Skip to content

Skip to table of contents

Twaambo Tugwasya Mumagwalo Aakalembelwa Bana Galatiya, Bana Efeso, Bana Filipi Abana Kolose

Twaambo Tugwasya Mumagwalo Aakalembelwa Bana Galatiya, Bana Efeso, Bana Filipi Abana Kolose

Ijwi lya Jehova Lili Abuumi

Twaambo Tugwasya Mumagwalo Aakalembelwa Bana Galatiya, Bana Efeso, Bana Filipi Abana Kolose

MBWAAMVWIDA buyo kuti Banakristo bamwi bakatalikide kuzanga kubukombi bwakasimpe akaambo kakuyungwa azilengwa alimwi aziyanza zyaba Juda, mwaapostolo Paulo walemba lugwalo “[ku]mbungano yaku-Galatiya.” (Gal. 1:2) Mbwaanga lwakalembwa muma 50-52 C.E., lugwalo oolu lujisi lulayo lugaminide alimwi akukulwaizya kapati.

Myaka iitandila kukkumi yatobela ciindi Paulo kali mu Roma alimwi kali ‘mwaange akaambo ka Jesu Kristo,’ walemba lugwalo kumbungano yaku Efeso, Filipi alimwi ayaku Kolose, kubapa malailile aagwasya alimwi akubakulwaizya. (Ef. 3:1) Swebo mazuba aano tulakonzya kugwasyigwa kwiinda mukutobela mulumbe uuli mumabbuku aamu Bbaibbele aaba Galatiya, ba Efeso, ba Filipi alimwi aba Kolose.—Heb. 4:12.

“KULULAMIKWA”MUNZILA NZI?

(Gal. 1:1–6:18)

Mbokunga bama Juda cabucenjezu bayanda kumuubaula, Paulo wapandulula ncali mwaapostolo kwiinda mukupa twaambo tugaminide kujatikizya buumi bwakwe. (Gal. 1:11–2:14) Mukukazya njiisyo zyabo zyakubeja, Paulo wati: “Teensi milimo ya-Mulao iilulamika muntu, ndusyomo lwa-Kristo Jesu lumululamika.”—Gal. 2:16.

Paulo waamba kuti Kristo ‘wakabanununa aabo bakali mumulawo’ alimwi wakabaangununa kuti baliibe mu Bunakristo. Wapa lulayo kuba Galatiya kati: “Amuliyumye . . . Mutanjili lwabili mujoko lyabuzike.”—Gal. 4:4, 5; 5:1.

Kwiingula Mibuzyo Yamu Magwalo:

3:16-18, 28, 29—Sena cizuminano ca Abrahamu cicibeleka asunu? Inzya cicibeleka. Mulawo wacizuminano wakali wakuyungizya buyo ikutali wakumanya cizuminano ca Leza ncaakabamba a Abrahamu. Aboobo, cizuminano ca Abrahamu cakazumanana kubeleka Mulawo ‘nowakaloba.’ (Ef. 2:15) Zisyomezyo zyacizuminano zyakapegwa ku “lunyungu” lwini-lwini lwa Abrahamu—Kristo Jesu, uuli ndolunyungu lupati alimwi abaabo “bakwe Kristo.”

6:2—Ino “mulawo wa-Kristo” ninzi? Mulawo ooyu ubikkilizya zyintu zyoonse Jesu nzyaakayiisya akulailila. Ikwaambisya ulabikkilizya amulawo wakuti ‘tuyandane umwi amweenzinyina.’—Joh. 13:34.

6:8—Ino mbuti ‘mbotubyala zyintu zyakumuuya’? Tulacita oobo kwiinda mukuzumina kweendelezyegwa amuuya wa Leza mubuumi bwesu. Kubyala zyintu zyakumuuya kubikkilizya kutola lubazu camoyo woonse mumilimo eeyo imuuya uusalala moukonzya kaubeleka kabotu.

