Bai na kontenido

Bai na kontenido

Tin Bon Motibu pa Konfia e Evangelionan Bíbliko

Tin Bon Motibu pa Konfia e Evangelionan Bíbliko

“Nan a bira un éksito rotundo. Nan a inspirá pelíkulanan ku ta kosta miónes . . . i bukinan mas bendí . . . Sektanan kristian a aseptá nan. Nan a fomentá teorianan religioso i teorianan ku ta duna e idea di konspirashon.”​—SUPER INTERESSANTE, UN REVISTA DI BRAZIL.

TA KIKO a lanta tantu interes asina? Loke e revista ta papia di dje ta e interes ku resientemente a lanta den un kolekshon di supuesto evangelionan, kartanan i ekspreshonnan inspirá i e aktividatnan rondó di esakinan. A deskubrí e kolekshon akí meimei di siglo 20 na Nag Hammadi i na otro partinan di Egipto. Generalmente ta yama e tipo di kolekshon akí i otro dokumentonan similar eskritonan Gnóstiko i Apókrifo. *

Tabatin Konspirashon?

Den un époka ku hende generalmente no ta konfia ni Beibel ni religionnan òrtodòks, ta parse ku hopi hende a bira interesá den e eskritonan Gnóstiko i Apókrifo. E eskritonan akí tabatin un efekto grandi riba e manera ku hopi hende ta mira e siñansanan di Hesukristu i kristianismo riba su mes. Manera un revista a bisa: “E Evangelio di Tomas i otro [obranan] apókrifo ta atraé un grupo kresiente di hende den nos tempu: esnan ku ta deseá di ta spiritual pero ku no ta konfia religion.” Segun un kálkulo, na Brazil so “tin por lo ménos 30 grupo ku nan kreensia ta basá riba e eskritonan Apókrifo.”

Deskubrimentu di e dokumentonan akí a hasi e teoria bira popular di ku den siglo 4 di nos era Iglesia Katóliko a konspirá pa skonde e bèrdat tokante Hesus i ku a skonde algun pasashi di su bida ku tin den e eskritonan Apókrifo i tambe ku a kambia e kuater Evangelionan hañá den Beibelnan moderno. Manera Elaine Pagels, profèser di religion, a ekspresá: “Awor nos ta kuminsá mira ku loke nos ta yama kristianismo—i loke nos ta identifiká komo tradishon kristian—en realidat ta representá solamente un selekshon chikitu for di fuentenan spesífiko, skohé for di desénas di otronan.”

Ekspertonan di Beibel manera Pagels ta opiná ku Beibel no ta e úniko fuente di fe kristian; tin otro fuentenan, manera e eskritonan Apókrifo. Por ehèmpel, e programa Bible Mysteries di BBC a trata e tópiko “E Berdadero Maria Magdalena.” Nan a trese dilanti ku e eskritonan Apókrifo ta deskribí Maria Magdalena komo “un edukadó i un guia spiritual pa e otro disipelnan. E no ta djis un disipel; e ta apòstel di e apòstelnan.” Komentando riba e supuesto papel di Maria Magdalena, Juan Arias a skirbi den e korant brasileño O Estado de S. Paulo: “Awe tur kos ta hiba nos na pensa ku e movementu kristian di promé siglo, fundá pa Hesus, tabata sumamente ‘feminista,’ ya ku e promé iglesianan tabata na kas di hende muhé, kaminda nan tabata fungi komo saserdote i obispu.”

Pa hopi hende, e fuentenan Apókrifo ta parse di tin hopi mas peso ku e fuentenan bíbliko. Sinembargo, e preferensia akí, ta lanta algun pregunta importante: E eskritonan Apókrifo ta un base legítimo pa e fe kristian? Ora nan ta kontradisí siñansanan bon kla di Beibel, kua fuente nos mester kere—Beibel òf e bukinan Apókrifo? Ta bèrdat ku tabatin un konspirashon ku a tuma lugá den siglo 4 pa skonde e bukinan akí i kambia e kuater Evangelionan pa laga afó informashon importante tokante Hesus, Maria Magdalena i otronan? Pa kontestá e preguntanan akí, laga nos konsiderá ún di e kuater Evangelionan bíbliko, e Evangelio di Juan.

