Jehová Dios jatunchasqa kananpaqjina kawsana

“Manchay [jatuchaqmin Jehovap] sumaj ruwasqasnenqa.” (SAL. 111:3.)

1, 2. a) ¿Imataq jatunchasqa kay niyta munan? b) ¿Ima tapuykunamantaq kay yachaqanapi kutichikunqa?

BIBLIA nisqanmanjina, Jehovaqa jatun kayninrayku jatun kayninwan pʼachallisqa kachkan (Sal. 104:1). Runasqa, imaymanamanta Jehovap jatun kayninta rikuchisunman. Juknin kanman imaynatachus kʼachanchakusqanchikpi. Apóstol Pablo jinata nirqa: “Maychus kajta pʼachallikuchunku, allin yuyayniyoj, llampʼu sonqoyojtaj kaspa. Ama anchata kʼachanchakuchunkuchu may sumajta chujchankuta chhurkuchikuspa, nitaj qoriwan, nitaj walqaswan, nitaj ancha valorniyoj pʼachaswan”, nispa (1 Tim. 2:9). Jehovaqa “manchay kʼachamin”, chayrayku paypa kamachisninjina purinanchikpaqqa, mana chayllatachu ruwananchik tiyan (Sal. 111:3).

² Hebreo, qallumanta “jatun kaynin” rimaytaqa, “kʼacha kay”, “jatunpaq qhawasqa kay”, “allinpaq qhawasqa kay” nikunman, qhichwa qallupitaq chay rimayta runamanta parlananpaq uqharikullantaq. Jehová Dioslla jatunchanapaqjina, sumaqpaq qhawanapaqjina ima. Chayrayku kamachisninqa, ruwasqankuwan, parlasqankuwan jatunchanku. ¿Imaraykutaq Diosta jatunchanapaqjina kawsayta atisunman? ¿Imaynatá Jehovap jatun kaynin ruwasqasninpi rikukun? Chantá, ¿imaynatá ruwasqasninpi tʼukuriy yanapawasunman? ¿Imatá Jesús wakkunata jatunpaq qhawanamanta yachachiwanchik? ¿Imaynatá Jehová jatunchasqa kananpaqjina kawsasunman?

¿Imaraykutaq Jehovata jatunchanapaqjina kawsana tiyan?

3, 4. a) ¿Imatá ñuqanchik ruwananchik tiyan, allinpaq qhawasqas kasqanchikrayku? b) ¿Kay Salmo 8:5-9 pimantataq parlakullantaq? (Kaypa sutʼinchaynintawan ñawiriy.) c) ¿Unay tiempopi pikunatataq Jehová allinpaq qhawarqa?

³ Diosninchik payman rikchʼakuqta ruwawasqanchikrayku, Jehovap jatun kayninta rikuchisunman. Chantapis, payqa, Adanta kay Jallpʼapi atiyniyuqta ruwarqa (Gén. 1:26, 27). Runa juchachakuptinkupis, Jehová chay atiyta qusqanta mana qhichurqachu; chayrayku nisunman Jehová paykunata ‘allinpaq qhawasqanta’ (Salmo 8:5-9, ñawiriy). * ¿Imatá ñuqanchik ruwananchik tiyan? Dios jatunchasqa kananpaqjina kawsananchik tiyan, chantá sutinta jatunchananchik tiyan.

⁴ Jehová kamachisnintaqa allinpaq qhawan. ¿Imaptintaq chayta ninchik? Imaptinchus Abel jaywanata jaywasqanta allinpaq qhawarqa. Cainpa jaywasqantataq mana (Gén. 4:4, 5). Jehovaqa, Moisesman nirqa: ‘Atiyta qususqaymanta  Josueman quy’, nispa. Pay israelitaspa kamachiqnin kananpaq (Núm. 27:20, NM). Davidpa churin Salomonmanta Bibliaqa jinata nin: “Tata Diosqa Salomonta may atiyniyojta ruwarqa tukuy Israel aylloj ñawpaqempi. Reinontataj may jina pataman oqharerqa; paymanta ñawpajtaqa Israelpi ni mayqen reypis pay jina karqachu”, nispa (1 Cró. 29:25). Jehová Diosqa, akllasqa cristianos kawsariqkunata, allinpaq qhawallantaq, paykuna Jallpʼallapiraq kachkaspa, ‘jatun atiywan ruwasqasninta, Reinonpa jatun kaynintawan’ chiqa sunquwan, tukuy runasman willasqankurayku (Sal. 145:11-13). Jesuspa ‘wak ovejasninmanta kaqkunapis’ Diosta jatunchasqankurayku may allinpaq qhawasqas kallankutaq (Juan 10:16).