Ziiyo Kulindiswe:

1:6-9. Baalu Banakristo beelede kubweza ntaamu cakufwambaana ciindi nokwaba mapenzi mumbungano. Kwiinda mukubelesya twaambo tugwasya alimwi a Magwalo, balakonzya kutukazya twaambo twakubeja.

2:20. Cinunuzyo ncipego ncotwakapegwa aumwi kumugama kuzwa kuli Leza. Oobu mbotweelede kucibona.—Joh. 3:16.

5:7-9. Balongwe babyaabi balakonzya ‘kutucelesya kuya buswiililisya lusinizyo.’ Cilakonzya kutugwasya ikuti twabatantamuka.

6:1, 2, 5. Aabo bajisi ‘zyeelelo zyakumuuya’ inga batugwasya kunyamuna mukuli, ikuti naa penzi limwi ndyotujisi lyakaboola akaambo kakucita zyintu cakutazyiba. Nokuba boobo, kujatikizya kunyamuna mikuli yesu yakumuuya, tweelede kulinyamwida tobeni.

‘KUBIKKA ZYINTU ZYOONSE ANTOOMWE MULI KRISTO’

(Ef. 1:1–6:24)

Kakankaizya mutwe walukamantano lwa Bunakristo mulugwalo ndwaakalembela bana Efeso, Paulo waamba kuti “casika buyo ciindi ceelede, mitwe yazintu zyoonse, niziba zintu zyamujulu niziba zintu zyaansi, ibikwe antoomwe muli-Kristo.” Kristo “wakaabila bantu zipego” kutegwa boonse “[ba]be abujatane bomwe bwabuzumini.”—Ef. 1:10; 4:8, 13.

Kutegwa tumulemeke Leza akupa kuti kube luumuno, Banakristo beelede “kulisamika buntu bupya” alimwi “akulibombya umwi aumwi kumweenzinyina cakulemeka Kristo.” Alimwi beelede “kwiima [nji] mumeneeno aa-Diabolosi” kwiinda mukusama zilwanyo zyoonse zyakumuuya.—Ef. 4:24; 5:21; 6:11.

Kwiingula Mibuzyo Yamu Magwalo:

1:4-7—Ino mbuti Banakristo bananike mbobakasalilwa limwi kabatanazyalwa? Bakasalilwa limwi kabali kakamu, ikutali muntu amuntu pe. Eeci cakacitika bazyali besu bakusaanguna kabatana kuyambukizya cibi kumwana wabo wakusaanguna ngobakazyala. Businsimi bulembedwe kubbuku lya Matalikilo 3:15 ibwakaambwa katanazyalwa naba muntu omwe sizibi, bubikkilizya makanze ngajisi Leza aakuti Kristo alimwi abasikumutobela bamwi bakalele anguwe kujulu.—Gal. 3:16, 29.

2:2—Ino mbuti muuya wanyika mbouli mbuli muuwo, alimwi ino mbuti mboweendelezya nyika yoonse? “Muuya waansi ano”—muuya wakulyeendelezya alimwi awakutaswiilila—ulajanika koonse-koonse mbubonya mbuli muya ngotuyoya. (1 Kor. 2:12) Ulayeendelezya nyika akaambo kakuyunga nkoucita canguzu alimwi kutamani.

2:6—Ino mbuti Banakristo bananike mbobakonzya kuba “mumyeenya yamujulu” nobacili anyika? Majwi aakuti “mumyeenya yamujulu” aali mukapango aaka taambi cisyomezyo cabo calukono lwakujulu pe. Muciindi caboobo, bwiime bwabo busumpukide mbobajisi kuli Leza mbobubapa ‘kubikkwa citondezyo kwiinda mumuuya uusalala ngubakasyomezyegwa.’—Ef. 1:13, 14.

