Julani

Lutani pa vo ve mukati

YATULIYA MUNKHANI ZIDU ZAKALI

Achitanga Vinthu Mwachanju pa Nyengu ya Chakurya

Achitanga Vinthu Mwachanju pa Nyengu ya Chakurya

NYENGU zosi, ŵanthu aku Chiuta akondwa ukongwa pa mawunganu. Ndipu asani aluta ku unganu kuti akasambiri vakukwaskana ndi Yehova, atanja so ukongwa kugaŵana chakurya.

Mu September 1919, Akusambira Bayibolo anguchita unganu wachigaŵa wa mazuŵa 8 ku Cedar Point, Ohio, m’charu cha America. Ŵanthu wo anguza ku unganu uwu, akhumbikanga kuchigona ndi kuchirya ku mahotelu kweni kunguza ŵanthu masawuzandi nganandi kuruska wo akhumbikanga. Mwakuti akupereke chakurya angwamba kugwira nchitu mwamphwayi chifukwa ŵanthu ŵenga anandi ukongwa. Bwana wa ku hotelu yeniyi wangupempha Akusambira Bayibolo achinyamata kuti aŵawovyi kupereke chakurya, ndipu anandi anguzomera ndi mtima wosi. Sadie Green nayu wenga pa gulu lenili ndipu wangukamba kuti, “Tingukondwa ukongwa chinanga kuti ini kenga kakwamba kuti ndipereke chakurya.”

Ku Sierra Leone, mu 1982

M’vyaka vakulondopu, pangunozgeka kuti abali ndi azichi anyaki ndiwu abikiyengi chakurya ŵanthu wosi wo ŵaza pa unganu, ndipu abali ndi azichi anandi angujipereka kovya abali ŵaŵu. Ndipu achinyamata anandi angwamba kuja ndi vilatu vauzimu chifukwa chakuti ateŵetiyanga limoza ndi Akhristu anyawu. Mwakuyeruzgiyapu, Gladys Bolton wanguteŵetiyapu mu dipatimenti yakunozga chakurya pa unganu wo unguchitika mu 1937. Iyu wangukamba kuti: “Ndingukumana ndi ŵanthu akutuliya m’vigaŵa vinyaki ndipu akambanga vo vaŵawovyanga asani akumana ndi masuzgu. Nyengu yeniyi ndiyu ndingwamba kukhumba kuchita upayiniya.”

Beulah Covey yo wengapu pa unganu wenuwu wanguti: “Kujipereka kwa ŵanthu wo agwiranga nchitu kwawovyanga kuti vinthu vosi viyendengi umampha.” Kweni akugwira nchitu akumananga ndi masuzgu. Angelo Manera wati wafika ku Sitediyamu ya ku Dodger ku Los Angeles, m’charu cha California, mu 1969, ndipu wanguziŵiya kuti wasankhika kuchiteŵete mu dipatimenti yakunozga chakurya. Iyu wangukamba kuti, “Ndinguzizwa ukongwa ndati ndavwa kuti andipaska nchitu yeniyi!” Kuti anozgeke unganu, ŵanthu akhumbikanga kukumba ngalandi ya makilomita 0.4 kuti muyendi payipi ya gasi yo agwiriskiyanga nchitu pakubika.

Msumba wa Frankfurt, ku Germany mu 1951

Mu 1982, ku Sierra Leone abali akujipereka akhumbikanga kulima dankha pa malu po patingi pajengi khwichini ndipu pavuli paki azenganga mwakugwiriskiya nchitu vinthu vo vengapu. Ndipu mu 1951, ku Frankfurt, m’charu cha Germany, abali ndi azichi akujipereka anguchita lendi vidya vakupanga mafuta ngakubikiya mwakuti angugwiriskiya nchitu maketulu 40. Ŵanthu abikanga chakurya chakukwana ŵanthu 30,000 pa ora limoza. Kuti nchitu ya ŵanthu 576 wo ŵenga mu dipatimenti yakusuka mbali yipepuki, abali ndi azichi azanga ndi vimayi ndi mafoluku ngawu. Ku Yangon, m’charu cha Myanmar, akubika anguchita vinthu mwazeru chifukwa anguŵikaku vinthu vinandi cha kudendi la ŵanthu wo angutuliya ku vyaru vinyaki.