Evidensia di e Evangelio di Juan

Na komienso di siglo 20 nan a deskubrí un fragmento balioso di e Evangelio di Juan na Egipto konosí komo Papiro Rylands 457 (P52). E fragmento ta kontené loke awe ta Juan 18:​31-33, 37 i 38 den Beibel moderno. Bo ta hañ’é na e Biblioteka John Rylands, ku ta keda na Manchester, Inglatera. Esaki ta e fragmento di manuskrito di mas bieu di e Skritura Griego Kristian ku ta eksistí. Hopi eksperto ta kere ku a skirbié rònt di 125 di nos era, djis un kuart siglo òf mas despues di Juan su morto. E kos sorprendente ta ku e teksto di e fragmento ta kasi meskos ku e manuskritonan ku a ser skirbí despues. Rònt di aña 125 di nos era ya un kopia di e Evangelio di Juan a ser hibá Egipto kaba, kaminda a deskubrí e fragmento. Esei ta apoyá e konklushon ku ta Juan mes a skirbi e bon notisia segun e Evangelio di Juan den e promé siglo di nos era manera Beibel ta indiká. Pues, e buki di Juan ta obra di un testigu okular.

Di otro banda, tur e eskritonan Apókrifo ta data di siglo 2 padilanti, mas o ménos shen aña òf mas despues ku e susesonan ku nan ta deskribí a tuma lugá. Algun eksperto ta purba argumentá ku e eskritonan Apókrifo ta basá riba eskritonan i tradishonnan di promé, pero no tin prueba di esei. Pues, e pregunta ta na su lugá: Den kua bo ta konfia mas—den e testimonio di testigunan okular òf den hende ku a biba mas ku shen aña despues di e susesonan? E kontesta ta klaru. *

E Papiro Rylands 457 (P52), un fragmento di e Evangelio di Juan ku ta data di siglo 2 di nos era, tabata skirbí solamente algun dékada despues di esun original

Kiko di e alegashon ku a kambia e Evangelionan bíbliko pa skonde sierto pasashinan di e bida di Hesus? Por ehèmpel, tin evidensia ku a kambia e Evangelio di Juan den siglo 4 pa trose e echonan? Pa kontestá e pregunta akí, nos mester tene na mente ku ún di e fuentenan importante di Beibel moderno ta e manuskrito di siglo 4 ku ta konosí komo Vatikano 1209. Si nos Beibel tin kambionan hasí den siglo 4, e kambionan ei lo ta bisto den e manuskrito akí. Ménos mal ku e manuskrito Bodmer 14, 15 (P75), ku ta data for di 175 pa 225 di nos era, tambe ta kontené un gran parti di Lukas i Juan. Segun ekspertonan, no tin masha diferensia tekstual entre e manuskrito Bodmer 14, 15 (P75) i e manuskrito Vatikano 1209. Ku otro palabra, no a hasi kambionan konsiderabel den e Evangelionan bíbliko, i nos tin e Vatikano 1209 pa komprobá esei.

No tin evidensia, ni skirbí ni den ningun otro forma, ku ta proba ku a kambia e teksto di Juan—òf di e otro Evangelionan—durante siglo 4. Despues di eksaminá un kolekshon di fragmento di manuskrito deskubrí na Oxyrhynchus, Egipto, Dr. Peter M. Head, di e Universidat di Cambridge, a skirbi: “Por lo general e manuskritonan akí ta konfirmá ku e teksto di e manuskritonan skirbí ku lèter kapital [ku ta data di siglo 4 padilanti] ku ta forma e base pa e edishonnan moderno di e teksto griego di antigwedat ta outéntiko. No tin nada akí ku ta indiká ku mester hasi un kambio radikal den komprondementu di e promé manuskritonan di e TN [Tèstamènt Nobo].”

