Aver yem sha atineakaa

Areki u Ikyuryan la Ka Nyi?

Areki u Ikyuryan la Ka Nyi?

Mlumun u Bibilo i ne yô

 Areki u ikyuryan yange lu icighan akwati u Mbaiserael mba tsuaa mbara er sha iniezwa i Aôndo, kua gbenda u yange tese ér ve er la yô. Yange i wa “Shiada” ker, ka Atindi a Pue a yange i nger sha ikpande i awen i ihiar la je la.—Ekesodu 25:8-10, 16; 31:18.

  •   Gbenda u yange i er Areki la. Iniembe i Areki lu aseva ahar man tiôn (usentimita 111, shin, uinci 44), igbanger na lu ishiva i môm man tiôn (usentimita 67, shin, uinci 26), ityaven na kpaa ishiva i môm man tiôn (usentimita 67, shin, uinci 26). Yange i er un sha kon u saa, i cir un zenaria iyol, kimi kua ken won, shi i ker un gbiligh ku zenaria ningir tser. I er kuur u cirin un a mi sha zenaria u wang, lu a ucerubi sha mi uhar, mba i er sha zenaria yô. I var ucerubi mba shon sha akur a ahar a kuur la, u môm keen, u môm keen, ve zua ishiv ayol a ve, kpa ishigh ki hanma ve lu kenger sha kuur shon. Akper a ucerubi mbara naregh yisa sha kuur u Areki. Shi i ker ahye a zenaria anyiin i var a shin akpe a ambusu a na. Nahan i gba igbough sha kon u saa, i cir mbi zenaria iyol, i gema i shindi ken ahye la, sha u tôôn Areki a min.—Ekesodu 25:10-21; 37:6-9.

  •   Ape yange i ver Areki yô. Sha hiihii la, yange i ver Areki ken Icighanjiir u Hemban Cii ken tabernakel, tenti u kohol her civir Aôndo, u i tôôn i zenden a mi, u yange i er shighe môm vea Areki la. Yange i ta ikyondo yisa Icighanjiir u Hemban Cii sha er upristi man ior mbagenev cii vea nenge kimi tsula ga yô. (Ekesodu 40:3, 21) Lu pristi u tamen tseegh nyôron ken Icighanjiir u Hemban Cii la, nengen a Areki ye. Yange a nyôr ker ken hanma inyom kwa môm, sha Iyange i Nan Iwom—iyange i nan nagh sha ci na iyol na man sha ci u asorabo a nongoior la cii. (Levitiku 16:2; Mbaheberu 9:7) Ken masejime yô, i va tôô Areki i yem i za ver ken Icighanjiir u Hemban Cii u ken tempel u Solomon la.—1 Utor 6:14, 19.

  •   Ityôkyaa i yange i er Areki yô. Areki lu ijiir i koson uicighan mbaakaav mba vea umbur Mbaiserael ikyuryan, shin iceghzwa i Aôndo a er a ve sha Uwo u Senai la yô. Shi lu kwagh u hange hange u i eren tom a mi sha Iyange i Nan Iwom, shin naagh ku wamen (cirin asorabo) a pristi kua Mbaiserael cii yô.—Levitiku 16:3, 13-17.

  •   Akaa a yange lu ken Areki yô. Lu ikpande i awen i yange i nger Atindi a Pue sha mi la i hii wan ken Areki ye. (Ekesodu 40:20) Ken masejime yô, i va wa ityegh ki sha zenaria ki ki lu a mana shimi yô, kua “gbough ku Aron ku ku kpar la” kimi. (Mbaheberu 9:4; Ekesodu 16:33, 34; Numeri 17:10) Ikyav tese ér yange shighe karen yô, i va dugh ityegh kira kua gbough ku Aron kura ker sha, sha ci u akaa ne yange lu ken Areki shighe u i va tôô un i za ver ken tempel la ga.—1 Utor 8:9.

  •   Gbenda u yange i tôôn Areki la. Yange lu Mbalevi tseegh gba u vea tôôn Areki ye. Yange ve tôô sha akende a ve, sha igbough mbi i er sha kon u saa, i wa shin akpe a ambusu a na la. (Numeri 7:9; 1 Kroniku 15:15) Yange i tsuan igbough mbira sha Areki kera ga, nahan lu u Mbalevi vea cihi a bende iyol a Areki ga. (Ekesodu 25:12-16) Yange a tôô Areki a nguren yemen a mi yô, i cir un “ikyondo i yisan” i yange i ta sha u yisan Icighanjiir u Hemban Cii la.—Numeri 4:5, 6. *

  •   Areki lu ikyav i tesen kwagh. Ape Areki yange una lu cii yô, i lu u tesen ér Aôndo ngu her. U tesen ikyav yô, ibeenegh ki gen yange ki va tile sha ijime i Areki ken Icighanjiir u Hemban Cii, shi ki gen ki va tile sha Tabernakel, nahan Mbaiserael ve nenge a ki hanma ijiir i ve lu hen afo a ve cii. Ibeenegh kin man ki sha Areki kira cii lu ikyav i tesen ér Yehova ngu a ve shi a lumun ve kpaa. (Levitiku 16:2; Numeri 10:33-36) Shi Bibilo ôr kwagh u ucerubi mba sha ijime i Areki la kaa ér Yehova yange “[tema] sha ucerubi.” (1 Samuel 4:4; Pasalmi 80:1) Sha nahan yô, ucerubi mbara lu “ikyav i ikyekye” i Yehova. (1 Kroniku 28:18) Er Areki lu ikyav i tesen akaa yô, Tor Davidi nger kwagh kaa ér Yehova “[tema] sha Shion,” zum u i yem a Areki i za ver ken Yerusalem (Shion) yô.—Pasalmi 9:11.