Jehová Diospa jatun kayninqa ruwasqanpi rikukun

5. ¿Imaynatá Jehovap jatun kayninta sutʼinchasunman?

⁵ Kay Salmo 8 nisqapi, Diospa jatun kayninpi, runaqa, mana imapis kasqanta rikuchin, David Diosman jinata takirqa: “Señorniyku Tata Dios, sutiykeqa may jatunmin tukuy kay pachapi. Jatun kayniykita janaj pacha patapi churarqanki”, nispa (Sal. 8:1). Tukuy ima kaqmantaqa, Jehová Dioslla jatunchanapaqjina. Payqa manaraq “cielotawan, kay pachatawan”, ruwachkaspa jatun kayniyuqpuni karqa, chantá Jallpʼata juk paraisoman tukuchiptin, runa juntʼa runaman tukuptin ima, Jehovaqa jatun kayniyuqllapuni kanqa, arí Jehovap jatun kayninqa, mana qallariyniyuq mana tukukuyniyuq (Gén. 1:1; 1 Cor. 15:24-28; Apo. 21:1-5).

6. ¿Imarayku salmista Jehová jatun kayninwan pʼachallisqa kachkan nirqa?

⁶ Chiqa sunqu salmistaqa, janaqpachapi maychhika chʼaskasta rikuspa maytachá tʼukurqa. Chayrayku Jehovap ruwasqaninqa tʼukunapaqjina kasqanmanta, ‘janaqpachata toldotajina aysasqanmanta’ ima salmistaqa nin: “Jehová jatun kayninwan pʼachallisqa kasqanta” (Salmo 104:1, 2, ñawiriy). Tukuy atiyniyuq Ruwawaqninchikta manapis rikunchikchu, jatun kayninqa ruwasqasninpi rikukun.

7, 8. ¿Imaynatá Jehovap jatun kayninta rikunchik, janaqpachapi chʼaskas kaqkunapi tʼukurispa?

⁷ Tʼukurinachik galaxianchik Vía Láctea nisqapi, kay galaxiapiqa may chhika chʼaskas, wak planetas ima kan, chaypi Jallpʼanchikqa, mana quchap kantunpi juk tʼiyitujinalla. Kay Vía Láctea nisqapiqa, pachak waranqa junus chʼaskas kanku. Sapa juk chʼaskata juk segundopi yupasunman chayqa, ¡kimsa waranqa wata kuraqpi yupayta tukuchasunman!

⁸ Kay Vía Láctea nisqapi, pachak waranqa junu chʼaskas kaptin, ¿imatá nisunman janaqpachamanta? Chʼaskasmanta yachaqkunaqa, janaqpachapi 50.000 chayri 125.000 junu galaxias kasqanta ninku. Jina kaptin, ¿maykʼa chʼaskastaq tukuyninpi kanku? Runaqa, machkhachus chʼaskas kasqankuta mana yachayta atisunmanchu. Chaywanpis, Jehovaqa “chʼaskasta yupan, sapa ujtataj sutinmanta wajyan” (Sal. 147:4). Kunan tumpata Jehovap jatun kayninta qhawarisqanchik, ¿Diospa sutinta jatunchanapaqchu tanqawanchik?

9, 10. ¿Imatá tʼanta Jehovap yachayninmanta yachachiwanchik?

