Dami wenga ndi vyaka 6 panyengu yo awisi angutayika chifukwa cha kutupa kwa misipi ya muwongu. Derrick wenga ndi vyaka 9 panyengu yo awisi angutayika ndi nthenda ya mtima. Jeannie wenga ndi vyaka 7 panyengu yo anyina angutayika ndi khansa ya muchibaliru yo angusuzgika nayu kwa chaka chimoza. *

Achinyamata wosi ŵenaŵa, angusuzgika ndi chitima chifukwa cha nyifwa ya munthu yo amuyanjanga. Kumbi namwi mutuvwa viyo? Nkhani iyi yikuwovyeningi kuziŵa mo mungamalisiya chitima cho mwenachu. * Chakwamba, tiyeni tikambisani dankha fundu zinyaki zakukwaskana ndi chitima.

Pe nthowa zinandi zakulongore chitima. Ivi ving’anamuwa kuti mo imwi mungalongore kuti mwe ndi chitima, vingapambana ndi mo munthu munyaki wangalongore. Buku linyaki likukamba kuti: “Palivi marangu ngo mungalondo kuti mulongo kuti mwe ndi chitima.” (Helping Teens Cope With Death) Kweni mukhumbika cha kubisa chitima cho mwe nachu. Ntchifukwa wuli veviyo? Chifukwa . . .

Kubisa chitima nkhwakofya. Jeannie yo tamuzumbuwa kukwamba kwa nkhani iyi wanguti: “Ama ŵati atayika, ndabisanga chitima cho ndenga nachu kuti ndiwovyi muvurwa wangu. Mazuŵa nganu napu, nyengu zinyaki ndibisa chitima cho ndija nachu, kweni mbumampha cha kuchita venivi.”

Ŵanthu anyaki nawu azomereza fundu yeniyi. Buku linyaki likukamba kuti: “Mungabisa cha mo muvwiya mumtima mpaka muyaya, chifukwa nyengu yinyaki kwazamuwoneke mbwenu kuziya mu vakuchita vinu ndipu kungazikutamisani.” (The Grieving Teen) Kubisa chitima kungachitisa munthu kwamba kumwa ukongwa moŵa pamwenga kugwirisiya ntchitu munkhwala wakutimbanyiza wongu. Iyu wangachita venivi kuti waluweku masuzgu.

Chitima chingakutimbanyizani maŵanaŵanu. Ŵanthu anyaki akwiyiya munthu yo watayika chifukwa awona nge kuti “waŵaleka.” Anyaki atumba mlandu Chiuta kuti wangumuvikiliya cha munthu yo kuti waleki kufwa. Anyaki atijimba mlandu chifukwa cha vinthu vinyaki viheni vo anguchitiya pamwenga angukambiya munthu yo watayika. Yiwu atijimba mlandu chifukwa chakuti sonu angamupepesa cha.

Kukamba uneneska, pe vinthu vinandi vo vichitika asani munthu we ndi chitima. Ntchinthu wuli cho chingakuwovyani asani mwe ndi chitima?

Mukambiyengeku munthu munyaki. Pa nyengu yakusuzga yeniyi, mungaŵanaŵana kuti mujipatuwi kwa anyinu. Kweni kukonkhose mubali winu pamwenga munyinu mo muvwiya mumtima, kungakuwovyani kuti muleki kusuzgika ukongwa maŵanaŵanu ndipuso kuti chitima chimaleku.—Lemba lakovya: Nthanthi 18:24.

Mulembengi maŵanaŵanu nginu. Lembani vinthu vakukwaskana ndi mpapi yo watayika. Mwakuyeruzgiyapu, mungalemba vinthu vakukondwesa vo vitikuchitisani kuti mumukumbukengi. Mungalemba so mijalidu yamampha yo wenga nayu. Kumbi ndi jalidu nili lo namwi mukhumba kuja nalu pa umoyu winu?

Lembani maŵanaŵanu ngaheni ngo musuzgika nangu. Mwakuyeruzgiyapu, asani mungukambiya mpapi winu mazu nganyaki ngaheni iyu wechendafwi, lembani mo muvwiya mumtima winu. Mungalemba so chifukwa cho muvwiya viyo. Mungalemba kuti, “Nditijimba mlandu chifukwa ndingupambana maŵanaŵanu ndi ada ŵechendafwi.”

Pavuli paki, malanani ndi suzgu pamwenga chinthu cho chitikuchitisani kujimba mlandu. Buku linyaki lingukamba kuti: “Mutenere cha kujimba mlandu chifukwa mwaziŵanga cha kuti pazamuŵavi so mwaŵi unyaki wakuti muziŵapepesi. Chifukwa chakuti palivi yo waziŵa vo vichitikengi mawa, mbumampha cha kuŵanaŵana kuti asani ndinguziŵa, mphanyi ndingukamba cha pamwenga kuchita veniviya.”—The Grieving Teen. Lemba lakovya: Jobu 10:1.

Muphweriyengi liŵavu linu. Mugonengi mwakukwana, muchitengi masaza ndipuso muryengi chakurya chamampha. Asani muwona kuti chakurya mutichikhumba cha, yesesani kurya vakurya va usaza vo vingakuwovyani kuja ndi nthazi. Mungamwanga moŵa cha pamwenga kurya vakurya vo vingaleka kuwovya liŵavu linu chifukwa vinthu ivi vingakuwovyani cha.

Mupempherengi kwaku Chiuta. Bayibolu likamba kuti: “Ponyiyani Yehova masuzgu nginu ndipu iyu wakuwovyeningi.” (Sumu 55:22) Pempheru litovya munthu kuvwa ŵaka umampha mumtima pe cha. Kweni ndi nthowa yakukambisiyana ndi Chiuta, yo “watitipembuzga m’masuzgu ngidu ngosi.”—2 Ŵakorinte 1:3, 4.

Chiuta wagwirisiya ntchitu Mazu ngaki Bayibolu, kuti wapembuzgi ŵanthu wo aliya. Mungachita umampha kusambira vo Bayibolu likamba pankhani ya mo akufwa alili kweniso kuti azamuyusika. *—Lemba lakovya: Sumu 94:19.