  •   Ati a yange i yilan Areki yô. Bibilo yila icighan akwati la ati kposo kposo, ér “areki u shiada,” man “areki u ikyuryan,” man “areki u TER [Yehova],” kua “areki u agee Ou [Yehova].”—Numeri 7:89; Yosua 3:6, 13; 2 Kroniku 6:41.

     Yange i yilan kuur u cirin sha Areki ér “ijiir i nan iwom.” I zua a ishember i ken zwa Heberu i i gem nahan ne ken ishember igen i tesen ieren, inja na yô ér, “u cirin (isholibo).” (1 Kroniku 28:11) Iti ne tese kwagh u vesen u yange a er hen ijiir ne sha Iyange i nan Iwom, zum u pristi u tamen u Mbaiserael una mishi awambe a uzendenya mba i sôngo sha u nan naagh la sha Areki kua sha ishigh ki Areki shon yô. Akaa a pristi u tamen yange nan er ne yange a hingir iwom sha ci u Mbaiserael cii, shin a cir, asorabo aa “na iyol na man mba hen ya na kua mkohol u ior i Mbaiserael cii.”—Levitiku 16:14-17.

Areki u ikyuryan la ngu her zan zan nyianaa?

 Ikyav ngi i tesen ér ngu ga. Bibilo tese ér kwagh kera gba sha Areki ga sha ci u ikyuryan i Areki la i kar kera, hegen se mba ken “ikuryan i he,” i sha naagh ku Yesu kura. (Yeremia 31:31-33; Mbaheberu 8:13; 12:24) Bibilo yange tsengaôron shighe u Areki u ikyuryan una va lu ga kpa kwagh a kera gba ior mba Aôndo sha mi ga yô.—Yeremia 3:16.

 Shighe u i ver ikyuryan i he la, i bugh tempel u Aôndo Sha, nahan apostoli Yohane nenge a Areki u ikyuryan la Sha, ken mpase u sha mnenge. (Mpase 11:15, 19) Areki u Yohane nenge a mi ne lu Areki kpôô kpôô ga, kpa lu ikyav i tesen ér Aôndo ngu a ior nav shi a lumun a ikyuryan i he ne.

Areki yange lu kurayol shin kwagh u doon ikyôro?

 Ei. Yange lu u Mbaiserael vea lu a Areki di tsô maa ikyôr ia lagh ve ga. U tesen ikyav yô, yange Mbaiserael lu a Areki ken afo shighe u ve nôngo ityav a gar u Ai la, nahan kpa ityav mbira hemba ve, sha ci u Oriserael ugen hemba Yehova ato. (Yosua 7:1-6) Shighe karen yô, Mbafiliti hemba ve ityav, shin er yange ve za ityav mbira a Areki nahan kpaa. Yange ityav mbira hemba ve sha ci u ifer i upristi mba Mbaiserael, Hofeni man Pinehashi. (1 Samuel 2:12; 4:1-11) Yange Mbafiliti ngohol Areki ken uitya, kpa Aôndo er ve atsan sha kwagh u Areki la zan zan ve kar hiden a mi ken Iserael.—1 Samuel 5:11–6:5.

Yiase i sha kwagh u Areki u ikyuryan

Shi Anyom (C.S.Y.)—Cii man Shighe u Yesu la

Kwagh u yange er yô

1513

Besalel vea mba wasen un tom er Areki sha akaa a Mbaiserael na sha ci u Yehova yô.—Ekesodu 25:1, 2; 37:1.

1512

Mose tsegha Areki kua tabernakel shi ver upristi sha tom ve.—Ekesodu 40:1-3, 9, 20, 21.

1512—va shi yina anyom 1070

I ver Areki ajiir kposo kposo.—Yosua 18:1; Mbaajiriv 20:26, 27; 1 Samuel 1:24; 3:3; 6:11-14; 7:1, 2.

Shi yina anyom 1070

Tor Davidi va a Areki ken Yerusalem.—2 Samuel 6:12.

1026

I tôô Areki i za ver ken tempel u Solomon ken Yerusalem.—1 Utor 8:1, 6.

642

Tor Yoshia hide a mi va ver ken tempel u Solomon maa la.—2 Kroniku 35:3. *

Shi anyom hemba 607

Ikyav tese ér yange i due a Areki ken tempel kera. I ter iti na ken ikyav mbi yange i kura ken tempel i yem a mi ken Babilon shighe u i nande tempel zum u shi anyom 607 cii man shighe u Yesu la ga. Shi ikyav mbi yange i va hide a mbi ken Yerusalem ken masejime la kpa, i ter iti i Areki ken mbi ga.—2 Utor 25:13-17; Esera 1:7-11.

63

Pompey, tor shoja u yange hemen shoja i Mbaroma ve va ta num sha Yerusalem ve ngohol un hingir sha ikyev ve la, yange yôô ér Areki ndiir, zum u a nyôr ken Icighanjiir u Hemban Cii ken tempel a za tôv sha akaa a yange lu ker la cii yô. *

^ Ikyum. 6 Yange Mbaiserael vea per tindi u Yehova wa sha kwagh u tôôn Areki la yô, ve kpe keng.—1 Samuel 6:10-19; 2 Samuel 6:2-7.

^ Ikyum. 31 Bibilo pase or u yange nan due a Areki ken tempel kera ve Yoshia hide a mi la ga, shi ityôkyaa man shighe u yange nan due a mi kera la kpa i̱ pase ga.

^ Ikyum. 35 Nenge takerada u i yer ér The Histories, takerada u sha 5 u Tacitus, ikyumhiange (paragragh) 9.