¿Yacharqankichu?

¿Imatá Jesús niyta munachkarqa Sauloman “mana walejchu ayjompa puntanta jaytʼanaykeqa”, nispa? (Hechos 26:14.)

▪ Ñawpa tiempopi tarpuq runas jallpʼata llamkʼachkaptinku, uywasta tʼuqsinankupaq ayjonta apaykachaq kanku. Kay ayjonqa iskay metros khuskanniyuq kʼaspipi karqa, juknin puntanpi afilasqa fierro chayri ayjon karqa. Uywa mana kasukuptin astawan tʼuqsichikuq. Kay kʼaspip juknin ladonpitaq palajina karqa, jallpʼata, tʼuruta chayri qhurasta aradomanta pichanapaq.

Kay kʼaspitaqa jarkʼakunapaqpis apaykachaq kanku. Israelmanta maqanakunapaq wapu, juez ima Samgarqa, bueyesta tʼuqsina “ayjonllawan” 600 filisteosta wañuchirqa (Jueces 3:31).

Diospa Palabranpi ayjon rimayta uqhariptin mana tʼuqsina kʼaspimantapunichu parlan. Sutʼincharinapaq, rey Salomonqa yachayniyuq, allin yuyayniyuq ima runap nisqantaqa “ayjon[wan]” kikincharqa, chaytaq kawsayninkupi allin kaqta ruwanankupaq wakkunata yanapan (Eclesiastés 12:11).

Jesuspis kawsarimusqantawan, cristianosta qhatiykachaq Saulowan parlachkaptin “ayjompa puntanta jaytʼanaykeqa” mana waliqchu nispa yuyaycharqa. Chayta nispaqa imaynatachus uywa mana kasukuptin tʼuqsichikun kikillantataq Saulopis ruwachkasqanta nichkarqa. Jesuspa yuyaychasqanta uyarispa kawsayninta tikrarqa, jinamanta apóstol Pabloman tukurqa.

¿Imaynatá Jesuspa tiemponpi ima horapichus chʼisinpi kachkasqankuta yachaq kanku?

▪ Jesuspa tiemponpiqa intimanta relojwan ima horapichus pʼunchaypi kachkasqankuta yachaq kanku, phuyumuptintaq chayri chʼisiyaykuptin, yakumanta relojwan, clepsidra nisqa sutiwan. Kaytaqa ñawpa tiempomanta egipcios, persas, griegos, romanos, chinos ima apaykachaq kanku.

Kay (The Jewish Encyclopedia) nisqanmnajina judiospa librosninkupi Misná, Talmud ima nisqapi, “yakumanta relojta wak sutiswan uqharikun. Chay relojllamantataq parlananpaq, ichá wakjinasmanta ruwasqa kasqanrayku. Griego simipi klepsýdra rimayqa yaku sutʼumanta sutʼu surumunanpaq uqharikun”.

Clepsidra nisqaqa iskay vasosjina karqa, jukninpiqa uranpi juchʼuy juskʼituyuq karqa, mayniqmantachus juknin vasoman yaku surumuq. Tiempota yachanapaqtaq iskaynin vasospi marcasqa karqa, ajinamanta yaku pisiyasqanmanjina chayri juntʼasqanmanjina, ima horachus kasqanta yachaq kanku.

Romanosqa militarespa campamentosninkupi, chʼisisninpi tawa turnospi, ima horaspichus soldados qhawaq yaykunankupaq chay relojkunawan yachaq kanku. Sapa trompetap waqayninqa wak soldadoñataq qhawaq yaykunanpaq willaq, ajinamanta sapa soldado ima horapichus turnon qallariq, tukuq ima yachaq (Marcos 13:35).