Ir al contenido

Ir al índice

Kay rumej ujnin kantunpi “Tattannu” suti rikhurin.

Bibliaj nisqan creenapaj jinapuni

Bibliaj nisqan creenapaj jinapuni

Yachayniyoj runas tarisqanku, ¿yanapawanchejchu Bibliaj nisqanpi creenanchejpaj? Kay 2014 watapi uj revistapi nerqa: “Hebreo Qhelqasqaspi rikhurej runasmanta, ¿mashkha runaspa sutisnintaj rikhurin yachayniyoj runas tarisqanku imaspi?”, nispa. Nerqanku “50 runaspata” jina. Chay revistapi Tatnai sutiyoj runamanta mana parlakorqachu. ¿Pitaj chay runa karqa? Imatachus Biblia nisqanta qhawarina.

Jerusalén llajtaqa uj tiempota Persiaj atiyninpi karqa. Chay llajtaqa Éufrates mayu inti yaykuynin ladopi kasharqa, chay cheqatataj persasqa mayoj chimpan nej kanku. Persasqa Babiloniata japʼikapuytawan, presochasqa judiosta kacharerqanku, saqerqankutaj judíos Jerusalenpi Jehovaj templonta watejmanta jatarichinankuta (Esdras 1:1-4). Jinapis judiospa enemigosninkoqa mana munarqankuchu chay templota sayarichinankuta. Chayrayku Persiaj contranpi oqharikusqankuta llullakuspa nerqanku (Esdras 4:4-16). Tatnai persaqa chay cheqachus manachus kasqanta qhawarerqa, Dario I 522 watamanta 486 watakama kamachishajtin Jesús niraj jamushajtin. Bibliaqa Tatnaimanta parlaspa “mayu chimpapi kamachej” nin (Esdras 5:3-8).

Tatnai suti ashkha rumispi qhelqasqa tarikunraj, ichapis chaykunaqa uj familiamanta documentos karqa. Chay rumipi qhelqasqaqa familiamanta ujnin runata, Bibliamanta Tatnai sutiyoj runawan kikinchan. Chay qhelqasqa paganapaj uj documento karqa, ruwakorqataj Dario I 20 watastaña kamachishajtin, 502 watapi (J.n.j.). Chay documentopeqa uj contratota ruwakusqanta rikoj testigomanta parlakun, chay testigoqa “mayu chimpapi kamachej” Tattannunpa sirvienten karqa. Chay kamachejqa Esdras libropi Tatnai sutiwan rikhurin.

¿Ima cargoyojtaj Tatnai karqa? Kay 535 watapi (J.n.j.) rey Ciro, atiyninpi kaj llajtasta watejmanta provinciaspi tʼaqarqa. Ujnin provinciata “Babilonia, mayoj chimpan” nispa suticharqa. Tiemponmanqa chay provincia iskayman tʼaqakorqa, ujnintaj mayu chimpa nisqallaña karqa. Chaytaj karqa Celesiria, Fenicia, Samaria, Judá ima. Kamachina wasitaj Damascopisina kasharqa. Chaytataj Tatnai 520 watamanta 502 watakama kamacherqa.

Tatnai Jerusalenman rerqa, judíos Persia suyoj contranpi oqharikusqankutachus manachus yachananpaj. Chantá Darioman willarqa imatachus judíos nisqankuta. Judiosqa nerqanku rey Ciro Jehovaj templonta oqharinankupaj permisota qosqanta. Reypa kamachina wasinpi documentosqa, judiospa nisqanku cheqa kasqanta rikucherqa (Esdras 5:6-8, 11-13; 6:1-3). Chantá Tatnai uj kamachiyta japʼerqa, saqenanpaj judiosta Diospa Templonta ruwajta, chay kamachiyman jinataj ruwarqa (Esdras 6:6, 7, 13).

Mayu chimpapi kamachej Tatnaimanta mana anchata parlakunchu. Jinapis Bibliapeqa sutin rikhurin, kamachej kasqantapis nin. Ujtawan yachayniyoj runas tarisqankoqa, Bibliaj nisqan creenapaj jina kasqanta rikuchin.