⁹ Kunanqa tʼantamantañataq parlarisunchik. Jehovaqa mana ‘janaqpachatawan, kay Jallpʼallatawan’ Ruwaqllachu, manaqa ‘yarqhasqa kaqkunamanpis mikhuyta’ qun (Sal. 146:6, 7). Jehovap jatun kayninqa tukuy ruwasqasninpi rikukun, chaykunamanta jukqa tʼantata ruwanapaq cebada, trigo ima, kanku (Salmo 111:1-5, ñawiriy). Jesusqa, discipulosninman Diosmanta ‘sapa pʼunchay tʼantata’ mañakunankuta yachachirqa (Mat. 6:11). Unay tiempomanta, llaqtaspiqa, Israel llaqtapi ima, tʼantaqa wasinkupi kallaqpuni. Tʼantataqa tukuypis riqsinchik, chantapis pisi imasllawan ruwakun chaywanpis imaynatachus masa puqusqanta mana sutʼita yachanchikchu.

¹⁰ Israelitaspa tiemponkupiqa, tʼantata trigo jakʼumanta, chayri cebada jakʼumanta, yakuwan, wakin kutipitaq levadurawan ima, ruwaq kanku. Chaykunata, chaqruptinchiktaq masaqa, achkhaman puqun, imaynatachus puqusqantataq mana yachanchikchu. Chantapis, tʼantata mikhusqanchik imaynatachus  kallpachawasqanchikta manallataq yachanchikchu. Chayraykuchá salmista jinata takirqa: “Tata Dios, ruwasqasniykeqa may chhika. Tukuy imata sumaj yachayniykiwan ruwarqanki”, nispa (Sal. 104:24). ¡Kaykunata yachayqa, Jehovata yupaychanapaq tanqawanchik!

¿Imaynatá Jehovap jatun kayninpi tʼukuriy yanapawanchik?

11, 12. ¿Imaynatá Jehovap ruwasqasninpi tʼukuriy yanapawanchik?

¹¹ Manapis, chʼaskasmanta yachaqkunachu kanchik, chaywanpis chʼisisnin janaqpachapi chʼaskasta qhawarispaqa mayta tʼukurinchik, jinallataq mana inginieros químicos kaspapis tʼantata mikhuspaqa mayta miskʼirichikunchik. ¿Imaraykutaq Jehovap jatun kayninta mana tukuychu jatunpaq qhawanku? Diospa ruwasqasninpi mana tʼukurisqankurayku. ¿Imaynatá ruwasqasninpi tʼukuriy yanapawanchik? Imaynatachus wak ruwasqasninpi tʼukurisqanchik yanapawanchik, kikillantataq yanapawasunchik. ¿Ima ruwasqasninmantataq parlachkanchik?

¹² Davidqa, Jehová llaqtanrayku tʼukunapaqjina ruwasqanpi tʼukurispa, jinata takirqa: “Tukuy may sumaj atiyniykimanta parlakonqanku; noqapis kʼacha ruwasqasniykimanta parlallasajtajpuni”, nispa (Sal. 145:5). Chay ruwasqasninta allinpaq qhawanapaqqa, Bibliata ukhunchana, chantá ñawirisqanchikpi tʼukurina ima. ¿Ima bendicionestataq chayta ruwaspa tarisunchik? Jehovap jatun kayninta sutʼita rikusunchik, chaytaq astawan Diosta jatunchanapaq yanapawasunchik. Jinamanta, sapa jukninchik Davidjina Diosman jinata nisunchik: “Noqapis jatun kayniykimanta parlallasajtaj”, nispa (Sal. 145:6). Jehovap, tʼukunapaqjina ruwasqasninpi tʼukurisunchik chayqa, payman astawan qayllaykusunchik, chantapis kusiywan mana iskaychakuspa paymanta willasunchik. Qam, ¿allin willaykunata kʼajaywanchu willamuchkanki, chantapis wakkunata Jehovap jatun kayninta rikunankupaq yanapachkankichu?

Jesusqa Diospa jatun kayninta rikuchirqa

13. a) Kay Daniel 7:13, 14, nisqanmanjina, ¿imatá Jehová Churinman qurqa? b) ¿Jesús imayna Kamachiqtaq?

¹³ Jehovap, Churin Jesucristopis, allin willaykunata kusiywan willarqa, chayta ruwaspataq Tatanta jatuncharqa. Jehová Diosqa kʼata Churinman atiyta qurqa, ‘jatunpaq qhawasqa kananpaq, reinotapis qullarqataq’ (Daniel 7:13, 14, ñawiriy). Chayjina atiyta japʼispapis, Jesusqa mana jatunchakurqachu, nitaq runamanta karunchakurqachu. Manaqa: khuyakuyniyuq karqa, payta kamachiqtajina qhawaqkunata allinpaq qhawan. Manaraq kamachiq kachkaspapis, payqa chiqnisqa runasta may allinpaq qhawarqa. Juk kuti imatachus ruwasqanta qhawarina.