Ziiyo Kulindiswe:

4:8, 11-15. Jesu Kristo “wakasaala busaali,” nkokuti, wakagwisya bantu kuzwa kubweendelezi bwa Saatani kuti ababelesye kabali zipego zyakuyaka mbungano ya Bunakristo. “Cakuyandana . . . tulakonzya kukula muziyanza zyoonse akujatana . . . [a] Kristo” kwiinda mukuswiilila akulitesya kubaalu besu alimwi akwiinda mukubelekela antoomwe ambabo mububambe bwambungano.—Heb. 13:7, 17.

5:22-24, 33. Kunze buyo lyakulibombya kumulumi wakwe, mukaintu weelede kulemeka mulumi wakwe. Ulacita oobo kwiinda mukuba ‘amoyo mubombe alimwi mutontonzi’ alimwi akwiinda mukumulumbaizya alimwi akumugwasyilizya ikutegwa nzyasala mulumi wakwe zizwidilile.—1 Pet. 3:3, 4; Tit. 2:3-5.

5:25, 28, 29. Mbubwenya ‘mbwalisanina,’ mulumi weelede kuzilanganya zyintu zyakumubili alimwi amumizeezo nzyayandika mukaintu wakwe alimwi akumugwasya kuzumanana kuyumya cilongwe ncajisi a Jehova. Alimwi weelede kumuyanda kwiinda mukujana ciindi cinji cakuba antoomwe anguwe alimwi akumweendelezya kabotu, mukwaambaula alimwi amumicito.

6:10-13. Ikutegwa tutazundwi amadaimona, tweelede kuba bantu balibambilide camoyo woonse kusama zilwanyo zya Leza zyakumuuya.

‘AMWEENDE MBUBONYA MBULI MAKANI NGIMUBWENE KALE’

(Flp. 1:1–4:23)

Lugwalo Paulo ndwaakalembela bana Filipi, lukankaizya luyando. Waamba kuti: “Cintu ncenkomba nceeci cakuti luyando lwanu kaluciya buvula, antoomwe aluzibo alumvwisyo.” Mukubagwasya kuti baitantamuke ntenda iiboola akaambo kakulisyoma beni, ukulwaizya kuti: “Musungwaale kukulibelekela lufutuko lwanu cakuyoowa acakuzyangama.”—Flp. 1:9; 2:12.

Paulo ukulwaizya baabo basimide kuti babindaanine ‘kumagolelo, kuti bajane bulumbu bwakujulu mbwabaitila Leza.’ Waamba kuti: “Kweenda kwesu kuleelede kuba mbubonya mbuli makani ngitubwene kale.”—Flp. 3:14-16.

Kwiingula Mibuzyo Yamu Magwalo:

1:23—Ino nkuunzi “kobile” moyo wa Paulo nkowakakwelelwa, alimwi ino ncinzi ncaakayandisya? Akaambo kabukkale mwaakabede, moyo wa Paulo wakakwelwa kuzyintu zyobile nzyaakabikkilidwe: buumi naa lufwu. (Flp. 1:21) Nokuba kuti kwiina naakacaamba ncaakali kuyoosala, waamba ncayandisya—“kwiinka kuyookala nkwabede Kristo.” (Flp. 3:20, 21; 1 Tes. 4:16) Kuyanda ooku kwakazuzikizyigwa mukubako kwa Kristo ciindi Paulo naakatambula bulumbu oobo Jehova mbwaakamubikkilide.—Mt. 24:3.

2:12, 13—Ino muunzila nzi Leza mwatupa kuti ‘katukanza alimwi akucita’? Muuya uusalala wa Jehova ulakonzya kubeleka mumoyo alimwi amumizeezo yesu kutegwa tube aluyandisisyo lwakubeleka kweelana ampotugolela mumulimo wa Jehova. Aboobo, tulagwasyigwa ciindi ‘notusungwaala kubelekela lufwutuko lwesu.’

