tur ora ku mi por, mi ta bai trabou ku trein òf ku baiskel.” E buki Energy: What Everyone Needs to Know ta rekordá nos ku “outo ta gasta tres biaha mas kombustibel pa kada pasahero na komparashon ku konvoi òf trein.”

Si bo usa bo outo, plania bon. Si bo plania di antemano, bo por evitá di kore bai bini pa loko ku bo outo. Kiko ta e benefisio? Bo ta gasta ménos gasolin i bo ta spar tempu i plaka.

Jethro, di Filipinas, ta apartá un suma fiho di plaka tur luna pa gasolin. El a bisa: “Esaki ta pone mi plania bon pa nos no kore bai bini pa loko.”

AKTIVIDATNAN DI TUR DIA

Usa ménos awa kayente. Segun un estudio ku nan a hasi na Australia, “e energia ku kada kas ta gasta pa produsí awa kayente ta un averahe di 1,3% di e energia ku e statnan na Australia ta usa,” loke ta nifiká ku “kada kas ta usa 27% di energia pa awa kayente.”

Ya ku mester di energia pa keinta awa, esei ta nifiká ku si bo usa ménos awa kayente, bo ta spar energia. Pues, ku rason, Viktor, di Suráfrika, a bisa: “Ora nos ta baña, nos ta purba di usa ménos awa kayente.” Segun e sientífiko Steven Kenway: “Si nos usa ménos awa kayente posibel, tur hende ta sali ganá,” pasobra “konsumidónan ta usa ménos energia i awa, e demanda pa energia di kompanianan di awa ta baha i famianan . . . ta spar plaka.”

Paga nan. Kiko mester paga? Wèl, lus, aparatonan elektróniko, manera blènder, toster, televishon, kòmpiuter, etcetera. Hopi di e aparatonan akí ta sigui gasta koriente asta ora nan ta paga. P’esei, algun eksperto ta rekomendá pa ranka plug di koriente òf usa un power strip ku bo por paga pa bo spar koriente. Fernando, kende nos a menshoná kaba, tin un bon kustumber. El a bisa: “Mi ta paga tur lus i ranka plug di koriente di e aparatonan ku mi no ta usando.”

Aunke ku personalmente nos no tin kontrol riba e kosto di energia ni riba kontaminashon ku esaki ta kousa, tòg nos por disidí di usa energia na un manera mas konsiente. Hende rònt mundu ta buskando manera pa logra spar energia. Ta bèrdat ku esei ta nifiká mas trabou i planiamentu, pero ta bale la pena. Valeria, di México, a bisa: “Mi ta spar plaka i protehá medio ambiente.”

^ par. 10 Sigui tur instrukshon di fábrika kuidadosamente. Pa siguridat, tin sierto sistema di kalefakshon òf èrko ku ta rekerí ventilashon òf airu fresku. Den e kaso ei, lo mester laga un porta òf bentana habrí.