Lutani apo pali nkhani

Chifukwa Wuli Ŵakaboni ŵa Yehova Ŵakuchitako Yayi Maholide Ghanyake?

Chifukwa Wuli Ŵakaboni ŵa Yehova Ŵakuchitako Yayi Maholide Ghanyake?

 Kasi Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakumanya wuli usange holide yikukondweska Chiuta panji yayi?

 Pambere ŵandasankhe kuti ŵachiteko holide yinyake panji yayi, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakupenjerezga dankha fundo zakovwira mu Baibolo. Maholide kweniso vikondwelero vinyake vikulongolerathu kuti vikukolerana yayi na fundo za mu Baibolo. Para vyaŵa nthena, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchitako yayi. Ndipouli, pa maholide ghanyake Kaboni waliyose wakusankha yekha chakuchita ndipo wakuyezgayezga “kuŵa na njuŵi yituŵa panthazi pa Chiuta na ŵanthu.”—Milimo 24:16.

 Agha nganyake mwa mafumbo agho Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakujifumba para ŵakukhumba kusankha chakuchita pa nkhani ya kuchitako holide panji yayi. a

  •   Kasi holide iyi yikukhozgera fundo zakususkana na Baibolo?

     Fundo ya mu Baibolo: “Yehova wakuti: ‘Fumanipo pakati pawo, ndipo jipaturani kwa iwo, lekani kukhwaska chinthu chaukazuzi.’”—2 Ŵakorinte 6:15-17.

     Kuti Ŵakaboni ŵa Yehova ŵajipatulirethu ku visambizgo vyautesi ivyo ni vyaukazuzi kweniso vyakususkana na fundo za mu Baibolo, ŵakuchitako yayi maholide agho ghakukhozgera vinthu vyakulondezgapo ivi:

     Maholide agho ghakukhozgera kusopa ŵachiuta ŵanyake. Yesu wakati: “Yehova Chiuta wako ndiyo ukwenera kumusopa, ndipo ndiyo pera uyo ukwenera kumuchitira uteŵeti wakupatulika.” (Mateyu 4:10) Kuti ŵapulikire ulongozgi uwu, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakukondwelerako yayi Khrisimasi, na Isitara, chifukwa maholide agha ghakukhozgera kusopa ŵachiuta ŵanyake padera pa Yehova. Kweniso Ŵakaboni ŵakuchitako yayi maholide ghanyake nga ni agha:

    •  Kwanzaa. Zina lakuti Kwanzaa “lili kufuma ku mazgu gha Chiswahili ghakuti matunda ya kwanza, ndipo ghakung’anamura ‘vipasi vyakwambilira’.[Ivi] vikulongora kuti holide iyi yikukolerana chomene na viphikiro vya kukondwelera vipasi vyakwambilira ivyo vikachitikanga ku Africa.” (Encyclopedia of Black Studies) Nangauli ŵanyake ŵakuwona kuti holide ya Kwanzaa yikukhwaskana na vya chisopa yayi, kweni buku la Encyclopedia of African Religion likuyaniska holide iyi na chiphikiro chinyake cha ku Africa, icho ŵakupelekanga vipasi vyakwambilira “ku ŵachiuta ŵawo kweniso ku mizimu ya ŵakufwa kuti ŵalongore kuwonga.” Likatiso: “Holide ya Kwanzaa iyo yikuchitika ku vigaŵa vya Africa na ku America, nayo yikuyanako waka vyakuchitika vyake chifukwa nayoso ŵanthu ŵakupeleka vyawanangwa ku mizimu ya ŵakufwa kuti ŵalongore kuwonga pa viwemi ivyo yikuŵachitira.”

      Kwanzaa

    •  Chikondwelero cha mukati mwa chihanya. (Mid-Autumn Festival) Ichi ntchikondwelero icho “ŵakupeleka ntchindi kwa chiuta mwanakazi wa mwezi.” (Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary) Pa holide iyi “ŵanakazi ŵakusindamanga panthazi pa chiuta mwanakazi, ivyo mu Chitchayinizi ŵakuti kowtow.”—Religions of the World—A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices.