Na Ki Konklushon Nos Ta Yega?

Ya for di meimei di siglo 2 kristian en general a aseptá e kuater Evangelionan kanóniko—Mateo, Marko, Lukas i Juan. Tasiano su Diatessaron (un palabra griego ku ta nifiká “di [e] kuater[nan]”), kompilá entre 160 i 175 di nos era i ampliamente usá, tabata basá solamente riba e kuater Evangelionan kanóniko i riba ningun di e “evangelionan” Gnóstiko. (Wak e kuadro “ Un Defensa na Fabor di e Evangelionan.”) Loke tambe ta bale la pena pa tene kuenta kuné ta un opservashon di Ireneo di final di siglo 2 di nos era. El a deklará ku mester tin kuater Evangelio, meskos ku tin kuater skina di tera i kuater bientu prinsipal. Ounke ku por kuestioná e komparashon akí, su punto ta apoyá e idea ku tabatin solamente kuater Evangelio kanóniko e tempu ei.

Kiko tur e pruebanan akí ta indiká? Ku e Skritura Griego Kristian—inkluso e kuater Evangelionan—manera nos konosé nan awe a keda práktikamente intakto desde siglo 2 padilanti. No tin motibu sólido pa kere ku un konspirashon a tuma lugá den siglo 4 pa kambia òf skonde kualke parti di e Skritura inspirá pa Dios. Al kontrario, eksperto riba tereno di Beibel, Bruce Metzger a skirbi: ‘Na fin di siglo 2, e gran variedat di kongregashonnan di kreyente, plamá no solamente den e mundu mediteráneo sino tambe den henter e área entre Gran Bretaña i Mesopotamia, tabatin kasi e mesun punto di bista tokante gran parti di Tèstamènt Nobo.’

Apòstel Pablo i Pedro tabata gran apoyadónan di e bèrdat di e Palabra di Dios. Nan tur dos a duna spièrtamentu fuerte na kompañeronan kristian pa no aseptá ni kere den nada otro fuera di loke nan a siña. Por ehèmpel, Pablo a skirbi Timoteo: “O Timoteo, warda loke a wòrdu konfiá na bo, evitando papiamentu profano i bano, i e argumentonan kontradiktorio ku ta bin di loke falsamente ta wòrdu yamá ‘konosementu’—lokual algun hende a profesá i asina a desviá for di e fe.” Pedro a testifiká: “Pasobra nos no a sigui fábulanan trahá ku astusia ora nos a hasi konosí na boso e poder i binida di nos Señor Hesukristu, ma nos tabata testigu ku a mira su mahestat ku nos mes wowo.”​—1 Timoteo 6:​20, 21; 2 Pedro 1:16.

Siglonan pasá, profeta Isaias a skirbi bou di inspirashon: “Yerba ta seka, flor ta marchitá, ma e palabra di nos Dios ta permanesé pa semper.” (Isaias 40:8) Nos por tin e mesun konfiansa ku Esun ku a inspirá e Santu Skritura tambe a preservá nan atraves di siglonan pa “tur [klase di] hende wòrdu salbá i yega na konosementu di e bèrdat.”​—1 Timoteo 2:4.

^ par. 3 E palabranan “Gnóstiko” i “Apókrifo” ta bini di griego, i respektivamente por referí na “konosementu sekreto” i “bon skondí.” A usa e términonan akí pa referí na eskritonan ku no ta outéntiko i ku no ta parti di e kánon pero ku ta purba imitá e Evangelionan, Echonan, kartanan i ekspreshonnan inspirá den e bukinan kanóniko di e Skritura Griego Kristian.

^ par. 11 Un otro problema ta ku no tin hopi kopia mas di e eskritonan Apókrifo. E Evangelio di Maria Magdalena, ku nos a referí na dje kaba, ta eksistí solamente den dos fragmento chikitu i ún ku ta un tiki mas largu pero di kua probablemente mitar di e teksto original ta falta. Ademas, tin diferensianan konsiderabel entre e manuskritonan ku tin disponibel.