14. ¿Imaynatá Israelpi leprawan unqusqasta qhawaq kanku?

¹⁴ Unay tiempopi, lepra unquywan kaqkunaqa  mayta ñakʼarispa wañuq kanku. Pisimanta pisi chay unquyninkuqa, tukuy cuerponman juntʼaykuq, sanoyanankutaq mana yachakullaqchu (Núm. 12:12; 2 Rey. 5:7, 14). Lepra unquyniyuq runataqa, millachikuq kanku. Chay runasqa, runa paykunaman qayllaykuchkaptinku qhapariq kanku “leprayoj kani, leprayoj kani”, nispa (Lev. 13:43-46). Judiospaqqa chay unqusqas wañusqasjinaña karqanku. Judiospa qillqasqasninku nisqamanjina, chay runasqa ancha kaspa iskay metrosta runaman qayllaykunanku karqa. Lepra unquyniyuq runa rikhuriptinqa, religionta kamachiqkunamanta juk runa rumiwan chʼanqarqa chay runa mana qayllaykunanpaq.

15. ¿Imaynatá Jesús leprawan unqusqa runata qhawarqa?

¹⁵ Qhawarinachik, imatachus Jesús juk lepra unquyniyuq runa payman sanoyachinanpaq qayllaykuptin ruwasqanta (Marcos 1:40-42, ñawiriy). Chay runata qhisachananmantaqa, sanoyakuyta munasqanta rikuspa khuyakurqa, allinpaqtaq qhawarqa. Chayrayku, Jesusqa chayratu yanapayta munaspa makinwan llankhaykuspataq sanoyachirqa.

16. Jesús runata allinpaq qhawasqanmanta, ¿imatá yachakusunman?

¹⁶ Jesusqa, Tatanjina runataqa allinpaq qhawaq. ¿Imaynatá cristianos Jesusjina ruwayta atisunman? Runataqa, qhapaqpis, wakchapis, unqusqapis manapis, kachunku allinpaq qhawananchik tiyan (1 Ped. 2:17). Chaytataq, astawanraq qusas, tatas, ancianos ima, sunquta mana nanachinapaqjina kʼacha parlaywan wakkunata qhawasqankuta rikuchinanku tiyan. Bibliaqa, tukuy cristianos chayta rikuchinankuta nin: “Munanacuychej cʼacha familiajina. Respetanacuypeka ñaupaj caychej”, nispa (Rom. 12:10, DIOS PARLAPAWANCHEJ).

Diosta yupaychachkaspa, imatapis jatunchanapaqjina ruwana

17. ¿Imaynatá Biblia rikuchiwanchik Diosta yupaychachkaspa imatapis jatunchanapaqjina ruwananchikta?

¹⁷ Biblia nisqanmanjina, Jehovata yupaychachkaspaqa, imatapis payta jatunchanapaqjina ruwananchik tiyan. Eclesiastés 5:1 pʼiti yuyarichiwanchik: “Diospa Templonman rispaqa, imaynatachus purisqaykita qhawarikuy”, nispa. Moisés, Josué ima, Diospa, tʼaqasqa santo chiqanman qayllaykunankupaq, jukʼutasninkuta lluchʼukuspa, Diosta jatunpaq qhawasqankuta rikuchinanku karqa (Éxo. 3:5; Jos. 5:15). Isaraelmanta sacerdotesqa linomanta calzoncillosta “ñañu wasankumanta piernankukama” churakunanku karqa (Éxo. 28:42, 43). Chay kamachiyta kasukuspaqa, altarman wicharichkaspa mana pʼinqaypi rikukuqchu kanku. Chantapis, sacerdotep familian Diospa kamachisqanmanjina kawsananku karqa, jinamanta sacerdotep llamkʼayninta jatunpaq qhawachiq kanku.

18. ¿Imaraykutaq Diosta yupaychachkaspa, imatapis jatunchanapaqjina ruwananchik tiyan?