    •  Nauruz. “Holide iyi yikambira mu chisopa cha Zoroastrianism, ndipo njimoza mwa mazuŵa ghakupatulika mu kalendara yakale ya Zoroastrian. . . . Kuyana na kaluso ka ŵa Zoroastrian, Mzimu wa Muhanya, wakuchemeka [Rapithwin], uwo ŵakatenge ukatutuzgikiranga pasi pa dongo na Mzimu wa Mphepo mu nyengo yakuzizima, ŵakawupokeleranga na chiphikiro icho chikachitikanga muhanya pakati pa zuŵa la Nowruz.”—United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.

    •  Shab-e Yalda. Kuyana na buku la Sufism in the Secret History of Persia, chiphikiro ichi ŵakachitanga pa zuŵa ilo muhanya ukuŵa wa maora ghachoko chomene ku mpoto kwa charu ichi. Chikuchitikanga mu December, ndipo “chikukolerana chomene na kusopa Mithra,” chiuta wa ungweru. Vikupulikikwaso kuti holide iyi yikuyanako waka na kusopa ŵachiuta dazi ŵa Ŵaroma na Ŵagiriki. b

    •  Kuwonga. Nga umo viliri na Kwanzaa, holide iyi nayo yikafuma ku viphikiro vyakale ivyo ŵanthu ŵakapelekanga ntchindi ku ŵachiuta ŵakupambanapambana chifukwa cha ivyo ŵakolora. Mu kuluta kwa nyengo, “viphikiro vyakale ivi vikamba kuchitika mu matchalitchi gha Chikhristu.”—A Great and Godly Adventure—The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving.

     Maholide agho ghakukhozgera vyamizimu panji kugomezga kuti uŵenge na mwaŵi. Baibolo likuti awo “ŵakunozgera thebulu chiuta wa Mwaŵi” nawo mbamoza “mwa awo ŵasida Yehova.” (Yesaya 65:11) Pa chifukwa ichi, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchitako yayi maholide nga ni agha:

    •  Ivan Kupala. Buku la The A to Z of Belarus likuti “Kuyana na ivyo ŵanandi ŵakugomezga, pa holide ya [Ivan Kupala] chilengiwa chikufumiska nkhongono zake za mayere izo munthu wangazisanga para nayo wali na chikanga kweniso ngwamwaŵi.” Pakwamba holide iyi ŵakachitanga ni ŵanthu awo ŵakusopa ŵangoza pa zuŵa ilo muhanya ukuŵa na maora ghanandi chomene ku chigaŵa cha kumpoto kwa charu chapasi. Ndipouli, buku la Encyclopedia of Contemporary Russian Culture, likuyowoya kuti “holide iyi yikasazgikana na holide ya ŵa Matchalitchi yakuchemeka [“zuŵa lituŵa” la Yohane Mubatizi] apo ŵanthu ŵakusopa ŵangoza aŵa ŵakanjilira mu Chikhristu.”

    •  Chaka Chiphya (Chaka Chiphya cha ku China panji Chaka Chiphya cha ku Korea). “Pa nyengo iyi, ŵanthu ŵakuŵikapo mtima kuchita chilichose icho ŵangafiska kuti vinthu viwemi viŵachitikire mu chaka icho ŵanjira. Ndipo waliyose, kwali ngwa mu mbumba, ŵabwezi na ŵabali ŵakupeleka ntchindi ku ŵachiuta ŵawo na mizimu na kupempha kuti vinthu vizakaŵayendere makora mu chaka chakulondezgapo.” (Mooncakes and Hungry Ghosts—Festivals of China) Umu ndimo vikuŵiraso na Chaka Chiphya cha ku Korea. Buku la Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide likuti pa holide iyi “ŵanthu ŵakusopa mizimu, ŵakupeleka sembe kuti mizimu yiheni yileke kuŵasuzga kweniso kuti vinthu viŵayendere makora mu Chaka Chiphya. Ŵanthu ŵakuchitangaso mayere kuti ŵawone ivyo vichitikenge mu Chaka Chiphya.”

