Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Kasi Mukumanya?

Kasi Mukumanya?

Kasi njerwa izo zikasangika apo pakaŵa msumba wakale wa Babuloni kweniso umo njerwa izi zikapangikira vikulongora wuli kuti Baibolo ndaunenesko?

NKHWANTHA zakufukura vinthu vyakale zili kusanga njerwa zinandi apo pakaŵa msumba wakale wa Babuloni izo ŵakagwiliskira ntchito pakuzengera msumba uwu. Kuyana na nkhwantha yinyake zina lake Robert Koldewey, njerwa izi ŵakaziwumbanga na kuziwotchera mu ng’anjo izo zikaŵanga “kuwaro kwa tawuni, uko kukaŵa dongo liwemi na nkhuni zinandi zakotchera njerwa.”

Nkhwantha izi zili kusanga ukaboni wakuti ŵalara ŵa boma ku Babuloni ŵakagwiliskirangaso ntchito ng’anjo izi kuchitira vinthu viheni chomene. Pulofesa munyake zina lake Paul-Alain Beaulieu, uyo ni nkhwantha pa vya mdauko kweniso chiyowoyero cha Ŵaasiriya wa pa Yunivesite ya Toronto, wakuti: “Mabuku ghanandi gha Ŵababuloni ghakulongora kuti themba likalanguranga kuti awo ŵaligalukira panji ŵayuyura vinthu vyakupatulika ŵakwenera kuponyeka mu ng’anjo izi na kotcheka.” Mwachiyelezgero, buku linyake la mu nyengo ya Themba Nebukadinezara likuti: “Ŵaparanyani, ŵawotchani, na kuŵakazikanga wose mu ng’anjo za moto, josi lawo likwere muchanya, ŵakomani wose pakuŵaponya mu moto.”

Fundo iyi yikutikumbuska ivyo vili kulembeka mu Baibolo mu buku la Daniyeli chaputara 3. Tikuŵazga kuti Themba Nebukadinezara likimika chikozgo chikuru cha golide mu chidika cha Dura, icho chikaŵa kuwaro kwa msumba wa Babuloni. Apo ŵanyamata ŵatatu Ŵachihebere, Shadireki, Misheki, na Abedinego ŵakakana kugwadira chikozgo ichi, Nebukadinezara wakakwiya chomene na kulangura kuti ŵasonkhezge “ng’anjo [ya moto] kankhondi na kaŵiri kuluska umo ŵakasonkheranga nyengo zose,” na kuponyamo ŵanyamata ŵatatu aŵa. Kweni mungelo wankhongono wakaŵaponoska ku nyifwa.—Dan. 3:1-6, 19-28.

© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source

Njerwa yakotcha iyo pali zina la Nebukadinezara

Njerwa izo zikasangika mu Babuloni zikulongoraso kuti Baibolo ndaunenesko. Pa njerwa zinandi pali mazgu ghakulumba themba la Babuloni. Pa njerwa yinyake pali mazgu ghakuti: “Nebukadinezara, Themba la Babuloni . . . Nyumba Yachifumu iyo ine Themba Likuru nazenga . . . Mphanyi mphapu yane yawusa muyirayira mu Babuloni.” Mazgu agha ghakukolerana chomene na mazgu agho ghali pa Daniyeli 4:30, apo Nebukadinezara wakajikuzga kuti: “Asi uyu ni Babuloni Mukuru, uyo ine nazenga na mazaza ghane ndiposo nkhongono zane kuti waŵe nyumba yauthemba ndiposo kuti waŵe uchindami wa ukuru wane?”