RITO ra Xiheveru leri nge she’ohlʹ ni ra Xigriki leri nge haiʹdes ma tirhisiwe minkarhi yo tlula 70 eBibeleni yo sungula hi tindzimi leti. Havumbirhi bya wona ma fambisana ni rifu. Vuhundzuluxeri byin’wana bya Bibele byi tirhise rito “sirha” “tihele” kumbe “mugodi.” Kambe, eka tindzimi to tala, a ma kona marito lama kotaka ku humesa nhlamuselo leyi kongomeke ya rito rero ra Xiheveru ni ra Xigriki. Hi yona mhaka leyi Bibele leyi vuriwaka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa yi tirhisaka rito “Sheol” na “Hayidesi.” Kahle-kahle marito lawa ma vula yini? A hi xiyeni ndlela leyi ma tirhisiwaka ha yona eka tindzimana to hambana-hambana ta Bibele.

Eklesiasta 9:10 yi ri: “A ku na ntirho hambi ku ri kungu, vutivi kumbe vutlhari eSheol, ndhawu leyi u yaka eka yona.” Xana leswi swi vula leswaku Sheol i ndhawu yo karhi kumbe sirha ro karhi laha hi lahleke murhandziwa wa hina? A swi tano! Loko Bibele yi vulavula hi xivandla xo karhi xa vafi kumbe sirha, yi tirhisa marito man’wana ya Xiheveru kumbe ya Xigriki, ku nga ri she’ohlʹ na haiʹdes. (Genesa 23:7-9; Matewu 28:1) Nakambe, Bibele a yi ri tirhisi rito “Sheol” loko yi vulavula hi sirha leri ku lahliweke vanhu vo hlayanyana eka rona, ro kota ndhawu leyi ku lahliwaka vandyangu wun’we eka yona kumbe laha ku lahliweke vanhu vo tala.—Genesa 49:30, 31.

Kutani “Sheol” i xivandla xa njhani? Rito ra Xikwembu ri kombisa leswaku “Sheol” kumbe “Hayidesi” i xivandla lexi nga xikulu ku tlula ni ndhawu leyi ku lahliweke vanhu vo tala eka yona. Hi xikombiso, Esaya 5:14, yi kombisa leswaku Sheol “yi ahlamise nomu wa yona ku tlula mpimo.” Hambileswi hi ndlela yo fanekisela Sheol se yi miteke vanhu va ntsandza-vahlayi, swi vonaka onge a yi si kolwa. (Swivuriso 30:15, 16) Ku hambana ni tindhawu to tala leti tolovelekeke to lahla vafi, ‘Sheol a yi eneriseki.’ (Swivuriso 27:20) Sheol a yi tali. Yi tshama yi pfulekile. Hikwalaho, Sheol kumbe Hayidesi a hi ndhawu ya xiviri leyi kumekaka endhawini yo karhi. Kambe, i sirha leri tolovelekeke ra vanhu, leri fanekiselaka ndhawu leyi vanhu hinkwavo va yaka kona loko va file.

Dyondzo ya Bibele ya ku pfuxiwa ka vafi yi hi pfuna leswaku hi va ni ku twisisa loku engetelekeke hi “Sheol” na “Hayidesi.” Rito ra Xikwembu ri fanisa Sheol na Hayidesi ni sirha leri vanhu lava  ngheneke eka rona va nga ta pfuxiwa. * (Yobo 14:13; Mintirho 2:31; Nhlavutelo 20:13) Nakambe, Rito ra Xikwembu ri kombisa leswaku lava nga eSheol kumbe eHayidesi, va katsa lava tirheleke Yehovha ni lava nga n’wi tirhelangiki. (Genesa 37:35; Pisalema 55:15) Hikwalaho, Bibele yi dyondzisa leswaku ku ta va ni ku “pfuxiwa ka lava lulameke ni ka lava nga lulamangiki.”—Mintirho 24:15.