      Chaka Chiphya cha ku China

     Maholide agho ghakukhozgera fundo yakuti mzimu ukufwa yayi. Baibolo likuyowoya mwambura kubisa kuti mzimu ukufwa. (Ezekiyeli 18:4) Pa chifukwa ichi, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchitako yayi maholide agho ghazunulika musi umu, ndipo ghakukhozgera chisambizgo chakuti mzimu ukuleka kufwa:

    •  Zuŵa la Ŵakufwa Wose (Zuŵa la Ŵakufwa). Buku la New Catholic Encyclopedia likuti pa zuŵa ili ŵakukumbukira “wose awo ŵali kufwa.” “Kufuma waka mu vyaka vya m’ma 500 C.E. m’paka 1500 C.E., ŵanthu ŵanandi ŵakagomezganga kuti pa zuŵa ili, mizimu ya ku puligatoriyo yikawonekeranga ku ŵanthu awo ŵakayibudira nga ni mizguka, ŵafwiti, ŵachule, na vinyake.”

    •  Chiphikiro cha Qingming (Ch’ing Ming) na cha Mizimu ya Njara. Maholide ghose ghaŵiri ghakuchitika kuti ŵapeleke ntchindi ku mizimu ya ŵakufwa. Buku la Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals, likuti pa holide ya Ch’ing Ming, ŵanthu “ŵakotcha vyakurya, vyakumwa, na ndalama za pepara kuti mizimu ya ŵakufwa yileke kusuzgika na njara panji nyota kweniso kusoŵa ndalama.” Buku ili likutiso “mu mwezi uwo ŵakuchitira holide ya Mizimu ya Njara, chomenechomene usiku uwo mwezi ukuwoneka wamusuma, [ŵanthu awo ŵakuchitako chiphikiro ichi ŵakugomezga kuti] pa usiku uwu ndipo pakuŵa kukolerana kukuru pakati pa ŵakufwa na ŵamoyo kuluska mausiku ghose. Ntheura ŵakwenera kuchita chilichose icho ŵangafiska kuti ŵaleke kukwiyiska mizimu kweniso kulongora kuti ŵakuchindika ŵakufwa.”

    •  Chuseok. Buku la The Korean Tradition of Religion, Society, and Ethics, likuti pa holide iyi ŵanthu “ŵakupeleka vyakurya na vinyo ku mizimu ya ŵakufwa.” Ivyo ŵakupeleka vikulongora kuti “ŵakugomezga kuti mzimu ukulutilira kuŵa wamoyo ku malo ghanyake para thupi lafwa.”

     Maholide agho ghakukolerana na Vyamasalamusi. Baibolo likuti: “Wakuwukwa, wakuchita masalamusi, wakupenja vinthumwa, fwiti, wakulowa ŵanyake, uyo wakuluta ku ng’anga panji wakuloska, panji uyo wakufumba ku ŵakufwa . . . mbukazuzi kwa Yehova.” (Dotoronome 18:10-12) Kuti tileke kuchitako chilichose chakukhwaskana na masalamusi—kusazgapo na ŵakumanya vya nyenyezi (mtundu unyake wakuwukwa)—Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchitako yayi maholide nga ni Halowini panji maholide agho ghali musi umu:

    •  Chaka Chiphya cha Sinhala na Tamil. Buku la Encyclopedia of Sri Lanka likuti “Pa holide iyi . . . ŵanthu ŵakuchita vinthu vinyake pa nyengo zakuŵikikirathu izo ŵakumanya vya nyenyezi ŵakuwona kuti zipangiskenge ŵanthu kuŵa na mwaŵi.”

    •  Songkran. Zina la chiphikiro cha ku Asia ichi, “likufuma ku mazgu gha Chisanskrit . . . ndipo ghakung’anamura ‘kwenda’ panji ‘kusintha,’ ndipo ŵanthu ŵakugomezga kuti pa holide iyi zuŵa likwenda mu mzere wa nyenyezi izo zikuloska vyamunthazi ndipo zikuwoneka nga ni mberere.”—Food, Feasts, and Faith—An Encyclopedia of Food Culture in World Religions.