¹⁸ Qhawanchikjina, Jehovata jatunpaq qhawananchik tiyan, yupaychachkaspataq imatapis  jatunchanapaqjina ruwana tiyan. Chantapis, wakkunatapis jatunpaq qhawananchik tiyan, jinamanta paykunapis jatunpaq qhawawasunchik. Chaywanpis, wakkunata jatunpaq qhawasqanchikqa sunqumantapacha kanan tiyan, mana puraq uyajinachu ruwananchik tiyan, imaraykuchus Jehovaqa, sunqumantapacha ruwasqanchikta qhawan (1 Sam. 16:7; Pro. 21:2). Kay kʼacha kayta kawsayninchikpi rikuchisunchik chayqa, yanapawasunchik imatachus yuyasqanchikpi, imatachus ruwayta munasqanchikpi, imaynatachus wakkunata qhawasqanchikpi, chantapis imatachus ñuqanchikmanta yuyasqanchikpi ima. Chantapis chayqa ruwasqanchikpi, parlasqanchikpi ima, rikukunqa. Maychus kaqta ruwaptinchik, pʼachallikuptinchik, kʼachanchakuptinchik ima, apóstol Pablop nisqanta kasukuchkasqanchikta rikuchinchik pay jinata nirqa: ‘Mana pitapis miskʼachinachu, Diospaq ruwasqanchik mana pisipaq qhawasqa kananpaq, astawanqa munanchik tukuy imapi rikuchikuyta Diospa kamachisninjina kasqanchikta’, nispa (2 Cor. 6:3, 4). ‘Tukuy imapi Dios Salvawaqninchikpa yachachiyninta allinpi rikuchinchik’ (Tito 2:10).

Diosta jatunchanapaqjinapuni kawsana

19, 20. a) ¿Imatá ruwaspataq runasta jatunpaq qhawanchik? b) ¿Imatataq ruwanallanchikpuni tiyan?

¹⁹ Akllasqa cristianosqa, ‘Cristop sutinpi willanankupaq kachamusqas kasqankurayku’ willayninkutaqa may jatunpaq qhawanku (2 Cor. 5:20). Paykunatataq, ‘wak ovejasmanta’ kaqkuna yanapachkanku, kay ovejasmanta kaqkunatapis Diosqa allinpaq qhawan chayrayku juk sumaq llamkʼayta paykunaman qun, Reinonmanta willamunankupaq. Juk kachasqa pichus kachan chaypa sutinpi mana iskaychakuspa parlan. Ñuqanchikpis ajinata Diospa Reinonmanta parlananchik tiyan (Efe. 6:19, 20). ¿Manachu ñuqanchikpis “allin kawsaymanta sumaj willayta” runaman willachkaspa paykunata jatunpaq qhawanchik? (Isa. 52:7.)

²⁰ Jehová Diosninchikta jatunchanallapuni, paypa munasqanmanjina kawsaspa (1 Ped. 2:12). Chayrayku, Diosninchikta, yupaychayninchikta, hermanosninchikta ima, jatunpaq qhawana. Jinamanta, jatun kaywan pʼachallisqa Jehovaqa, yupaychasqanchikmanta kusikunqa.

[Sutʼinchaynin]

¿Imatá kutichiwaq?

• ¿Imaynatá Jehovap jatun kayninpi tʼukuriy yanapawanchik?

• ¿Imatá Jesús lepra unquyniyuq runata sanoyachisqanmanta yachakunchik?

• ¿Imaynatá Diosta yupaychachkaspa, payta jatunchanapaqjina imatapis ruwasunman?

[Tapuykuna]

[12 paginapi dibujo/foto]

¿Imaptintaq Jehová, Abelta allinpaq qhawarqa?

[14 paginapi dibujo/foto]

Diospa jatun kaynintaqa, tʼantapipis rikullanchiktaq

[15 paginapi dibujo/foto]

¿Imatá Jesús lepra unquyniyuq runata sanoyachisqanmanta yachakunchik?

[16 paginapi dibujo/foto]

Jehovata jatunpaq qhawananchik tiyan, yupaychachkaspataq imatapis jatunchanapaqjina ruwana tiyan