“ŴANTHU ŴAKI ATURYA WIMA”

Pa unganu wo unguchitika mu 1950, ku United States, Annie Poggensee wanguma pa muzeri kuti wakalonde chakurya lumwi le de ndipu wangukamba kuti: “Ndinguchiskika ukongwa chifukwa cha vo takambiskananga ndi azichi ŵaŵi wo angwenda paboti kutuwa ku Europe.” Weyosi wangukonkhoska mo Yehova wangumuwovye kuti wazifiki ku unganu. Annie wangukamba so kuti: “Azichi ŵaŵi ŵenaŵa angukondwa ukongwa kuruska munthu munyaki weyosi. Yiwu angutoliyaku kanthu cha za kutalika kwa muzeri kweniso kotcha kwa lumwi.”

Msumba wa Seoul, ku Korea mu 1963

Pa maunganu ngakulungakulu, anozganga malu ngakulu ngakuryiya. Ivi vawovyanga kuti ŵanthu aryi mwaliŵi chakurya chawu kuti apereki mpata kwa anyawu. Kumbi ndi vinthu wuli vinyaki vo vinguwovya kuti ŵanthu masauzandi nganandi afiski kurya chakurya pa nyengu ya musana? Munthu munyaki yo wenga kaboni cha wangukamba kuti: “Chisopa ichi nchakuziziswa ukongwa. Ŵanthu ŵaki aturya wima.”

Ŵaraŵara aboma ndi ŵara ŵa asilikali anguzizwa ukongwa kuwona mo Akusambira Bayibolo achitiyanga vinthu mwakukoliyana. Yiwu ŵati ayendere khwichini lidu ku Yankee Stadium mumsumba wa New York, ku United States, asilikali anyaki angukambiya Faulkner yo wenga mura wa Dipatimenti Yankhondu ku Britain kuti nayu wakajiwone yija. Mwaviyo, Faulkner ndi muwolu waki anguza ku unganu wa mutu wakuti, “Ufumu Wapunda” wo unguchitika mu 1955 ku Twickenham m’charu cha England. Iyu wangukamba kuti ŵanthu achitanga vinthu mwachanju ukongwa pa nyengu ya chakurya.

Kwa vyaka mahandiredi, ŵanthu akujipereka abikanga chakurya chakunowa kweniso chambula kudula kuti ŵanthu wo ŵaza pa unganu ayanduwi. Iyi yenga nchitu yikulu ndipu yakhumbanga ŵanthu anandi akujipereka. Yiwu akhumbikanga kugwira nchitu nyengu yitali ndipu ayanduwanga cha ndi mapulogilamu nganyaki pamwenga ngosi pa unganu. Ndondomeku ya chakurya pa unganu yingusinthika kukumaliya kwa chaka cha 1970 kuti yileki kuja yakusuzga ukongwa. Ndipu kukwamba kwa chaka cha 1995, ŵanthu wo azanga ku unganu angwamba kupempheka kuti azengi ndi chakurya chawu. Ivi vinguwovya ŵanthu anandi wo abikanga ndi kugaŵa chakurya kuti ayanduwengi ndi unganu ndipuso kucheza ndi Akhristu anyawu. a

Yehova watenere kuti wangukondwa ukongwa kuwona mo abali angugwiriya nchitu mwaphamphu kuti awovyi Akhristu anyawu. Anyaki ŵeche kukumbuka nyengu yeniyi chifukwa akondwanga ukongwa kugwira nchitu kukhwichini. Kweni chinthu chakukondwesa ukongwa nchakuti, mazuŵa nganu abali ndi azichi ŵeche kuchita vinthu mwachanju pa maunganu.​—Yoh. 13:34, 35.

a Abali ndi azichi akujipereka ŵeche ndi mwaŵi wakuteŵete m’madipatimenti nganyaki pa unganu.