     Malango ghanyake ghakukhwaskana na kusopa agho ghali pasi pa dango la Mozesi, ndipo ghakamara na sembe ya Yesu. Baibolo likuti: “Khristu mbumaliro wa Dango.” (Ŵaroma 10:4) Fundo za mu Dango la Mozesi zichali zakovwira ku Ŵakhristu. Ndipouli, iwo ŵakuchitako yayi maholide gha mu dango ili, chomenechomene maholide agho ghakulongora kuti Mesiya wizenge chifukwa Ŵakhristu ŵakugomezga kuti wali kwiza kale. Baibolo likuti “Vinthu ivi ni muzgezge wa ivyo vikwiza, kweni vyanadi ni vya Khristu.” (Ŵakolose 2:17) Chifukwa chakuti maholide agha ghali kufiska chilato chake kweniso pakuti ghanyake ghakukolerana yayi na ivyo Baibolo likusambizga, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchitako yayi maholide nga agho ghazunulika musi umu:

    •  Hanukkah. Pa holide iyi ŵakuchita chiphikiro cha kupatuliraso tempile la Ŵayuda ku Yerusalemu. Kweni apo Baibolo likuti Yesu ndiyo ni Wasembe Mukuru wa “chihema chikuru chomene na chakufikapo [panji kuti tempile], chambura kupangika na mawoko, ndiko kuti, cha chilengiwa ichi yayi.” (Ŵahebere 9: 11) Ku Ŵakhristu, tempile lakuyelezgera lauzimu ili likanjira m’malo mwa tempile la ku Yerusalemu.

    •  Rosh Hashanah. Ili ni zuŵa lakwamba mu chaka cha kalendara ya Chiyuda. Mu nyengo yakale, pa chiphikiro ichi ŵanthu ŵakapelekanga sembe zapadera kwa Chiuta. (Maŵazgo 29:1-6) Kweni Yesu Khristu pakuŵa Mesiya, wakapangiska kuti ‘sembe na vyakupeleka vilekeke,’ ndipo pasono vikugwiraso ntchito yayi kwa Chiuta.—Daniyeli 9:26, 27.

  •   Kasi holide iyo yikukhozgera fundo yakuti visopa vichitirenge vinthu pamoza?

     Fundo ya mu Baibolo: “Kasi pali kukolerana wuli pakati pa munthu wakugomezga na wambura kugomezga? Kasi tempile la Chiuta likukolerana wuli na vikozgo?”—2 Ŵakorinte 6:15-17.

     Nangauli Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuŵikapo mtima kuti ŵakhalenge mwa mtende na ŵanyawo kweniso kuchindika wanangwa wakuti munthu waliyose ni mwanangwa kusankha ivyo wangagomezga, kweni ŵakuchitako yayi maholide agho ghakukhozgera fundo yakuti visopa vichitirenge vinthu pamoza, nga agho ghalongosoreka musi umu.

     Maholide agho ghakukhozgera kusopa chinthu chinyake panji vyakuchitika ivyo vikuchiska ŵanthu ŵa visopa vyakupambanapambana kuti ŵasoperenge pamoza. Mu nyengo yakale apo Chiuta wakalongozganga ŵanthu ŵake kuya mu charu chiphya icho mukaŵa ŵanthu awo ŵakasopanga ŵachiuta ŵanyake, wakaŵaphalira kuti: “Mungachitanga nawo phangano chara, nesi kuchita phangano na ŵachiuta ŵawo. . . . Usange muteŵeterenge ŵachiuta ŵawo, chiŵenge chipingo kwa imwe.” (Ekisodo 23:32, 33) Ntheura Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchitako yayi maholide nga ni agho ghali musi umu.

    •  Loy Krathong. Pa holide iyi, “ŵanthu ŵakupanga ŵabakule ŵa mahamba, na kuŵikamo makandulo panji tumakuni tunyake twakununkhira, ndipo ŵakuponya ŵabakule aŵa mu maji. Ŵakugomezga kuti para ŵabakule aŵa ŵanyamura vinthu ivi na kukataya, ndikuti ŵalutiska kutali masoka. Chilato cha holide iyi ntchakuti ŵakumbukire chidindo cha lundi la Buddha.”—Encyclopedia of Buddhism.