Ziiyo Kulindiswe:

2:5-11. Kweelana acikozyanyo ca Jesu mbocitondezya, kulibombya tacili citondezyo cakukompama pe, pele ncitondezyo cakulilemeka. Kuyungizya waawo, Jehova ulabasumpula aabo balibombya.—Tus. 22:4.

3:13. “Zintu zili musule” inga zyabikkilizya mulimo uuvwolwa mali manji ngotwakali kubeleka, lukwabililo lwakuba mumukwasyi uuvwubide, naa ambweni zibi zipati zyamusyule nzyotwakeempwa alimwi ‘nzyotwakasanzigwa.’ (1 Kor. 6:11) Tweelede kuziluba zyintu eezyi, nkokuti kuleka kuzibikkila maano alimwi tweelede ‘kudunamina zyintu zili kunembo.’

4:14-16. Nokuba kuti bakali bacete kumubili, bana Filipi bakatusiila cikozyanyo cibotu mukuba baabi.—2 Kor. 8:1-6.

“AMULIYUMYE MUMAKANI AALUSYOMO”

(Kol. 1:1–4:18)

Mulugwalo ndwaalembela bana Kolose, Paulo wayubununa mizeezo iilubide njobajisi bamayi bakubeja. Waamba cakusalazya kuti lufwutuko taluyeeme azyeelelo zya Mulawo, pele “akubombomana bombolo mulusyomo.” Paulo wakulwaizya bana Kolose kuti “amweende [muli Kristo]. Miyanda yanu imusimpye, kamuciya buyakwa mulinguwe, amuliyumye mumakani aalusyomo.” Ino mbuti kuliyumya ooku mbokweelede kubajatikizya?—Kol. 1:23; 2:6, 7.

Paulo walemba kuti: “Kwiinda zyoonse amube aluyandano, ikuti luyandano ncecaanzyo cabuumi bulondokede. Alimwi luumuno lwa-[Kristo] alweendelezye mumyoyo yanu.” Mwaapostolo wabaambila kuti: “Kufumbwa cintu ncimucita, milimo yanu ibe yamoyo woonse, ibe mbuli milimo iicitilwa [Jehova], itabi yakubelekela bantu buyo pe.” Kujatikizya baabo batali mumbungano, waamba kuti: “Ibe yabusongo inzila njimweenda” ambabo.—Kol. 3:14, 15, 23; 4:5.

Kwiingula Mibuzyo Yamu Magwalo:

2:8—Ino ‘makani nzi aazwa kuzilenge zitaanzi zyaansi’ ngaakacenjezya Paulo? Makani aaya abikkilizya zyintu zyamunyika ya Saatani—iziyandika naa njiisyo zyayo, ziisololela naa ziikulwaizya. (1 Joh. 2:16) Akati kazyintu eezyi kulabikkilizyigwa abusyaabusongo, kuyandisya lubono, alimwi azikombelo zyakubeja zyamunyika eeyi.

4:16—Ino nkaambo nzi lugwalo lwakalembelwa bana Laodikeya ncolutako mu Bbaibbele? Kulangilwa kuti cili boobu akaambo kakuti lugwalo oolu tiilwakajisi twaambo tuyandika mumazuba aano. Ambweni lwakali kwiinduluka twaambo twakalembedwe mumagwalo aajisi twaambo toonse.

Ziiyo Kulindiswe:

1:2, 20. Cinunuzyo, ibubambe Leza mbwaakapa akaambo kaluzyalo lwakwe, cilakonzya kutupa kuba amanjezeezya aasalede alimwi akuliiba mumizeezo.

2:18, 23. ‘Kulibombya kwalweeno,’ nkulicengeezya kulibombya kutegwa muntu akkomanisye bantu ambweni kwiinda mukulikasya kuzyintu zyakumubili naa kwiinda mukulikatazya—ncitondezyo cakuti muntu ‘ulalisumpula kumiyeeyo yakwe yanyama.’