    •  Zuŵa la Kulapa Zakwananga. Kuyana na ivyo wakayowoya mulara wa boma munyake mu nyuzipepara ya The National ku Papua New Guinea, awo ŵakuchitako holide iyi nawo “ŵali na vigomezgo ivyo Ŵakhristu ŵali navyo.” Ndipo wakatiso zuŵa ili “likovwira kuti Ŵakhristu ŵalutilire kulondezga fundo izo ŵakwendera.”

    •  Vesak. “Ili ni zuŵa lakupatulika chomene pa mazuŵa ghose ghakupatulika gha Chibuda, ndipo ŵakukondwelera kubabika kwa Buddha, kungweluskika, na nyifwa, panji kuti kufika ku Nirvana.”—Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary.

      Vesak

     Viphikiro ivyo vikukolerana yayi na fundo za mu Baibolo. Yesu wakaphalira ŵalongozgi ŵa visopa kuti: “Mazgu gha Chiuta mwaghazgora ghambura ntchito chifukwa cha maluso ghinu.” Wakatiso ŵakasopanga pawaka chifukwa ŵakasambizganga “malango gha ŵanthu m’malo mwa visambizgo vya Chiuta.” (Mateyu 15:6, 9) Pakuti Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakupulikira chenjezgo ili, ŵakuchitako yayi maholide ghanandi agho visopa vikuchita.

    •  Epiphany (Zuŵa la Kukumbukira Mathemba Ghatatu, Timkat, panji kuti Los Reyes Magos). Awo ŵakuchitako holide iyi ŵakukumbukira ivyo vikachitika apo ŵakumanya vya nyenyezi ŵakaluta kukawona Yesu panji kubatizika kwa Yesu. Holide iyi “yili kuzgora maholide ghanyake agho ŵanthu ŵambura kusopa Chiuta ŵakachitanga kuŵa gha Chikhristu. Pa maholide agha ŵakapelekanga ntchindi ku ŵachiuta ŵa maji ghakwenda, milonga yikuru, na tumilonga tuchoko.” (The Christmas Encyclopedia) Holide ya Timkat, yikuyanako waka na iyi ndipo vinthu vinandi ivyo vikuchitika pa holide iyi “vikukolerana chomene na vya mitheto.”—Encyclopedia of Society and Culture in the Ancient World.

    •  Holide ya Kukumbukira Mariya Virigo Wakutolekera Kuchanya. Pa holide iyi ŵanthu ŵakukondwelera kuti amama ŵa Yesu ŵakakwelera kuchanya na thupi lawo. Buku la Religion and Society—Encyclopedia of Fundamentalism, likuti “Ŵakhristu ŵa mu nyengo yakale ŵakachimanyanga yayi chigomezgo ichi ndipo mu Malemba namo mulije.”

    •  Chikondwelero chakuti Mariya wakababika wambura zakwananga. New Catholic Encyclopedia yikuti “Chisambizgo chakuti Mariya wakababika wambura zakwananga ntchakufuma mu Malemba yayi . . . [Kweni] ntchisambizgo icho tchalitchi lili kupanga lekha.”

    •  Lenti. New Catholic Encyclopedia yikuti pa nyengo iyi ŵanthu ŵakulapa kweniso kuziŵizga kurya, ndipo holide iyi yikamba “mu vyaka vya m’ma 300 C.E.,” pati pajumpha vyaka 200 Baibolo lati lamara kulembeka. Pakuyowoya vya zuŵa lakwamba la holide ya Lenti, buku la encyclopedia likuti: “Kwamba waka mu 1091, pa Chitatu cha Vyoto, ŵanthu wose awo ŵakukondwelera holide iyi ŵakuphakika vyoto pa visko vyawo, ivyo vikuŵakumbuska kuti ŵakwenera kulapa.”

    •  Meskel (panji, Maskal). Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World yikuti pa holide iyi ya ku Ethiopia, ŵanthu ŵakukondwelera kuti “ŵasanga Mphinjika Yanadi (iyo Khristu wakapayikikapo), ndipo ŵakubuska moto na kwamba kuvina mwakuzingilira moto uwo ŵabuska.” Kweni Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakugwiliskira ntchito mphinjika yayi pakusopa.

  •   Kasi holide iyo yikuthuwuska munthu, wupu, panji chinthu chinyake chakumanyikwa?

     Fundo ya mu Baibolo: “Yehova wakuti: ‘Ngwakutembeka munthu uyo wakuthemba ŵanthu, uyo wakugomezga nkhongono za munthu, na uyo mtima wake wafumako kwa Yehova.’”—Yeremiya 17:5.

     Nangauli Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchindika ŵanyawo kweniso kuŵalombera, kweni ŵakuchitako yayi maholide panji vyakuchitika nga ivyo vili musi umu:

     Maholide agho ghakupeleka ntchindi kwa muwusi panji munthu munyake wakumanyikwa. Baibolo likuti, “Kuti vimwenderani makora, lekani kuthemba munthu, uyo ni mvuchi waka mu mphuno zake. Mukusuzgikirachi kughanaghana vya iyo?” (Yesaya 2:22) Mwachiyelezgero, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakukondwelerako yayi zuŵa lakubabikira la muwusi wa charu chawo.

     Chikondwelero cha zuŵa la ndembera. Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakukondwelerako yayi Zuŵa la Ndembera. Chifukwa wuli? Chifukwa Baibolo likuyowoya kuti: “Kanani vikozgo.” (1 Yohane 5:21) Ŵanthu ŵanyake mazuŵa ghano ŵakuwona kuti ndembera ntchikozgo yayi—panji kuti chinthu chakuti ŵangasopa—kweni mulembi munyake wa mdauko zina lake Carlton J. H. Hayes wakalemba kuti: “Ndembera ntchimanyikwiro chikuru cha kutemwa charu chako ndipo yikusopeka.”

     Maholide panji vikondwelero ivyo vikuchindika ŵatuŵa. Kasi ntchivichi chikachitika apo mwanalume uyo wakawopanga Chiuta wakasindamira mpositole Petrosi? Baibolo likuti: “Petrosi wakamuwuska, wakati: ‘Wuka, naneso ndine munthu nga ndiwe.’” (Milimo 10:25, 26) Pakuti palije mpositole uyo wakazomerapo kupokera ntchindi zapadera, panji kusopeka, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchitako yayi vikondwelero ivyo vikupeleka ntchindi ku ŵatuŵa nga ni ivyo vili musi umu:

    •  Zuŵa la Ŵatuŵa Wose. “Ichi ntchikondwelero icho ŵakupeleka ntchindi ku ŵatuŵa wose . . . Vikumanyikwa makora yayi uko chikondwelero ichi chikambira.”—New Catholic Encyclopedia.

    •  Holide ya Kukumbukira Mwanakazi wa ku Guadalupe (Fiesta of Our Lady of Guadalupe). Chiphikiro ichi chikupeleka ntchindi kwa “mutuŵa uyo wakuvikilira Mexico,” ndipo ŵanthu ŵanandi ŵakugomezga kuti ni Mariya nyina wa Yesu. Ŵakugomezgaso kuti wakawonekera mwamunthondwe kwa mulimi munyake mukavu mu 1531.—The Greenwood Encyclopedia of Latino Literature.

      Holide ya Kukumbukira Mwanakazi wa ku Guadalupe

    •  Zuŵa la Kuthya Zina. Buku la Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals, likuti “Pa zuŵa la kuthya zina ŵakakondweleranga mutuŵa uyo zina lake ŵakhizgira pa mwana kwali mpha ubatizo panji pa kulongora kuti munthu wanjira tchalitchi ilo.” Likutiso “pa zuŵa ili ŵanthu ŵakuchita vinthu vyakukolerana chomene na vya chisopa.”

     Vikondwelero vya ndyali panji vya charu. Baibolo likuti “Ntchiwemi kubisama mwa Yehova kuluska kuthemba ŵanthu.” (Salimo 118:8, 9) Kuti ŵalongore kuti ŵakugomezga kuti Chiuta pera ndiyo wangamazga masuzgo gha ŵanthu mu charu, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchitako yayi maholide agho ghakukhozgera vya ndyali panji vya charu nga Zuŵa la Ŵawukirano panji Zuŵa la Ŵamama. Pa chifukwa chakuyana waka, ŵakuchitakoso yayi chikondwelero cha Zuŵa ilo Vyaru Vinyake Vikalekeska Wuzga (Emancipation Day) panji vikondwelero vyakuyanako nacho. M’malo mwake, iwo ŵakukhazga kuti Ufumu wa Chiuta pera ndiwo uzamumazga masuzgo agho ghakwiza chifukwa cha sankho na vinyake.—Ŵaroma 2: 11; 8: 21.

  •   Kasi holide iyo yikupangiska kuti charu panji mtundu unyake, viwonekenge vyapachanya kuluska vinyake?

     Fundo ya mu Baibolo: “Chiuta wakutemwera yayi. Kweni wakupokelera munthu wa mtundu uliwose uyo wakumopa na kuchita urunji.”—Milimo 10:34, 35.

     Nangauli Ŵakaboni ŵa Yehova ŵanandi ŵakuchitemwa charu chawo, kweni ŵakuchitako yayi vikondwelero ivyo vikupangiska kuti vyaru vinyake panji mtundu unyake wa ŵanthu uwonekenge wapachanya kuluska yinyake, nga ivyo vili musi umu.

     Vyakuchitika ivyo vikupeleka ntchindi ku ŵasilikari. M’malo mwa kukhozgera nkhondo, Yesu wakaphalira ŵalondezgi ŵake kuti: “Lutilirani kutemwa ŵalwani ŵinu na kulombera awo ŵakumutambuzgani.” (Mateyu 5:44) Ntheura, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchitako yayi maholide agho ghakupeleka ntchindi ku ŵasilikari, na maholide agho ghazunulika musi umu:

    •  Zuŵa la Anzac. “Mazgu ghakuti Anzac ghakwimira Australian and New Zealand Army Corps,” ndipo “mwa pachoko na pachoko Zuŵa la Anzac lili kuzgoka zuŵa ilo ŵakukumbukira wose awo ŵakomeka ku nkhondo.”—Historical Dictionary of Australia.

    •  Zuŵa la Kukumbukira Ŵasilikari (Remembrance Day, Remembrance Sunday, panji Memorial Day). Maholide agha ghakupeleka ntchindi ku “awo ŵakaŵa ŵasilikari kweniso awo ŵakakomeka apo ŵakarwanga nkhondo.”—Encyclopædia Britannica.

     Vikondwelero ivyo charu chikukumbukira mbiri yake panji apo ŵakambira kujiwusa ŵekha. Pakuyowoya vya ŵalondezgi ŵake, Yesu wakati: “Ŵali ku chigaŵa cha charu chara, umo ine niliri ku chigaŵa cha charu chara.” (Yohane 17:16) Nangauli ŵakukondwa kumanya mbiri ya charu chawo, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchitako yayi maholide nga agho ghali musi umu:

    •  Zuŵa la Australia. Buku la Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life, likuti pa holide iyi ŵakukumbukira “zuŵa la mu 1788 apo ŵasilikari ŵa ku England ŵakakwezga ndembera yawo na kuyowoya kuti sono charu cha Australia chili pasi pawo.”

    •  Zuŵa la Guy Fawkes. Pa zuŵa ili “ŵakukumbukira za chiŵembu icho chikatondeka ndipo wakapanga ni Guy Fawkes na ŵanthu ŵanyake awo ŵakakolerananga na Ŵakatolika, chakuti ŵakome King James I na ŵanthu ŵanyake ŵa boma la [England] mu 1605.”—A Dictionary of English Folklore.

    •  Holide ya Zuŵa Lakwamba Kujiwusa. Mu vyaru vinandi, pa “holide iyi ŵakukondwelera zuŵa ilo charu chawo chikamba kujiwusa chekha ndipo chikaleka kuŵa pasi pa charu chinyake.”—Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary.

  •   Kasi holide iyo yikuzomerezga nkharo zawakawaka panji ziheni?

     Fundo ya mu Baibolo: “Nyengo iyo yajumpha yikaŵa yakukwana kwa imwe kuchitira makhumbiro gha ŵamitundu. Mukachitanga milimo ya ukwakwa, makhumbiro ghaheni, kumwa vinyo mwakujumphizga, kwenda mu viphikiro ivyo mukuŵa vyongo, kuphalizgana pa kumwa, na kusopa vikozgo kwaunyankhasi.”—1 Petrosi 4:3.

     Kuti ŵapulikire fundo ya mu Baibolo iyi, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchitako yayi vikondwelero ivyo kukuŵa vinthu nga nkhumwa chomene panji ivyo kukuŵa vyongo. Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakukondwa kuchezga na ŵanyawo, ndipo nyengo zinyake ŵangasankha kumwapo moŵa pachoko waka. Iwo ŵakuŵikapo mtima kulondezga ulongozgi wa mu Baibolo wakuti: “Kwali mukurya panji mukumwa panji mukuchita chinthu chinyake chilichose, chitani vinthu vyose kuti Chiuta wachindikike.”—1 Ŵakorinte 10:31.

     Ntheura Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchitako yayi vikondwelero vyakuyanako waka ivyo vikukhozgera nkharo zawakawaka izo Baibolo likuti ni ziheni. Chiphikiro cha Purimu cha Ŵayuda nacho chili mu gulu lenelili. Buku la Essential Judaism likuti, nangauli Ŵayuda ndiwo ŵakachitanga chiphikiro cha Purimu mu vyaka vya mu ma 400 B.C.E., kweni pasono “chiphikiro ichi ntchakuzirwaso yayi, m’malo mwake ŵali kuchizgora waka holide ya Chiyuda yakuchemeka Mardi Gras panji Carnival.” Pa holide iyi, “kanandi ŵanalume ŵakuvwaranga vyakuvwara vya ŵanakazi, ŵakuchitanga nkharo zawakawaka, ŵakumwa chomene, kweniso ŵakupoma chomene vyongo.”

 Kasi Ŵakaboni ŵa Yehova awo ŵakuchitako yayi maholide ghanyake, ŵakughatemwa mabanja ghawo?

 Enya. Baibolo likusambizga kuti ŵanthu ŵatemwenge kweniso kupeleka ntchindi ku ŵachibali ŵawo, vilije kanthu kuti ŵali na chigomezgo wuli. (1 Petrosi 3: 1, 2, 7) Mbunenesko kuti para Ŵakaboni ŵa Yehova ŵaleka kuchitako maholide panji vikondwelero vinyake, ŵachibali ŵanyake ŵangakhuŵara, kukwiya, panji ŵangawona nga ŵaŵataya. Pa chifukwa ichi, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵanandi ŵakuyezgayezga kuŵasimikizgira ŵachibali ŵawo kuti ŵakuŵatemwa na kuŵalongosolera makora chifukwa icho ŵalekera kuchitako maholide ghanyake kweniso nyengo zinyake ŵakuluta kukaŵawona.

 Kasi Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchichizga ŵanyawo kuti nawo ŵaleke kuchitako maholide ghanyake?

 Yayi. Iwo ŵakumanya kuti waliyose wakwenera kusankha yekha chakuchita. (Joshuwa 24:15) Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchindika “ŵanthu ŵa mtundu uliwose,” vilije kanthu kuti kwali ŵali na vigomezgo wuli pa nkhani ya chisopa.—1 Petrosi 2: 17.

a Nkhani iyi yikuzunura maholide ghose yayi agho Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuleka kuchitako, kweniso fundo zose za mu Baibolo izo ŵakwenera kulondezga.

b Mithra, Mithraism, Christmas Day & Yalda, by K. E. Eduljee, peji 31-33.